علل و علائم اصلی یائسگی زودرس + عوارض ، پیشگیری و درمان
به گزارش اقتصاد آنلاین، به طور طبیعی تا حدود ۵۰ سالگی که سن یائسگی است فرایند تخمک‌گذاری ادامه دارد اما با بروز یائسگی عملکرد تخمدان‌ها ها دچار اختلال می‌شود و فرد قادر به باروری نخواهد بود.
در شرایطی بیماری‌ها و یا عوامل دیگر باعث سریع‌تر شدن این فرایند می‌شوند و خانم قبل از ۴۵ سالگی یائسه می‌شود که به آن یائسگی زودرس (Premature menopaus) می‌گویند. این تغییر در زمان‌بندی ممکن است برای فرد مشکلاتی را ایجاد کند که در ادامه به تفصیل راه‌های رفع و درمان آن را بیان می‌کنیم. می توانید با پزشک زنان و زایمان صحبت کنید .
علائم یائسگی زودرس چیست؟
هر عارضه و بیماری که در بدن اتفاق می‌افتد با علایم و نشانه‌هایی بروز می‌کند. این نشانه‌ها با اختلال در عملکرد اندام‌ها فرد را متوجه بروز اتفاقات خارج از روال طبیعی می‌کند. در یائسگی توقف دورههای تخمک گذاری با نداشتن ۱۲ دوره یا بیشتر خونریزی ماهیانه و یا فاصله‌های طولانی بین دورههای خونریزی اتفاق می‌افتد.
اما مهم‌ترین مسئله سن خانم است. اگر قبل از ۴۰ سالگی دورههای خونریزی متوقف شود، فاصله‌ی بین دوره‌ها طولانی شود و طول دروه از ۳ تا ۱۰ روز طولانی تر شود ممکن است فرد در معرض یائسگی زودرس قرار داشته باشد.
در این صورت کم‌کم سایر علامت‌های یائسگی نیز بروز می‌کند مثل گرگرفتگی، عرق کردن‌های شبانه و تغییر خلق و خو. کم شدن ترشح استروژن همچنین خشکی واژن سبب تغییر در احساسات و میل جنسی می‌شود و دردناک شدن مقاربت را نیز به همراه دارد. اگر همه یا بعضی از این علائم را دارید و سن شما کمتر از ۴۰ سال است با پزشکان و متخصصان آنلاین زنان پذیرش ۲۴ تماس بگیرید تا شما را برای انجام اقدامات تشخیصی و رفع نگرانی راهنمایی کنند.
ژنتیک
یکی از علت‌های اختلال در عملکرد هورمون‌ها ارثی بودن زمان یائسگی است. معمولا سن یائسگی مادران و دختران به نزدیک است و برخی از کسانی که بدون هیچ علت دیگری در زمانی غیر از زمان مناسب یائسه می‌شوند این مورد را از مادران خود به ارث برده‌اند.
سرطان
در درمان سلول‌های سرطانی از شیمی‌درمانی استفاده می‌شود. در مواردی که پرتوها بر لگن اعمال می‌شود، امکان دارد تخمدان‌ها در معرض آسیب قرار گیرند و از این طریق باعث بروز یائسگی زودرس شود. البته تاثیر شیمی درمانی بر تخمدان می‌تواند موقتی و فقط طی دوره‌ی شیمی درمانی باشد یا اینکه در کل فعالیت تخمدان‌ها را با مشکل مواجه کند.
وجود توده در تخمدان
در صورت بروز این مشکل جراحی روی تخمدان‌ها ممکن است در میزان ترشح هورمون تاثیر بگذارد. البته در مواردی جراح ناگزیر از برداشتن تخمدان هم می‌شود.
چاقی
اضافه وزن افراد با شاخص توده بدنی(BMI) سنجیده می‌شود و در افرادی که رژیم غذایی کربوهیدرات و چربی زیاد مصرف می‌کنند، سبزیجات و میوه کم مصرف می‌کنند و ورزش و فعالیت بدنی ندارند به دلیل تجمع استروژن در بافت‌های چربی در معرض یائسگی زودرس قراردارند.
مواد مخدر
سیگار با خاصیت ضد استروژنی فعالیت طبیعی تخمدان را با مشکل مواجه می‌کند.
بیماری‌های خود ایمن
در این دسته از بیماری‌ها سیستم ایمنی بدن بافت‌های خودی را با عوامل بیگانه اشتباه می‌گیرد و به آن‌ها حمله می‌کند. حالا اگر در این شرایط به تخمدان حمله کند و بافت‌های آن را تخریب کند، بدن با تغییر سطح هورمون استروژن روبرو خواهد بود و یائسگی زودرس اتفاق می‌افتد.
تشخیص یائسگی زودرس
فرد با علایم نامنظم شدن خونریزی ماهیانه و در مواردی حتی قطع خونریزی (Amenorreha)، گرگرفتگی و خشکی واژن و تغییر در خلقیات به پزشک مراجعه می‌کند. اما این‌ها دلایل کافی برای اثبات نیستند و تنها نشانه‌هایی هستند که با توجه به آن پزشک مشکوک به یائسگی زودرس می‌شود و برای قطعیت درخواست آزمایش‌های تکمیلی می‌کند. آزمایش های مورد درخواست می‌تواند مورد زیر باشد:
تعیین سطح میزان FSH
این هورمون از هیپوفیز ترشح می‌شود و باعث تحریک رشد فولیکول‌ها در تخمدان می‌شود. تغییر سطح این هورمون به‌تنهایی تعیین کننده نیست ولی درصورتی که همراه با نشانه‌های بالینی باشد و میزان این هورمون ازMiu/mil ۳۰ کمتر شود و مدت پریود نشدن یک سال یا بیشتر باشد، تشخیص پزشک یائسگی زودرس خواهد بود.
استرادیول
یکی دیگر از هورمون‌های مورد سنجش استرادیول است که درصورت کاهش میزان آن بروز یائسگی زودرس قابل تایید می‌شود.
آزمون تعیین سطح آنتی مولرین (AMH)
این آزمایش برای تعیین ذخیره تخمدان است. هورمون آنتی‌مولرین بعد از بلوغ ترشح می‌شود و در زمان یائسگی به صفر می‌رسد. لذا پایین آمدن یا صفر شدن آن نشانه‌ی یائسگی زودرس نیز می‌باشد.
سنجش تراکم استخوان (BMD)
این روش که به آن دانسیومتری می‌گویند برای سنجش تراکم استخوان به‌کار می‌رود. این روش با استفاده از اشعه‌ی ایکس برای تشخیص یائسگی زودرس و پیدا کردن دلیل قطع خونریزی‌های قاعدگی استفاده می‌شود.
آزمایش‌های ژنتیکی
در مواردی که بروز یائسگی زودرس به دلیل بیماری دیگری نباشد و علت آن برای پزشک مشخص نباشد، آزمایش ژنتیک با بررسی‌های کروموزومی می‌تواند علت را مشخص کند.
درمان یائسگی زودرس
درمان یائسگی زودرس با روش‌های مختلف برای کنترل سطح هورمون‌ها و کاهش بروز و شدت علائم مانند دارو درمانی و یا طب سنتی است.
طب سنتی
در روش طب سنتی، متخصصان این حوزه بدون استفاده از داروهای شیمیایی با گیاهان دارویی اقدام به درمان می‌کنند. در ادامه چند نوع درمان این حوزه را بیان می‌کنیم.
دمنوش‌های گیاهی
استفاده از دمنوش‌های گیاهی مانند رازیانه، تخم کرفس، پونه، بومادارن و پنج‌انگشت درد و علائم ناشی از یائسگی را کاهش می‌دهد و استفاده از دمنوش اسطوخودوس و گل گاوزبان برای بهبود خلق و خو اعصاب را آرام می‌کند. برای استفاده از آن‌ها دو قاشق غذاخوری از گیاه را داخل قوری بریزید و اجازه دهید با حرارت غیر مستقیم دم بکشد. همچنین جنسینگ نیز بسیار توصیه می‌شود. این گیاه هندی، سرشار از ویتامین‌های گروه B و کلسیم است و با بالا بردن سطح کلسیم در بدن نشانه‌هایی مثل گرگرفتگی را کاهش می‌دهد. همچنین با کنترل سطح استروژن بدن، دردهای هنگام نزدیکی به دلیل خشکی واژن را تا حد زیادی کاهش می‌دهد. برای استفاده از آن باید ریشه‌های آن را در آب‌جوش بریزید و بگذارید بیست دقیقه در آب بجوشد.
دفع سم از بدن
در طب سنتی اعتقاد بر این است که با متوقف شدن خونریزی سموم از بدن دفع نمی‌شود پس این خون باید از راه‌های دیگری بیرون ریخته شود. به همین دلیل حجامت و خون دادن را به افراد دارای نشانه‌های یائسگی زودرس پیشنهاد می‌دهند.
الگوهای تغذیه‌ای
در طب سنتی برای کنترل سطح استروژن توصیه می‌شود برخی مواد غذایی در رژیم فرد گنجانده شود. پزشکان طب سنتی از حبوبات لوبیا و عدس، از میوه‌ها سیب و گیلاس و همچنین مصرف دانه سویا و گندم را پیشنهاد می‌دهند و اعتقاد دارند این مواد هم نقش پیشگیری کننده و هم درمانی دارد. درمان یائسگی زودرس با پیاز نیز یکی از مواردی است که در طب سنتی برای درمان یائسگی زودرس کاربرد فراوان دارد. در طب سنتی اعتقاد بر این است که پیاز با افزایش پرولاکتین و سم‌زدایی از بدن سبب قاعده‌آوری می‌شود و می‌تواند خونریزی ماهیانه را متعادل کند، کیست‌‌های تخمدانی و تنبلی‌های تخمدانی را درمان کند. به‌همین جهت یک جوشانده را با پیاز به بیماران تجویز می‌کنند. البته به کسانی که باردار هستند یا مشکل معده یا یبوست دارند این روش توصیه نمی‌شود.
دارو درمانی
پزشکان و متخصصان زنان، استفاده از دارو برای درمان یائسگی زودرس را با چند راهبرد انجام می‌دهند. هورمون درمانی انواع مختلفی دارد و برای کنترل خشکی واژن و گرگرفتگی انجام می‌شود. درمان‌های هورمونی موضعی در داخل واژن است و هورمون درمانی خوراکی با قرص‌های ضدبارداری خوراکی انجام می‌شود. استفاده از ژل و کرم لوبریکانت برای رفع خشکی واژن و تسهیل انجام عمل جنسی نیز یکی دیگر از روش‌های درمانی است. در افرادی هم که به‌دنبال یائسگی زودرس در خلق و خو دچار اختلال می‌شوند، عصبی و یا منزوی و مضطرب می‌شوند، داروهای ضد افسردگی و ضد اضطراب نیز تجویز می‌شود.
عوارض یائسگی زودرس
یائسگی زودرس اولین فعالیتی را که مختل می‌کند قدرت باروری است. چون فرد قادر به تخمک گذاری نیست و بدون تخمک فعال جنینی حاصل نخواهد شد. با این توضیحات اگر کسی به دلیل بیماری یا ارث دوره‌ی باروری‌اش محدود شد این سوال پیش می‌آید که در یائسگی زودرس امکان بارداری وجود دارد؟ اگر مشکل در زمان مناسب تشخیص داده شود و اقدام مناسب برای اهدای تخمک و فریز کردن انجام شود در سال‌های بعد مشکلی برای بارداری نخواهد داشت.
اما شاید بپرسید به جز باوری یائسگی زودرس چه خطری دارد؟ خطرات یائسگی زودرس فقط در محدود کردن دوره‌ی باروری نیست و با کاهش استروژن، تمام فعالیت‌های مرتبط با استروژن تحت تاثیر قرار می‌گیرد. مثلاَ نبود استروژن نمی‌تواند میزانHDL را افزایش و LDL را کاهش دهد و ازاین طریق ریسک ابتلا به بیماری‌های قلبی و سکته را در فرد افزایش می‌دهد. کم شدن هورمون جنسی و به طور خاص استروژن در زنان می‌تواند سبب استئوپروز یا همان پوکی استخوان شود. همچنین اختلالات مربوط به سیستم عصبی مانند پارکینسون، افسردگی و اضطراب هم در زنانی که یائسگی زودهنگام دارند، بیشتر است.
راه‌های پیشگیری از یائسگی زودرس چیست؟
یائسگی زود هنگام مثل هر بیماری دیگری قابل پیشگیری است. پیشگیری از آن با رژیم غذایی متناسب که حاوی مواد ضروری باشد در کنار اصلاح سبک زندگی در مورد فعالیت‌ها میسر است.
مصرف میوه و سبزیجات
سبزیجات و میوه‌ها به دلیل کالری کمی که دارند می‌تواند سیر کننده باشد ولی منجر به اضافه وزن نشود. رژیم غذایی سرشار از سبزیجات، بر متابولیسم بدن هم موثر است و می‌تواند از بروز یائسگی زودرس جلوگیری کند. فیتواستروژن که عملکردی شبیه استروژن دارد و در تولید مثل نقش دارد می‌تواند به هماهنگی میزان هورمون‌ها در بدن کمک کند. مصرف مواد غذایی حاوی فیتواستروژن مثل سویا، دانه کتان، دانه کنجد و لوبیا علائم یائسگی را به تاخیر می‌اندازد.
مصرف مکمل‌های غذایی
در یائسگی با کم شدن ترشح استروژن، کلسیم استخوان‌ها ازدست می‌رود و با ضعیف شدن و از دست دادن مواد معدنی استخوان‌ها دچار پوکی می‌شوند. لذا در یائسگی پوکی استخوان یکی از شایع‌ترین مشکلات است که برای خانم‌ها ایجاد می‌شود. علاوه بر کلسیم، ویتامین D هم نقش مهمی در استحکام استخوان دارد. برای اینکه کاهش توده‌های استخوانی در خانم‌ها با بالا رفتن سن عارضه‌ای ایجاد نکند، پیشنهاد می‌شود مواد لبنی مثل شیر، ماست، کشک را حتما در رژیم غذایی بگنجانند. برای تامین ویتامین D نور آفتاب بهترین منبع تامین کننده است. اما با توجه به زندگی شهرنشینی و سبک معماری آپارتمانی، خانم‌ها کمتر در معرض نور آفتاب قرار می‌گیرند و لازم است مکمل‌های ویتامین D را تحت نظر پزشک مصرف نمایند.
مصرف پروتئین‌ها
یائسگی با تحلیل رفتن عضلات همراه است و در صورتی که میزان دریافتی پروتئین بدن بالا باشد این روند تحلیل رفتن عضله کند می‌شود و در ازای آن بافت چربی تحلیل می‌رود. غذاهای سرشار از پروتئین مثل حبوبات، گوشت، تخم مرغ و آجیل را حتماُ روزانه مصرف کنید.
پرهیز از مصرف کافئین
نوشیدنی‌های کافئین‌دار مثل قهوه و چای، نوشیدنی‌های الکلی و ادویه‌دار و غذاهای تند بروز علائمی مثل گرگرفتگی و تعریق شبانه را تشدید می‌کند. در صورتی که مصرف روزانه این مواد را محدود کنید و رژیم غذایی سالم و مغذی داشته باشید، می‌توانید در به تاخیر انداختن علائم و کاستن از شدت آن‌ها امیدوار باشید.
ورزش کردن:
یکی از شیوه‌های بسیار کاربردی برای تنظیم سوخت و ساز در بدن و عملکرد صحیح بدن، افزایش فعالیت و ورزش کردن است. ورزش کردن با حفظ میزان و حجم عضلات، تجمع چربی در بدن، خطر بیماری‌های قلبی و عروقی، سکته و دیابت را کاهش می‌دهد.
زمان مراجعه به پزشک
با نشانه‌های یائسگی زودهنگام آشنا شدیم و راه‌های پیشگیری از آن هم بیان شد اما حالا یک سوال پیش می‌آید آیا یائسگی زودرس یک‌دفعه اتفاق می‌افتد؟ واقعیت این است که این نشانه‌ها به مدت طولانی شش ماه تا یک سال فرد را آزار می‌دهد و تمام علائم با هم ظاهر نمی‌شود بلکه به مرور فرد در یک فرایند از نشانه‌ها درگیر می‌شود. پس اگر قبل از ۴۰ سالگی هر کدام از نشانه‌ها را مشاهده کردید و طی یک بازه‌ی زمانی نشانه‌ها پیشرفت کرد، حتما با پزشک متخصص زنان مشکل خود را مطرح کنید و در پی رفع مشکل باشید.
