سالمندان، سوءتغذیه و کمبود ویتامین‌ها

 تغییرات ادراکی

تغییرات ادراکی در سالمندی می‌تواند بر تغذیه اثر بگذارد. مثلا تغییر حس شنوایی، بویایی و چشایی، قطعا تغذیه را تحت تأثیر قرار می‌دهد:

شنوایی: کاهش شنوایی یا از دست دادن قدرت شنوایی بر توانایی حفظ یک تغذیه‌ خوب اثر می‌گذارد. برای مثال وقتی به‌دلیل کاهش قدرت شنوایی نمی‌توانیم در میان یک جمع خانوادگی دور میز غذا، در گفت‌وگوها شرکت کنیم، تجربه‌ خوبی از غذایی که می‌خوریم نخواهیم داشت و از خوردن آن غذا لذت چندانی نمی‌بریم.

بویایی: از دست دادن حس بویایی می‌تواند تأثیر بزرگی بر نوع غذاهایی که انتخاب می‌کنیم، بگذارد و ضمنا باعث شود از خوردن آن غذا، رضایت کمتری داشته باشیم. این ناتوانی نیز منجر به انتخاب‌های ضعیف غذایی می‌شود.

چشایی: یکی از شایع‌ترین گلایه‌های افراد سالمند در ارتباط با تغذیه این است که نمی‌توانند مزه‌ غذاها را به خوبی حس کنند. با افزایش سن، پرزهای چشایی زبان کاهش می‌یابند، بنابراین مزه‌های شور و شیرین کمتر حس می‌شود و اغلب مزه‌ غذاها را تلخ یا ترش حس خواهیم کرد. این اتفاق نیز سبب می‌شود سالمندان کمتر میوه و سبزی مصرف کنند.

 تغذیه‌ سالمندان را چگونه می‌توان بهبود داد؟

واضح است تغذیه‌ی خوب نقش مهمی در کیفیت زندگی افراد سالمند دارد. به همین دلیل مصرف داروهای پیشگیری‌کننده و توجه به عادت‌های غذایی سالم ضروری است. یک متخصص تغذیه می‌تواند کمک کند فرد سالمند از یک برنامه‌ غذایی درست و متناسب پیروی کند. متخصصان توصیه می‌کنند همه‌ افراد 50 سال به بالا باید روزانه وعده‌های غذایی سالمی را از گروه‌های غذایی زیر انتخاب کنند:

میوه‌ها: یک‌ونیم تا دو فنجان 

سبزیجات: دو تا سه و نیم فنجان

غلات: 150 تا 300 گرم

غذاهای پروتئینی: 150 تا 200 گرم

لبنیات: سه فنجان شیر بدون چربی یا شیر کم‌چرب. این میزان معادل یک فنجان ماست یا تقریباً 60 گرم پنیر است.

چربی‌ها: پنج تا هشت قاشق چای‌خوری (روغن زیتون، آجیل‌ها و ...)

چربی‌های جامد و قندهای افزوده باید مصرفشان را به حداقل برسانید.

 تغییرات فیزیولوژیکی

یکی از دلایل این‌که در دوران سالمندی، نیازهای غذایی تغییر می‌کند این است که در این دوران، تغییرات فیزیولوژیکی رخ می‌دهد:

انرژی: به‌طور کلی با افزایش سن، مصرف انرژی کاهش می‌یابد، زیرا سرعت سوخت‌وساز پایه کاهش یافته و فعالیت بدنی نیز کمتر می‌شود؛از این‌رو نیاز به کالری نیز کمتر می‌شود.

عملکرد: بدن ما در سنین بالاتر کم‌کم به سمت کاهش عملکرد کلیه، تغییر در توزیع ساختار بدنی و تغییراتی در سیستم عصبی حرکت می‌کند.

  سایر تغییرات مرتبط با افزایش سن

سایر تغییرات در عملکرد بدن نیز می‌تواند بر تغذیه در دوران سالمندی اثر بگذارد. وضعیت دندان‌ها   که مثلا تعداد، نحوه‌ قرار گرفتن‌شان و میزان سلامت و کارایی آنها در سنین بالا تغییر می‌کند. از دست دادن دندان‌ها یا دندان مصنوعی که خوب و راحت نیست باعث می‌شود فرد از خوردن غذاهای سفت و چسبناک خودداری کند. افراد سالمندی که مشکلات دندانی دارند از خوردن سبزی و میوه‌هایی مانند سیب یا هویج خام اجتناب می‌کنند.

تغییرات گوارشی: گاستریت مزمن، یبوست، تأخیر در تخلیه‌ معده و نفخ نیز می‌تواند باعث شود فرد سالمند از خوردن میوه و سبزی و دیگر غذاهای سالم پرهیز کند. از این‌رو خوردن آن دسته از غذاهایی که سالم و لازم‌اند، ناچارا حذف می‌شود. اما عوامل گفته‌ شده به‌تنهایی کافی است تا باعث شود میلیون‌ها میلیون فرد سالمند دچار سوءتغذیه شوند.

 سوءتغذیه با درجات مختلف میان افراد سالمند دیده می‌شود که اغلب با کمبود ویتامین‌ها و کلسیم همراه است. سوءتغذیه، ناشی از کم خوردن، کمبود مواد مغذی یا تعادل غذایی نداشتن است. بیشتر پزشکان در مواجهه با افراد سالمند با علائم خفیف سوءتغذیه مانند از دست دادن اشتها، ناخوشی عمومی یا از دست دادن علاقه و تندرستی روبه‌رو می‌شوند. کمبودهای شایع مواد مغذی اساسا ریشه در مصرف ناکافی ویتامین‌های A، B، C، E، D، اسیدفولیک، کلسیم و نیاسین دارد. سوءتغذیه می‌تواند نتیجه‌ برخی از ریسک‌فاکتورهای اقتصادی اجتماعی باشد؛ مثلاً: ترس از ایمنی فردی (مثل ترس از تنهایی برای خرید مواد غذایی رفتن) نداشتن بیمه درمان و سلامت (که باعث می‌شود فرد به پزشک مراجعه نکند و سوءتغذیه تشخیص داده نشود.)

 در مورد سالمندانی که اختلال بلع دارند، چطور؟

دیسفاژیا یا اختلال بلع زمانی است که بلعیدن به‌سختی انجام می‌شود. در بیشتر موارد، فرد ممکن است برای بلع غذاهای جامد مشکل داشته باشد؛ اما دانشگاه میشیگان تایید کرده افراد ممکن است برای بلع مایعات نیز مشکل داشته باشند. علت این‌که به نظر می‌رسد برخی افراد با بلعیدن آب در حال خفه شدن هستند نیز همین است. وقتی افراد سالمند برای بلع غذاهای جامد مشکل دارند، پوره کردن غذا می‌تواند به بلع ساده‌تر کمک کند. همین راه‌حل برای نوشیدن آب در افرادی که با بلع مایعات دچار احساس خفگی می‌شوند نیز کاربرد دارد؛ زیرا پوره کردن، مایع را غلیظ می‌کند. خوردن غذاهای پوره شده، ریسک دهیدراسیون (کم‌آبی بدن) را کاهش می‌دهد و در عین حال به رفع مشکلات بلع نیز کمک می‌کند.

 ارتباط برخی بیماری‌های مزمن با افزایش سن

طبق گزارش مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها، خیلی از بیماری‌ها، ناتوانی‌ها و حتی مرگ مرتبط با بیماری‌های مزمن، با رعایت برخی اصول قابل پیشگیری‌اند. مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها توصیه‌هایی برای کاهش احتمال ابتلا به بیماری‌های مزمن در سال‌های بعدی زندگی دارد:

داشتن یک سبک زندگی سالم که شامل تغذیه‌ سالم و ورزش منظم و اجتناب از تنباکوست. استفاده‌ منظم از تست‌های تشخیصی و غربالگری مانند غربالگری‌های سرطان سینه، پروستات، دهانه‌ رحم، دیابت، کلسترول، تراکم استخوان.