ساماندهی تولید و بازار خودرو چه زمانی محقق می‌شود؟

با اینکه خودروسازان در 6 ماهه 1400 عملکرد مناسبی نسبت به سال گذشته نداشتند، اما در تولید ماهانه رکورد جدیدی به نام خود ثبت کردند، به طوری که تولید سواری در شهریور نسبت به مرداد از رشد 49 درصدی برخوردار شده است.

آنچه مشخص است تولید شهریور نیز نتوانسته عقب‌ماندگی خودروسازان از برنامه تولید وزارت صمت را جبران کند به طوری که هم اکنون سه خودروساز بزرگ کشور 24 درصد از برنامه یک میلیون و 110 هزار دستگاهی وزارت صمت عقب هستند.

این وزارتخانه سال گذشته برنامه یک میلیون و 250 هزار دستگاهی خودرو را برای سال 1400 پیش‌بینی کرده بود که از این تعداد 150 هزار دستگاه به بخش خصوصی تکلیف شده بود. هر چند این بخش از خودروسازی کشور نیز از برنامه پیش‌بینی شده عقب مانده است با این حال سه خودروساز بزرگ کشور نیز هنوز نتوانسته‌اند اهداف وزارت صمت را محقق کنند.

اما نکته دیگری که در آمار تولید سه خودروساز وجود دارد این است که تولید محصولات پرتیراژ که از ابتدای امسال فروش فوق‌العاده آنها متوقف مانده، با فراز و نشیب‌هایی همچنان در دستور کار خودروسازان قرار دارد. از ابتدای سال 1400 سه خودروساز بزرگ کشور اگر چه پیش‌فروش برخی از محصولات پرتیراژ را اعلام عمومی کردند، اما در فروش‌های فوق‌العاده یا فوری با تحویل سه ماهه محصول پرتیراژی را تقریبا در دستور کار نداشتند.

پیش از این نیز برخی از دست‌اندرکاران صنعت خودرو عنوان کرده بودند که خودروسازان به واسطه زیان تولید محصولات پرتیراژ، بیشتر بر تولید محصولات کم زیان یا سودده متمرکز شده‌اند. آمارهای ارائه شده در سایت کدال نشان می‌دهد که در 6 ماهه امسال گروه پژو در شرکت ایران‌خودرو با 5/ 11 درصد افت تولید روبه‌رو بوده است. اما ثبات نسبی تولید در 6 ماهه سال 1400 نسبت به بازه زمانی سال گذشته نشان از آن دارد که عرضه و تولید طبق وعده‌ها پیش نرفته و 24 درصد نیز از برنامه وزارت صمت عقب مانده است.

خودروسازان به طور متوسط باید ماهانه حدود 92 هزار دستگاه خودرو تولید کنند حال آنکه در شهریور 81 هزار و 500 خودرو از خط تولید خارج کرده‌اند و عقب‌ماندگی ماهانه 11 درصدی را در شهریور رقم زدند. محقق نشدن برنامه تولیدی خودروسازان در شرایطی است که سید‌رضا فاطمی‌امین، وزیر صمت، وعده تولید یک میلیون و 600 هزار دستگاهی خودرو را تا پایان سال آینده داده است.

با توجه به وضعیت کنونی بازار و رشد روزانه قیمت‌ها، شاید انتظار بر این است که سیاست‌گذار خودرو به دنبال مسیری برای جبران کسری خودرو در راستای افزایش کاذب قیمت‌ها در بازار باشد. با این حال اما تنها مسیر ورودی خودرو که با تمهیداتی می‌تواند بخشی از بازار خودرو را تامین کند نیز این روزها با اعتراض وزیر صمت روبه‌رو شده است. سیدرضا فاطمی‌امین روز پنج‌شنبه مخالفت خود  را با‌ واردات خودرو اعلام کرده است.

موضع وی به این معناست که با در نظر گرفتن تولید خودروسازان داخلی و تداوم توقف واردات، مشتریان همچنان صبر و انتظار را پیشه کنند تا شاید معجزه‌ای در بازار دلالان خودرو رخ دهد. در همین حین اما درباره دلایل عدم رشد تولید خودرو اظهارنظرهای متفاوتی از سوی کارشناسان یا دست‌اندرکاران صنعت خودرو عنوان می‌شود به طوری‌که برخی از کارشناسان عنوان می‌کنند که به واسطه قیمت‌گذاری دستوری خودرو و وعده شورای رقابت مبنی بر اعلام قیمت‌های جدید، خودروسازان در تولید و عرضه محصولات پرتیراژ به دلیل زیان‌دهی تعلل می‌کنند.

این کارشناسان تاکید دارند که ترجیح سه شرکت خودروساز بزرگ کشور این است که محصولات معوق یا پیش‌فروش شده را تحویل مشتریان دهند و تا قبل از اعلام قیمت‌های جدید تعهدی برای خود ایجاد نکنند و با هدف کاهش زیان‌دهی در انتظار تصمیم شورای رقابت برای اعلام قیمت‌های جدید باشند. از سوی دیگر اما دست‌اندرکاران صنعت خودرو باز هم بر مشکلات نقدینگی و کمبود تراشه در خودروسازی‌های کشور تاکید دارند.

اگر چه در کنار این مشکلات، تداوم تحریم‌ها نیز همچنان دست و پای خودروسازان را بسته و عدم تامین به موقع برخی از قطعات روند تولید را کند کرده است. در هر صورت آنچه مشخص است تداوم زیان‌دهی خودروسازان و به دنبال آن عدم رشد تولید، گشایشی در وضعیت کنونی بازار ایجاد نخواهد کرد و سیاست‌گذار خودرو می‌تواند با ادامه مسیر هم‌سلف خود یعنی دادن وعده و وعید بدون هیچ پشتوانه‌ای، بازار و مشتریان خودرو را ناامید کند یا می‌تواند در کنار بازار محصولات داخلی مسیر دیگری برای تامین خودرو بیابد.

 افت و خیز تولید

حال نگاهی به جزئیات آمار تولید شرکت‌های خودروساز بیندازیم و وضعیت تولید آنها را تا پایان نیمه سال 1400 بررسی ‌کنیم تا مشخص شود غول‌های جاده مخصوص چه افت و خیزی را در این بازه زمانی تجربه کردند. طبق آمار استخراج‌شده از صورت‌های مالی ایران‌خودرو، این خودروساز تا پایان شهریور ماه سال جاری در مجموع تولید نزدیک به 206 هزار دستگاه از انواع محصولات سواری خود را نهایی کرده است. این آمار تولید نسبت به مدت مشابه سال گذشته از افت یک درصدی حکایت دارد.

بررسی آمار ماهانه ایران‌خودرو در شهریورماه به نسبت مرداد ماه اما از رشد ماهانه تولید در این شرکت خودروساز خبر می‌دهد. ایران‌خودرویی‌ها در یک ماهه شهریور در مجموع نزدیک به 36 هزار دستگاه از انواع محصولات سواری خود را در خطوط تولید تکمیل کردند. این در حالی است که در پنجمین ماه از سال جاری آبی‌های جاده مخصوص توانسته بودند تولید حدود 25 هزار دستگاه خودروی سواری را نهایی کنند، بنابراین شاهد رشد تولید ماهانه 44 درصدی در این خودروساز هستیم.

دیگر خودروساز بزرگ کشور یعنی خودروسازی سایپا نیز طی 6 ماهی که از سال جاری گذشته توانست بیش از 153 هزار و 300 دستگاه انواع محصولات سواری حاضر در سبد محصولاتی خود را تولید کند. تولید این تعداد خودرو در بازه زمانی ذکر شده در مقابل تیراژ حدود 150 هزار و 400 دستگاهی سال گذشته این خودروساز در همین بازه زمانی رشد تولید حدود دو درصدی را نشان می‌دهد. تولید ماهانه این خودروساز در شهریور به نسبت مرداد سال جاری نیز رشدی حدود 49 درصدی را به خود دیده است.

نارنجی‌های جاده مخصوص شهریورماه امسال بیش از 31 هزار و 300 دستگاه انواع خودروی سواری تولید کردند. اما در مرداد این خودروساز تیراژی نزدیک به 21 هزار دستگاهی را در آمار تولید خود ثبت کرده بود. نکته قابل توجه در آمار تولید شهریورماه نارنجی‌های جاده مخصوص بازگشت محصول آریو S300 به خطوط تولید بوده است. سایپایی‌ها توانستند 130 دستگاه از این محصول چینی مونتاژی را در خطوط تولید خود نهایی کند.

پارس‌خودرو نیز به عنوان سومین خودروساز بزرگ کشور در بازه 6 ماهه سال جاری حدود 58 هزار دستگاه خودروی سواری تولید کرد. تولید این تعداد دستگاه خودرو توسط این خودروساز در قیاس با تولید حدود 49 هزار و 400 دستگاهی در سال گذشته از رشد تولیدی حدود 17 درصدی حکایت دارد. پارس‌خودرویی‌ها طی یک ماهه شهریور توانستند بیش از 14 هزار و 200 دستگاه انواع خودروی سواری تولید کنند. در یک ماهه مرداد این خودروساز تولید بیش از 8 هزار و 700 دستگاهی را در کارنامه خود به ثبت رسانده بود. بنابراین مقایسه آمار تولید شهریور و مرداد بر اساس اطلاعات درج شده در صورت‌های مالی این خودروساز از رشد تولید بیش از 62 درصدی خبر می‌دهد.

اما از گروه پژو در ایران‌خودرو در بازه زمانی 6 ماهه در مجموع بیش از 135 هزار و 500 دستگاه تولید شده است. این میزان تولید در قیاس با تولید حدود 153 هزار دستگاهی که تا پایان شهریورماه سال گذشته نهایی شد افت تولیدی بیش از 11 درصد را نشان می‌دهد. آبی‌های جاده مخصوص در تولید گروه سمند رشد را در کارنامه خود ثبت کرده‌اند. تا پایان شهریورماه سال جاری در مجموع بیش از 25 هزار و 700 دستگاه انواع سمند در خطوط تولید ایران خودرو تکمیل شد. این در حالی است که در همین بازه زمانی در سال 99 حدود 20 هزار و 800 دستگاه انواع سمند تولید شده بود.

مقایسه این دو آمار از رشد بیش از 23 درصدی خبر می‌دهد. اما نمودار تولید دنا در پایان ششمین ماه از سال 1400 در قیاس با مدت مشابه سال گذشته نزولی بوده است. تا پایان شهریورماه امسال تولید حدود 25 هزار و 600 دستگاه دنا در خطوط تولید ایران‌خودرو به سرانجام رسید این در شرایطی است که سال گذشته در همین مدت بیش از 26 هزار و 400 دستگاه انواع دنا تولید شده بود.

بنابراین افت 3 درصدی تولید دنا در کارنامه آبی‌های جاده مخصوص به ثبت رسیده است. بررسی تولید رانا نشان می‌دهد این محصول بر خلاف دنا در جاده رشد تولید حرکت کرده است. خودروساز ساکن کیلومتر 14 جاده مخصوص طی بازه زمانی یاد شده در سال جاری توانسته تولید بیش از 14 هزار و 100 دستگاه رانا را نهایی کند. تولید این تعداد رانا در حالی تا پایان شهریورماه امسال محقق شده است که در مدت مشابه سال گذشته این خودروساز حدود 5 هزار دستگاه رانا تولید کرده بود.

مقایسه آمارهای یاد شده از رشد تولید بیش از 185 درصدی حکایت دارد. هایما تنها محصول مونتاژی ایران‌خودرو نیز در جاده رشد تولید حرکت کرده است. آبی‌های جاده مخصوص تا پایان شهریورماه سال جاری نزدیک به 2 هزار و 700 دستگاه انواع هایما تولید کردند. اما سال گذشته در همین بازه زمانی تولید هایما در صورت مالی این خودروساز حدود 2 هزار و 500 دستگاه درج شده بود، بنابراین شاهد رشد 8 درصد تولید هایما در نیمه سال 1400 به نسبت نیمه سال قبل از آن هستیم.

ایران خودرویی‌ها طی 6 ماهی که از سال جاری گذشته توانسته‌اند بیش از 2 هزار دستگاه تارا تولید کنند. حال به سراغ ریز تولید دیگر خودروساز بزرگ کشور یعنی سایپا می‌رویم. این خودروساز طی 6 ماه گذشته تولید حدود 143 هزار و 500 دستگاه انواع تیبا را نهایی کرد. سال گذشته در همین بازه زمانی نارنجی‌های جاده مخصوص موفق شدند نزدیک به 100 هزار دستگاه انواع تیبا را تولید کنند. بنابراین این خودروی پر‌طرفدار رشد تولید حدود 43 درصدی را در بازه زمانی یاد شده به خود دیده است.

همان‌طور که اشاره شد آریو بار دیگر در خطوط تولید سایپایی‌ها دیده شده و طی بازه زمانی 6 ماهه آنها تولید 130 دستگاه از این محصول مونتاژی خود را نهایی کردند. خودروساز ساکن کیلومتر 15 جاده مخصوص سال گذشته در همین بازه زمانی تنها 13 دستگاه آریو تولید کرده بود، بنابراین تولید این محصول مونتاژی رشد 900 درصد را تجربه کرده است.

سایپایی‌ها در پایان نیمه سال جاری در مجموع بیش از 9 هزار و 700 دستگاه شاهین تولید کردند. جزئیات تولید پارس خودرو به عنوان سومین خودروساز بزرگ کشور نشان می‌دهد این خودروساز در تمام محصولات خود به غیر از گروه برلیانس با رشد تولید روبه‌رو بوده است. تا پایان شهریورماه امسال تولید بیش از 31 هزار و 500 دستگاه از محصولات حاضر در گروه Q200 (مانند کوییک R، کوییک S و کوییک اتوماتیک) در خطوط تولید پارس‌خودرو نهایی شده است. سال گذشته در همین مدت این خودروساز حدود 14 هزار و 400 دستگاه از محصولات این گروه را در خطوط تولید خود تکمیل کرده بود. بنابراین شاهد رشد بیش از 118 درصدی در تولید گروه Q200 هستیم.

کوییک معمولی نیز رشد تولید را به خود دیده است. تا پایان شهریورماه امسال تولید حدود 14 هزار و 900 دستگاه از این خودرو عملیاتی شد. این میزان تولید در مقایسه با تولید حدود 3 هزار و 600 دستگاهی در همین بازه زمانی در سال گذشته از رشد نزدیک به 310 درصدی خبر می‌دهد. گروه S200 (ساینا) نیز در جاده رشد تولید حرکت کرده است.

پارس‌خودرویی‌ها سال گذشته در بازه زمانی 6 ماهه حدود 2 هزار و 200 دستگاه از محصولات این گروه خودرویی را نهایی کردند اما طی سال جاری در همین بازه زمانی بیش از 11 هزار دستگاه از محصولات گروه S200 در خطوط تولید پارس‌خودرو تکمیل شده است. تولید این تعداد از محصولات گروه S200 به معنای رشد تولید حدود 395 درصدی این گروه خودرویی است.

اما همان‌طور که اشاره شد تولید گروه برلیانس افت کرده است. پارس‌خودرو سال گذشته تا پایان شهریورماه توانسته بود نزدیک به 2 هزار و 500 دستگاه انواع برلیانس را تولید کند، اما امسال در همین بازه زمانی حدود 500 دستگاه برلیانس را تکمیل کرده است. بنابراین افت 80 درصدی برای این محصول مونتاژی چینی در کارنامه این خودروساز درج شده است.