اقتصادآنلاین – پرستو بهرامی راد؛ نشریه تایمز اسرائیل، در تحلیلی با عنوان تاکتیکهای هستهای ایران، بایدن را از احیای مبهم برجام دورتر میکند به قلم فرانسیسکو فونتمگی نوشت: شعلهور شدن تنشها میان ناظر هستهای سازمان ملل (آژانس) و ایران طی این هفته، جو بایدن رئیسجمهوری آمریکا را در تنگنایی روزافزون گرفتار کرده است.
رئیس جمهوری آمریکا دوره ریاست جمهوری خود را با تعهد به بازگشت به توافق بین المللی سال 2015 که هدف آن جلوگیری از ساخت سلاح هستهای از سوی تهران بود و دونالد ترامپ به طور یکجانبه از آن خارج شد، آغاز کرد.
مذاکرات برای از سرگیری این توافق پس از سه ماه بر سر آخرین جزئیات با بن بست مواجه شده است. بدون رسیدن به توافق و نزدیکتر شدن بیش از پیش ایران به مرحله گریز هستهای بایدن یک انتخاب سخت در پیش دارد و آن این است که یا با دادن امتیازات بیشتر به تهران از سوی مخالفان جمهوریخواه در آستانه انتخابات میان دورهای به ضعف متهم شود و یا مرگ مذاکرات را اعلام کند که میتواند جرقهای برای بروز یک بحران جدید در خاورمیانه باشد.
رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بینالمللی انرژی اتمی روز پنجشنبه گفت که حذف 27 دوربین نظارت بر سایتهای هستهای طی این هفته از سوی تهران، میتواند ضربه مرگباری به مذاکرات وارد کند.
علی واعظ، عضو گروه بین المللی بحران گفت: در این مرحله، جریان امور میتواند به هر سمتی پیش برود. تنش چند روز گذشته به طور بالقوه میتواند مقامات تهران و واشنگتن را برای دستیابی به توافقی که روی میز است، تحریک کند.
او گفت: این اولین گام در چرخه تشدید تنش است و از این نقطه به بعد اوضاع فقط بدتر خواهد شد. بدتر شدن اوضاع میتواند به معنای حرکت تهران به سمت ساخت سلاح هستهای و درخواست مخالفان این کشور مانند اسرائیل و تندروها در آمریکا برای اقدام سخت علیه ایران و یا برای جلوگیری از این کار باشد.
در آستانه یک معامله
گفتگوها در وین بین ایران و قدرتهای بزرگ، سال گذشته با انگیزهای که در بایدن وجود داشت و تمایل آمریکا به لغو تحریمها در ازای بازگشت تهران به اجرای کامل برنامه جامع اقدام مشترک (برجام)، از سر گرفته شد. اما در آستانه نیل به توافق در سه ماه پیش، به گفته مقامات آمریکایی این مذاکرات به دلیل درخواستهای نهایی غیرمرتبط با مسائل هستهای از سوی ایران، متوقف شد. در همین حال، مقامات میگویند ایران عملیات غنیسازی اورانیومی را که این کشور را به توانایی تسلیحاتی نزدیک میکند، پیش برد.
وضعیت طی این هفته و در پی انتقاد اعضای آژانس بینالمللی انرژی اتمی از ایران به خاطر عدم همکاری، بدتر شد و یک روز بعد ایران 27 دوربین را حذف کرد.
درخواست برای فشار حداکثری
حامیان توافق میگویند این توافق تنها عاملی است که تاکنون ایران را از ساخت تسلیحات هستهای باز داشته و برای حفظ آن، ارزش دارد که بایدن به تهران امتیازاتی بدهد.
اما مخالفان اعم از جمهوریخواهان و حامیان قوی دشمن ایران یعنی اسرائیل، میگویند عدم همکاری ایران نشان میدهد که این توافق ارزش پیگیری ندارد. بهنام بن طالبلو از اندیشکده بنیاد دفاع از دموکراسیها که مخالف برجام است، با طرح این پرسش که اگر عملیات سرعت بخشی به غنیسازی اورانیوم از سوی تهران برای تغییر مسیر دولت بایدن کافی نیست، پس چه چیزی برای این کار کافی است. او با اشاره به رویکرد بایدن میگوید: زمان نسخه چندجانبه فشار حداکثری فرا رسیده است.
حتی در میان حزب دموکرات هم برخی اعتراضات به معنای به پایان رسیدن صبر و حوصلههاست. سناتور باب منندز میگوید: دولت میخواهد اذعان کند پیشرفتهای هستهای ایران باعث شده که بازگشت به برجام سال ۲۰۱۵ مطابق به منافع راهبردی آمریکا نیست؟
بلاتکلیفی ناپایدار
واعظ میگوید: دولت بایدن در شرایطی قرار دارد که نه میتواند به توافقی برسد و نه میخواهد گرفتار بحرانی بر سر آن شود.
وی افزود: تحولات 48 ساعت گذشته اساساً به هر دو طرف نشان داده که وضعیت بدون توافق موجود در سه ماه گذشته، بدون بروز بحران به واقع، پایدار نخواهد ماند. با این وجود هنوز واشنگتن ضربالاجلی تعیین نکرده است. آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا، روز پنجشنبه تنها هشدار داد که حذف دوربینهای نظارتی تهدیدی برای احیای برجام است. بلینکن گفت: تنها نتیجه در پیش گرفتن چنین مسیری، عمیقتر شدن بحران هستهای و انزوای بیشتر اقتصادی و سیاسی برای ایران خواهد بود.
سخنگوی بلینکن در این باره گفت: هنوز بازگشت به توافق میتواند به مهمترین و فوریترین اهداف منع اشاعه دست یافته و به شدت در راستای منافع امنیت ملی ما خواهد بود.
راندا اسلیم، محقق مؤسسه خاورمیانه در واشنگتن، این بن بست را وضعیتی توام با بلاتکلیفی خواند که در آن همه تصور میکنند مذاکرات وین شکست خورده، اما هیچ کس حاضر به اعلام این شکست نخواهد بود. وی افزود: این معضلی برای بایدن است.
اسلیم گفت: اگر آنها مذاکرات را پایان یافته اعلام کنند و به این نتیجه برسند که ایران توانایی قریب الوقوع ساخت تسلیحات هستهای را دارد، واشنگتن میتواند مجبور به اقدام مستقیم علیه ایران و یا حمایت از چنین اقدامی توسط اسرائیل شود.
واعظ گفت: عقربههای دو ساعت در حال چرخیدن هستند که فشار زیادی بر دولت بایدن وارد میکنند. یکی از آنها عقربه ساعت پیشرفتهای واقعی فناوری هستهای تهران و دیگری عقربههای ساعت سیاسی انتخابات کنگره در ماه نوامبر است که میتواند نفوذ سیاسی بایدن را عمیقاً از بین ببرد.