تلاش طالبان برای به رسمیت شناخته شدن

اقتصادآنلاین - موسی حسن وند؛ آقای متقی در نوار صوتی که طالبان منتشر کرده، در مورد گفت‌وگوهایش در تهران گفته: «با جانب ایرانی در مورد مسایل تجاری، مواد نفتی و ترانزیت کالا که از راه ایران به افغانستان بیاید، صحبت کردیم. وزیران و هیات‌های فنی ما با همتایان ایرانی خود نشست‌های جداگانه داشتند. تلاش ما این است که با کشورهای منطقه به خصوص همسایه مناسبات خوب باشد و اختلافات وجود نداشته باشد و کشورها و حکومت‌ها به یکدیگر منفعت برسانند. ایران هم می‌تواند از مسیر افغانستان با کشورهای آسیای میانه از جمله تاجیکستان و ازبکستان در مبادلات تجاری خود استفاده کند.» وزارت خارجه ایران اما اعلام کرده که زمان به رسمیت شناختن طالبان فرا نرسیده است. سعید خطیب‌زاده امروز گفت: «ما امروز در نقطه به ‌رسمیت شناختن طالبان قرار نداریم. مشخصه‌هایی که می‌تواند به دولت جدید در افغانستان بینجامد در این ملاقات و دیدارهای قبلی گفته شد.وضعیت مردم افغانستان دغدغه بسیار بزرگ ایران است. سفر هیات افغانستان به تهران هم در چارچوب این دغدغه بوده است.»

اما همسایگان دیگر هم شرایط خاص خود را برای برقراری ارتباط دارند. برای همین تلاش‌های طالبان در ماه‌های اخیر و دیدارهای هر از چندگاه با وزرای خارجه کشورهای همسایه، به نتایج خاصی نیانجامیده است. رفتار تبعیض‌آمیز نیروهای طالبان از زمان رسیدن به قدرت با مردم افغانستان خصوصا خشونت‌های اجتماعی علیه زنان، باعث شده کشورهای همسایه با دیدی تردیدآمیزی به ارتباط با حاکمان جدید این کشور نگاه کنند. مثل حکمی که همین اخیرا در ممنوعیت حضور زنان در حمام عمومی و تبلیغ حجاب اجباری به شیوه طالبانی از طرف این گروه صادر شد. اینها باعث می‌شود به رسمیت شناختن طالبان (لااقل در حال حاضر) از مشروعیت بین‌المللی برخوردار نباشد.

البته طالبان از اجرای موقت قانون اساسی مصوب در دوران ظاهرشاه، به شرط حذف محتوای مغایر شریعت اسلام و اصول طالبان خبر داده است. این قانون اساسی در سال ۱۹۶۴ تصویب شده و در آن پادشاه موظف به پاسخگویی به مردم و مجلس نیست. همچنین شعائر مذهبی مطابق با احکام مذهب حنفى اجرا می‌شود.

در حال حاضر افغانستان یک دیدار با وزیر خارجه کشورمان و یک دیدار با وزیر خارجه چین برگزار کرده است که دیدار اخیر به دلیل هدیه ویژه یعنی "چلغوز" به وزیر خارجه چین بسیار مورد توجه قرار گرفت.

چین

چین از مدت‌ها پیش روابط خود را با پاکستان، رقیب منطقه‌ای هند، تقویت کرده تا بتواند موازنه با هند را به نفع خود تغییر دهد. طالبان هم به عنوان گروه نزدیک به اسلام‌آباد، می تواند در تغییر این موازنه مشارکت کند. چین امید دارد با استفاده از همین شرایط در افغانستان نفوذ پیدا کند. البته منافع چین فقط ژئواستراتژیک نیست و این کشور به دنبال ذخایر بزرگ لیتیوم افغانستان نیز هست. افغانستان، یکی از کشورهای بسیار غنی از نظر منابع لیتیومی است و پروژه‌های مس و لیتیوم که چین اخیرا در ذخایر عظیم مربوط به آن در افغانستان سرمایه‌گذاری کرده، حدود یک تریلیون دلار تخمین زده می‌شود. سهیل شاهین، سخنگوی طالبان پیشتر به رسانه‌های رسمی گفته بود "چین کشور بزرگی با اقتصاد و ظرفیت عظیم است. آنها می‌توانند نقش بزرگی در بازسازی افغانستان ایفا کنند."

واقعیت این است که چین همچنان منتظر به رسمیت شناختن طالبان توسط جامعه بین‌المللی است و حرکتی خارج از چارچوب جهانی احتمالا با واکنش‌های زیادی مواجه خواهد شد. هر چند این کشور نمی‌خواهد بار بازسازی افغانستان را به تنهایی به دوش بکشد، اما در کوتاه مدت، پکن به ارائه کمک‌های بشردوستانه، مشارکت در پروژه‌های کم خطر و امن و همچنین حفظ روابط صمیمانه با طالبان ادامه خواهد داد.

البته طالبان در تلاش است جدای از همسایگان قدرتمندش مثل چین و ایران، با کشورهای بانفوذ منطقه، نظیر روسیه و هند هم ارتباط برقرار کند.

هند

هند شاید مقصد جذاب‌تری برای طالبان باشد. خصوصا که در رقابت با چین و پاکستان احتمالا امتیازات بیشتری به افغانستان خواهد داد. برای همین هند تا امروز بیشتر روابط خود را با طالبان بر مبنای کمک‌های بشردوستانه از طریق ایران قرار داده است. سه روز پیش هم این کشور دو تن دارو به مقصد افغانستان از طریق بندر چابهار ارسال کرد. هند از سال ۲۰۱۲ بیش از 10 میلیارد دلار در افغانستان سرمایه‌گذاری کرده بود. این سرمایه‌گذاری‌ها شامل راه‌اندازی معادن سنگ آهن حاجیگک، ساخت کارخانه فولاد 6 MTPA، ساخت یک نیروگاه ۸۰۰ مگاواتی، پروژه‌های برق آبی، پایپ‌لاین، جاده‌ و... ‌است. بزرگترین پروژه هند در افغانستان، سد دوستی است که در ۴ ژوئن ۲۰۱۶ توسط نارندرا مودی نخست‌وزیر هند و اشرف غنی رییس‌جمهور وقت افغانستان افتتاح شد. از همین جهت احتمالا حضور طالبان باعث نخواهد شد که هند از سرمایه گذاری های هنگفت خود دست بشوید.

روسیه

روسیه دیگر کشور نزدیک به افغانستان است که می‌تواند نقش تاثیرگذاری در تحولات آینده افغانستان ایفا کند. در همین راستا هفته گذشته عبدالسلام حنفی، معاون نخست‌وزیر طالبان با هیات مشترکی از روس‌ها و افغان‌ها در دفترش دیدار کرد. طی این دیدار "جزییات تلاش‌ها جهت استخراج نفت و گاز و ساخت پالایشگاه نفت و گاز و شرکت‌های ساخت سیمان و آلیاژ مورد گفت‌وگو قرار گرفت." البته اعلام شد که تمامی تلاش‌ها برای حمایت از سرمایه‌گذاری روسیه از طریق وضع قوانین کمکی برای سرمایه‌گذاران انجام خواهد گرفت. البته روسیه هم طالبان را به رسمیت نشناخته و ظاهرا روس‌ها هم منتظر اقدامات جهانی برای مشروعیت سازی ارتباطشان هستند. در عین حال روسیه در مورد نگرانی‌های امنیتی در افغانستان هشدار داده و چند مانور نظامی مشترک را در مرزهای افغانستان و تاجیکستان برگزار کرده است. در همین رابطه سرگئی لاوروف وزیر خارجه روسیه در مصاحبه‌ با خبرگزاری دولتی تاس گفت: «مسئله به رسمیت شناختن مقامات طالبان هنوز زود است. یک تصمیم مثبت به این بستگی دارد که وقایع در افغانستان چگونه پیش بروند. یا بهتر است بگوییم، زمانی که طالبان به وعده‌های خود عمل کنند، از جمله در مورد تشکیل دولتی فراگیر، و اقدامات دیگر مثل مقابله موثر با تهدیدات تروریستی و مواد مخدر برخاسته از خاک افغانستان.» روسیه پیش از این خواستار تشکیل دولت فراگیر در افغانستان شده بود و ضمن هشداری تاکید کرد، اگر طالبان برای تشکیل دولت فراگیر اقدام نکند، در آینده نزدیک قدرت را از دست خواهد داد.

البته تحولات اخیر در قزاقستان و حضور روسیه در کنترل اعتراضات این کشور، ظاهرا طالبان را کمی نگران کرده است. "فضیل ربی زهین"، سخنگوی وزارت خارجه امارت اسلامی، روز پنجشنبه با انتشار بیانیه‌ای گفت: «دولت به دقت وضعیت قزاقستان را زیر نظر دارد و به عنوان یک کشور همسایه نزدیک و شریک اقتصادی، نگران ناآرامی‌های اخیر است. این وزارتخانه همچنین از دولت و معترضان می‌خواهد که مسائل را از طریق گفت‌وگو و راه‌های مسالمت‌آمیز حل کنند و آرامش و ثبات را به کشور بازگردانند.» پیامی که به خوبی نگرانی از رفتارهای مسکو را در خود نشان می‌دهد.

دیدار با فرماندهان مقاومت پنجشیر

سفر به تهران البته دستاورد دیگری هم داشت. طالبان اعلام کرده که آقای متقی با "اسماعیل خان" و "احمد مسعود" فرمانده‌هان مقاومت پنجشیر در تهران دیدار کرده است. «بلال کریمی» معاون سخنگوی طالبان در این باره اظهار کرده به آنها اطمینان داده شد که می‌توانند بدون هیچ نگرانی به کشور خود بازگردند. ادعایی که با رفتارهای خودسرانه گروه طالبان در افغانستان مشابهتی ندارد. در هفته‌های گذشته انتشار ویدئویی از بازداشت و شکنجه "رحمت‌الله قادری" افسر سابق  ارتش در منطقه ۱۵ شهر کابل و ضرب و شتم توسط نیروهای طالبان، باعث اعتراض و واکنش گسترده مردم شد. به گزارش سازمان دیده‌بان حقوق بشر دست‌کم ۴۷ تن از نیروهای امنیت ملی افغانستان به ‌دست طالبان کشته یا ناپدید شده‌اند. اقداماتی که در تناقض با عفو عمومی اعلام‌ شده از سوی رهبر طالبان است.

در پی مشروعیت جهانی

به نظر می‌رسد طالبان نمی‌تواند یا حداقل تا به امروز نتوانسته دولتی به مفهوم اعم کلمه تشکیل دهد. رفتارهای خودسرانه و بدون هیچ قانون و محدودیت مشخصی که هر روز از طرف این گروه در افغانستان اعلام می‌شود، علاوه بر مخدوش کردن مشروعیت داخلی، ارتباطات بین المللی را نیز به چالش می‌کشد، اقدامی که با ادعاهای گروه طالبان در تناقض است.