اقتصادآنلاین - موسی حسن وند؛ میخاییل اولیانوف کاری کرده که این روزها هر جا صحبت از برجام است، نام او هم می‌درخشد! در همه رسانه‌ها ردی از او هست و عجیب اینکه برخلاف مذاکره کننده‌های کشورهای دیگر که تلاش می‌کنند در سکوت خبری کار را پیش ببرند و مواضعشان را صرفا از مبادی رسمی اعلام کنند، اولیانوف عکس هایی که از اتاق مذاکرات گرفته را در توییترش منتشر می‌کند. مواضع او توجه فعالان رسانه را به خود جلب کرده و پرسش اینجاست که به راستی اولیانوف به دنبال چیست؟
ضعف رسانه‌ای تیم مذاکره کننده
شاید اولین نکته ای که در ماجرای پررنگ شدن اولیانوف مورد توجه قرار گیرد، ضعف تیم رسانه ای ایران است. تیم مذاکره کننده در ایران نتوانسته آنطور که باید و شاید فضای رسانه‌ای را در اختیار بگیرد و مرجعیت رسانه برخلاف دوره‌های گذشته که تیم مذاکره کننده توانسته بود با ابزارهای رسانه‌ای (خصوصا شبکه‌های اجتماعی)، دیپلماسی عمومی قوی‌تری ارائه بدهد، با تیم ایران نیست. در این فضا تحرکات اولیانوف بیشتر به چشم می‌آید. و البته نکته مهم اینجاست که تحرکات نماینده روسیه نمی‌تواند منافع تیم ایران را منتقل و احصا کند. اما مهم‌ترین مواضع اولیانوف در این روزها کدام بوده و چه اهدافی را دنبال می‌کرده است؟
با آمریکا نشسته‌ایم، اتفاقی هم نیفتاد
سه روز پیش اولیانوف عکسی را منتشر کرد که شرح جالبی داشت. او نوشته بود: « گفتگوهای وین ادامه دارد. نشست غیررسمی سه جانبه روسیه، چین و آمریکا. همانطور که می بینید روس‌ها در کنار آمریکایی‌ها نشسته‌اند؛ اما هیچ پیامد سیاسی ندارد.» طعنه‌ای که مستقیما تیم ایرانی را هدف گرفته بود. ایران از ابتدای مذاکرات احیای برجام که با تیم سیاست خارجی بایدن آغاز شده حاضر به دیدار مستقیم با مذاکره‌کنندگان آمریکایی نشده است. اقدامی که به نظر بسیاری از ناظران منافع ایران را نمی‌تواند تضمین کند، چرا که 5 میانجی که بین ایران و آمریکا قرار گرفته‌اند، خود مواضعی متفاوت و بعضا متناقض دارند که این موضوع اجازه نمیدهد سرعت مذاکرات و رسیدن به توافق در حالت متناسبی قرار گیرد. برای همین حتی در مواقعی اولیانوف به عنوان سخنگوی غیررسمی تیم مذاکره کننده هم وارد عمل میشود. مثل زمانی که گفته بود: «اگر ایرانی ها احساس کنند که در مواضع شان نقص هایی وجود دارد که مناسب دیگران نیست، آن را اصلاح می کنند.»
بعید است غرامتی پرداخت شود
اولیانوف دو روز پیش در توییترش اعلام کرده بود که غرامت ایران باید مورد توجه قرار گیرد، اما دیروز نوشته بود هیچ طرفی حاضر نیست غرامت های ایران را پرداخت کند. البته آمریکا هم تضمینی به ایران نمی دهد. هر دو مساله برای مذاکره کنندگان کشورمان بسیار مهم است، اما به دلیل خودتحریمی تیم مذاکره کننده که اجازه نمی‌دهند مواضعشان توسط رسانه های جریان اصلی منتشر شود، عملا فشار رسانه ای را از دست داده ایم.
بالاخره با سانتریفیوژها باید چه کرد؟
سه روز پیش نقل قولی از اولیانوف در یکی از رسانه های فارسی زبان خارج از ایران به نقل از خبرگزاری تاس روسیه منتشر شد که صحبت از مهر و موم و یا انتقال آنها به خارج از ایران می کرد. خبری که بازتاب بسیار زیادی در رسانه های داخل کشور داشت و در نهایت سفارت روسیه اعلام کرد مورد دستکاری قرار گرفته است. در واقع اولیانوف گفته بود: «با این سانتریفیوژها چه باید کرد؟ گزینه خارج کردن و گزینه انهدام وجود دارد. گزینه انبار کردن در ایران تحت ضمانت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و غیره نیز وجود دارد. در خصوص انتخاب این گزینه‌ها میتوان به توافق رسید. این فقط یکی از ده‌ها مسئله‌ایست که باید حل شود.»
البته تحریف اظهارات اولیانوف نه تازگی دارد و نه چیز عجیبی است. چند روز پیش هم یکی از تلویزیون‌های لندن‌نشین اظهارات او را بکلی تحریف کرده بود. در واقع جمله اولیانوف که گفته بود: «دیگر اشتباه نمیکنیم. نه دیمارش، نه وقفه فنی. فقط گفتگوهای جدی نرمال.» توس این رسانه اینگونه ترجمه شد که «در آغاز، تیم ایرانی دچار اشتباهاتی شد. هیچ گفتمان جدیدی نداشتند. فقط مذاکرات عادی کاری صورت میگرفت. فقط صحبتهایی که میشود گفت خیلی عادی بود.» چیزی که باعث شد خبرنگار خاطی جایگزین شود. مساله ای که شاید به همان دلیل ارتباط ضعیف تیم مذاکره کننده با رسانه‌های جریان اصلی اتفاق افتاده است.
چرا صحنه گردانی مذاکرات مهم است؟
البته توجه به اولیانوف صرفا مختص فعالان فضای مجازی ایران نیست و دنبال کنندگان دیگر کشورها هم از مواضع او متعجب شده‌اند. مثلا نیکلاس میلر خبرنگار آلمانی در توییتر خود نوشته بود: «در حالیکه هیئت ایرانی به اتاق کنفرانس در وین می رود و طرح بمب هسته‌ای را روی میز می گذارد، گزارشگر روسی (اولیانوف میگوید): ما معتقدیم ایرانی‌ها روحیه سازنده‌ای دارند، اگرچه هنوز اختلافات جزئی بین دو طرف وجود دارد.
واقعیت این است که مذاکرات به دلیل اهمیت بسیار زیاد می‌تواند همواره تیتر یک رسانه ها باشد. توجه عموم مردم به آنچه در اتاق های مذاکره می‌گذرد بسیار بالاست و این پتانسیلی بی‌نظیر برای فعالان رسانه به وجود می‌آورد که بتوانند از این طریق مورد اعتماد قرار گرفته و اصطلاحا صحنه را به دست بگیرند. پتانسیلی که تا امروز تیم مذاکره کننده جدید ایران به آن توجه زیادی نکرده است. اما در دنیای امروز که از طریق مدیریت افکار و دیپلماسی عمومی می توان هر ناممکنی را ممکن کرد، وزارت خارجه باید توجه بیشتری را به این موضوع نشان دهد. در مذاکرات برجام که سالهای 92 تا 94 در جریان بود، یکی از عواملی که همواره می توانست برای ایران امتیازات مثبت به همراه بیاورد، استفاده دکتر ظریف وزیر وقت امور خارجه از توییتر بود. استفاده ای که گاهی اوقات تیم آمریکایی را در گوشه رینگ می برد و فضای غیرعلنی مذاکرات را به صحنه ای در مقابل همه افکار عمومی تبدیل می کرد. این نوع دیپلماسی، امروز حداقل در وزارت خارجه غایب است و باید جهت دستیابی حداکثری به منافع ملی، توجهات بیشتری به آن شود.
