انعقاد توافقنامه جامع سرمایه‌گذاری میان چین و اتحادیه اروپا در آخرین روز سال ۲۰۲۰، درست سه هفته قبل از روی کارآمدن جو بایدن به عنوان رئیس‌جمهور ایالات‌متحده، کمپین بایدن را رنجاند. این در حالی است که اتحادیه اروپا باید سیگنال‌هایی مثبت برای بهبود همکاری‌های خود با ایالات‌متحده ارسال کند. گرچه این رابطه‌ای دو سویه است و واشنگتن نیز باید به نوبه خود به بازسازی چهره خود برای جلب اعتماد اروپا روی آورد. اما آنچه در رابطه با چین برای تمام کشورها حائز اهمیت است، حرکت در راستای ساختار سازمان تجارت جهانی است و تایید ریاست اوکونجو ایوالا بر سازمان تجاری جهانی از سوی ایالات‌متحده و آغاز به کار او در روز گذشته، گامی مثبت در این راستاست.
بهره جهانی از توافق
بنا بر گزارش موسسه مطالعاتی پترسون، گرچه توافقنامه جامع سرمایه‌گذاری، رابطه‌ای دو طرفه است اما سایر کشورها نیز از این رابطه سود و بهره خواهند برد. توافقنامه تجاری منعقد شده میان این دو غول اقتصادی، نه یک توافق تجارت آزاد و نه یک معاهده سرمایه‌گذاری دوجانبه است. سباستین ویاند، مدیرکل تجاری کمیسیون اتحایدیه اروپا تاکید کرده که توافق صورت گرفته، نوعی منحصر به فرد از پیمان‌های سرمایه‌گذاری است که سبب‌ساز گسترش سطح کنونی بازارها میان این دو و مانعی برای بسته‌شدن احتمالی سیر سرمایه میان طرفین است. بنابر این توافق که هنوز جزئیات آن منتشر نشده، گشایش‌های اقتصادی در بسیاری از بخش‌ها رخ خواهد داد. البته عدم‌انتشار جزئیات این توافق، مانع از آن است تا میزان سازگاری آن را با قوانین سازمان تجارت جهانی‌سنجید.
این توافق بنا دارد تا از سرمایه‌گذاران در برابر اجبار چین برای انتقال تکنولژی حراست کند. همچنین چین موظف است تا اطلاعات بیشتری از برنامه‌های حمایت دولتی خود منتشر کند که این شامل یارانه‌های تخصیص یافته به خدمات نیز می‌شود. اما این توافقنامه سرمایه‌گذاری در چارچوب‌های تعاریف سازمان تجارت جهانی از یارانه‌ها، نمی‌گنجد و یارانه‌ها در مکانیزم این توافق سرمایه‌گذاری میان چین و اتحادیه اروپا قابل اجرا نیستند. از سویی، در نظم‌دهی به رفتار شرکت‌های دولتی، CAI بستری برای نهادهای تحت پوشش فراهم می‌کند. در این بستر، شرکت‌ها موظفند که بنا بر ملاحظات تجاری عمل کنند و از ایجاد تبعیض میان سرمایه‌گذاران اتحادیه اروپا در خرید و فروش کالا و خدمات ممانعت می‌شود.
در این میان اما پاره‌ای از اقدامات چین در ابعاد جهانی سبب اختلاف‌نظر میان اعضای پارلمان اروپایی شده است. عمل نکردن چین به برنامه‌های توسعه پایدار همچون توافقنامه پاریس و عدم‌تلاش برای تصویب کنوانسیون‌های سازمان ملل در خصوص کار اجباری از جمله موانعی است که اعضای این پارلمان به آن اشاره می‌کنند. با همه این احوال اما توافقنامه جامع سرمایه‌گذاری CAI بناست زمینه‌ای برای مذاکرات آتی برای حراست از سرمایه‌گذاری و ایجاد سازوکار برای سرمایه‌گذاری فراهم کند. تا آن زمان، بالغ بر ۲۵ توافق دوجانبه میان اعضای منفرد اتحادیه اروپا و چین اجرایی خواهد شد.
توافق میان پکن و اتحادیه اروپا، همچون توافق میان ایالات‌متحده و چین در اوایل سال ۲۰۲۰، سبب سوق دادن چین به اجرای قوانین سازمان تجارت جهانی شده است. وندی کاتلر، معاون موسسه سیاست‌گذاری جامعه آسیا بر این باورست که هر دوی این توافقات، چین را بیش از پیش به تعهدات سال ۲۰۰۱ چین به سازمان تجارت جهانی، متعهد کرده است. اما توافقنامه جامع سرمایه‌گذاری همچنان در پرداختن به یارانه‌های صنعتی ناکام مانده، درحالی‌که توافق باید مسیری که سازمان تجارت جهانی ترسیم می‌کند را طی کند.
آینده پیشرو
اندیشکده آمریکایی پترسون تاکید می‌کند که توافق جامع سرمایه‌گذاری باید برای اجرایی‌شدن به تایید شورای اروپایی و پارلمان اروپا برسد. اتحادیه اروپا در تلاش است که رویکردی افزایشی در رابطه با چین، در پیش گیرد. در شرایطی که برخی در ایالات‌متحده بر طبل جدایی چین از اقتصادهای پیشرفته جهان می‌کوبند، اروپا تصمیم گرفت که راهی دیگر را برگزیند و در ارتباط با چین پیشرو باشد. گرچه این مسیر برای اروپا بسیار پرچالش خواهد بود و این اتحادیه بدون تقویت ابزارهای خود، قادر نیست که به تنهایی در این مسیر گام بردارد. ضمن آنکه در پی افزایش یکپارچگی اقتصادی اروپا و چین، این اتحادیه باید ریسک درگیر شدن در سیاست میان قدرت‌‌های جهانی را بپذیرد که این امر می‌تواند به معنای عمیق‌تر شدن رابطه پکن با اروپا باشد.
در آینده پیش رو، دولت بایدن باید با سایر کشورهای سازمان تجارت جهانی در خصوص ارتباط با چین، کار کند. از سوی دیگر، اتحادیه اروپا برای رفع نگرانی‌های واشنگتن در ماه دسامبر که توافقنامه با چین را تنظیم کرد، برنامه‌ای را نیز برای همکاری با ایالات‌متحده پیشنهاد کرد.
کشورهای شرق و غرب آتلانتیک اما باید برای توسعه یک استراتژی منسجم با یکدیگر همکاری کنند و چراغ سبز آمریکا به نامزد ریاست سازمان تجارت جهانی، به معنای خوشامدگویی بایدن به همکاری‌های جهانی تعبیر شد. اما کار اصلی‌ای که آمریکا باید انجام دهد، تعهد دوباره به چندجانبه‌گرایی است. از سوی دیگر اتحادیه اروپا با لغو مقررات ناسازگار برای صادرات واکسن، نشانه‌ای از حسن نیات برای حرکت در ریل چندجانبه‌گرایی داد. گام بعدی برای اتحادیه اروپا و ایالات‌متحده آمریکا، طراحی سازوکاری برای یارانه‌ها در قالب سازمان جهانی و مطرح کردن آن در کنفرانس وزرای این سازمان است. طراحی یک نقشه راه و سازوکار عملیاتی برای حل اختلافات در WTO نیز امری است که باید به آن رسیدگی شود. در نتیجه می‌توان گفت که مهم‌ترین نقش توافق جامع سرمایه‌گذاری چین و اتحادیه اروپا، احیای همکاری‌های اقتصادی در جهان است.
