به گزارش اقتصاد آنلاین، روز یکشنبه هفته جاری، خبر ادامه ممنوعیت واردات شکر در سال 97 به نقل از مدیرکل دفتر مقررات و استانداردهای بازرگانی جهاد کشاورزی بر خروجی سایت های خبری قرار گرفت. دلیل آن هم افزایش تولید و موجودی ذخایر کشور عنوان شد. به گفته این مقام مسئول میزان نیاز سالانه کشور به شکر حدود دو میلیون و 200 هزار تن است که پیش‌بینی تولید امسال و نیمه ابتدایی سال آینده نشان می‌دهد هیچ نیازی به واردات شکر نیست! این در حالی است که بنا بر آمار تجارت محصولات کشاورزی، در 9 ماهه امسال، بیش از 764 هزار تن شکر با نرخی حدود 379 میلیون دلار به کشور وارد شده که نسبت به همین بازه زمانی در سال گذشته 27.72درصد از نظر وزنی و 31.22 درصد از نظر ارزشی افزایش هم داشته است. در این شرایط باید دید آیا ممنوعیت واردات شکر تنها راه مناسب برای کنترل این بازار است؟ تولیدکنندگان و فعالان شکر در گفتگو با اقتصاد آنلاین به بررسی ابعاد این موضوع و مسایل بازار شکر پرداخته اند.
لزوم نگاه همزمان به تولید و تنظیم بازار شکر
مدیرعامل کارخانه کشت و صنعت قند جوین ضمن اشاره به روند افزایشی تولید چغندر قند در سالهای اخیر گفت: 3.7 میلیون تن، تولید این محصول در سال 92 بوده، در سال 93 این رقم به 4.7 میلیون تن، سال 94 حجم تولید به 5.6 میلیون تن، سال 95 نزدیک به 6 میلیون تن و در سال جاری از مرز 8 میلیون تن گذشته است. در حال حاضر شکر تولیدی بیشتر از چغندر تولید می‌شود، به نحوی که در سال جاری بیش از یک میلیون تن شکر از چغندر و حدود 800 تن از نیشکر به دست آمده است.
سید محمد حسینی افزود: همیشه توجه خاصی به ذخایر شکر بوده و حدود 300 هزار تن در این خصوص نگهداری می‌شود. حال با توجه به کاهش مصرف سرانه شکر و افزایش تولید باید گفت که ذخایر شکر به میزان کافی تا سال آینده وجود دارد. البته این موضوع دلیلی بر نداشتن واردات در سال 97 نیست. متولیان بازار شکر از جمله وزارت صنعت، معدن، تجارت، وزارت کشاورزی، سازمان حمایت مصرف‌کنندگان و تولیدکننندگان باید به طور مداوم بر بازار نظارت و کنترل داشته باشند زیرا ممکن است در آینده، بازار صادرات فضای بهتری داشته باشد یا اینکه مصرف داخلی افزایش پیدا کند. در این شرایط ذخایر انبارهای شکر بیشتر مصرف شده و ممکن است به وارادت این محصول نیاز پیدا کنیم.
عوامل افزایش تولید چه بود؟
این فعال بازار شکر در ادامه دو شیفته شدن کشت پاییزه چغندر را در افزایش تولید آن موثر دانست و گفت: هرچند چغندر پاییزه حدود 10 درصد از کل تولید چغندر را شامل می‌شود اما اثر زیادی بر میزان کل تولید داشته است. او به دیگر عوامل موثر در افزایش تولید چغندرقند به عنوان ماده اولیه تولید شکر اشاره و تصریح کرد: تسلط کشاورزان به دانش کشاورزی علمی، استفاده از فرصت‌هایی مانند زمان کشت و برداشت، استفاده درست از نهاده‌ها و استفاده از روش‌های مناسب آبیاری مانند آبیاری قطره‌ای در این موفقیت موثر بوده است؛ با این حال باید تلاش کرد تا شرایط بهتری هم در این خصوص ایجاد شود.
حسینی تاکید کرد: با اینکه تولید شکر افزایش پیدا کرده ولی هنوز فراتر از نیاز داخلی نرفته است؛ در حال حاضر، کاهش مصرف سرانه سبب شده است تا ما به نقطه سر به سر نزدیک شویم.
چرخه تولید اختلال دارد
او با تاکید بر اینکه در کنار رضایتی که از افزایش تولید به دست آمده اما نگرانی‌هایی از بابت پرداخت مطالبات کشاورزان چغندرکار وجود دارد، گفت: در شرایطی که محصول شکر برای حدود 10 ماه آینده تولید می‌شود، همین میزان زمان برای پرداخت پول کشاورزان نیاز است در صورتی که کشاورزان برای کاشت مجدد نیاز به برگشت سرمایه خود دارند بنابراین باید سازوکاری تعریف کرد تا چرخه تولید دچار اختلال نشود.
مدیرعامل قند جوین با اشاره به قابل توجه نبودن میزان صادرات شکر افزود: بهتر است محصول مازاد را به صورت فاینانس صادر و از طرفی هم در مواقع نیاز برای کارخانجات تصفیه شکر خام وارد کنیم. در این شرایط هم چرخه کشت چغندر دچار اختلال نشده است و هم کارخانه‌های تصفیه شکر از کار نیفتاده‌اند. در این روش با در گردش قرار گرفتن سرمایه‌ها، صادرات و اشتغال رونق می‌گیرد اما اکنون سیاست ما این است که واردات شکر را موجب تعطیلی کارخانه‌های تولید شکر از چغندر می‌دانیم، در حالیکه چنین روالی موجب تعطیلی کار چغندرکاران می‌شود.
خرید تضمینی چغندر در حمایت از تولیدکنندگان
مدیر کشاورزی شرکت آذر قند نقده نیز ادامه ممنوعیت واردات شکر را مثبت ارزیابی کرد و گفت: هر زمان میزان واردات افزایش پیدا کند، کارخانه ها در فروش به قیمت مصوب دولت مشکل پیدا میکنند. در حال حاضر قیمت مصوب شکر 2.722 تومان به ازای هر کیلو است که عملا 2.450 تومان فروخته می شود با وجود این به دلیل بالا بودن تعرفه ها توان فروش آن برای تولیدکنندگان وجود ندارد. اشباع بودن بازار و ضعف مصرف از دیگر دلایل کاهش مصرف شکر حتی به طور سرانه است. در کنار این مسایل هرچند واردات شکر تاکنون ممنوع بود اما انجام می شد. همه این عوامل سبب کاهش خرید در سال جاری شده است. حال اگر واردات آزاد باشد، اوضاع نامناسبتر خواهد شد.
طالب قهرمانی با بیان اینکه شرکت های تولیدکننده شکر از چغندرقند اجازه واردات شکر خام را ندارند، افزود: بهتر است در مواقع لزوم برای واردات، تعرفه بالایی درنظر گرفته شود.
وی تاکید کرد: کارخانه های تولیدکننده قند و شکر هزینه های بالایی دارند. براین اساس بهتر است دولت مانند انجام خرید تضمینی در مورد گندم، چنین روشی را در خصوص چغندر و نیشکر هم در نظر بگیرد.
قهرمانی گفت: تولید شکر خام در کشور وجود ندارد. در این میان اما برخی کارخانه ها تنها فعالیتشان تصفیه شکر خام وارداتی و تبدیل آن به شکر سفید است که با ادامه ممنوعیت واردات اوضاع جالبی نخواهند داشت.
این فعال بازار شکر با اشاره به اینکه رانت هایی در خصوص واردات شکر از منابع نامعلوم وجود دارند که معضل بزرگی برای تولیدکنندگان داخلی در فروش محصولاتشان محسوب می شود، افزود: این موضوع سبب می شود به رغم تلاش برای ایجاد قوانین حمایتی، تولیدکنندگان همچنان در شرایط مطلوبی نباشند.
قوانین مناسب اما بدون ضمانت اجرایی!
کشاورزان چغندرکار دیگر گروه درگیر در مسایل بازار شکر هستند. گروهی که به رغم تلاششان در به بار نشستن محصول نهایی اما کمترین سود نصیبشان می شود. ابوذر آریافر، کشاورز و چغندرکار استان خراسان رضوی در این رابطه نظر دیگری دارد.
به زعم وی اگر ممنوعیت واردات دردی از مشکلات تولیدکنندگان این حوزه دوا نکند، اثرگذار نیست؛ اگر واردات آزاد باشد، کنترل بهتری بر روی آن انجام می شود و تولیدکننده هم با آن کنار می آید.
وی ادامه داد: اما در شرایط کنونی که واردات ممنوع است، شاهد قاچاق این محصول و واردات آن به شکل غیرشفاف هستیم که خود اثرات نامطلوب تری دارد. در این شرایط شکر وارد شده ارزان‌تر به فروش می رسد که به تولیدکنندگان از این حیث لطمه بیشتری وارد میکند.
این فعال بازار شکر در بخش دیگری از سخنان خود گفت: اگر ممنوعیت واردات به درستی اجرا و جلوی قاچاق آن هم گرفته شود؛ شاید اوضاع بهتری داشته باشیم. حمایت از تولیدکننده همیشه مورد نیاز است. در حال حاضر با وجودی که نیاز به واردات وجود ندارد اما برخی برای کسب سود بیشتر اقدام به این کار میکنند.
آریافر در حمایت از کشاورزان این حوزه افزود: بهتر است کلیه محصولات کشاورزی از جمله چغندر قند، منطقه بندی و بر اساس نیاز تولید شود، کشاورز اگر تشویق شود محصول تضمینی خود را بیشتر تولید میکند. در این شرایط برخی کارخانه های محل تولید شکر توان تولید این حجم محصول را ندارند و بر این اساس متضرر می شوند.
او در بیان برخی دیگر از مشکلات کشاورزان چغندرکار تصریح کرد: اکنون کشاورزان برای تحویل پول خود از کارخانه ها با مشکلاتی مواجهند؛ به طوری‌که زیر قیمت، طلب خود را به شکل تفاله و شکر خریداری کرده و با ضرر می فروشند تا پول نقد مورد نیازشان را به دست بیاورند.
احتمال ایجاد مشکل برای کارخانه های تصفیه
به طور کلی ممنوعیت واردات به نفع تولیدکنندگان داخلی است تا از این طریق بتوانند محصولات خود را در شرایط بهتری بفروشند. مدیرعامل شرکت شیرین شهد طبرستان در خصوص ممنوعیت واردات شکر گفت: این ممنوعیت در سالهای گذشته هم وجود داشته است. البته در برهه هایی با توجه به کمبود میزان تولید شکر تمهیداتی هم ایجاد شد تا نیاز بازار برطرف شود. به طور مثال در سال 95 برای تامین نیاز داخل اجازه داده شد تا تولیدکنندگان با توجه به حجم تولیدشان واردات شکر داشته باشند.
دانیال گیوهچی افزود: در کنار افزایش تولید شکر، برخی شرکت هایی که تولید چغندر کافی ندارند و عمدتا با تصفیه شکر خام وارداتی به درآمدزایی و ادامه حیات می پردازند، ممکن است در این شرایط به مشکلاتی برخورد کنند؛ هرچند که تعداد این شرکت‌ها کمتر از شرکتهای تولیدکننده مستقیم شکر است.
این فعال حوزه شکر با تاکید بر اینکه تولیدکنندگان شکر همواره با چنین مشکلاتی مواجه بوده اند، راهکار جبران نیاز کارخانه های تصفیه به شکر خام را تامین شکر خام از طریق تولیدکنندگان داخلی عنوان کرد.
