به گزارش اقتصادآنلاین، شکوفه حبیب‌زاده در شرق نوشت: با‌این‌‌حال این نگاه از سوی معاون امور بندری و اقتصادی سازمان بنادر و دریانوردی رد می‌شود. او معتقد است کسانی که چنین تفکری دارند، نگاه صنفی دارند و به‌طور تلویحی می‌گوید منافع خود را در نظر گرفته‌اند. با این تفاسیر، سؤال اصلی آن است که با وجود این میزان سرمایه‌گذاری کلان که هم از سوی دولت و هم از سوی بخش خصوصی در بنادر مهم کشور انجام شده، آیا بنادر ایران می‌توانند رقبای خود را از میدان به در کنند؟ این موضوعی است که البته در گفت‌وگو با مدیرکل امور بندر و دریانوردی نخستین بندر استراتژیک کشور، زیر سؤال می‌رود. مدیرکل امور بندر و دریانوردی استان هرمزگان گفته: بندر جبل‌علی توانسته به علت محدودیت‌های ایجادشده برای بندر شهید رجایی، این بندر استراتژیک را کنار بزند. در این گزارش به میزان جذب سرمایه در چهار بندر مهم و استراتژیک کشور (شهید رجایی، بندر امام خمینی، بندر چابهار و بندر انزلی) نگاهی داشته و علاوه بر شنیدن نظرات معاون امور بندری و اقتصادی سازمان بنادر و دریانوردی، نظر مدیران ارشد آنها و مصائبی را که با آن مواجه هستند، جویا شده‌ایم.
سرمایه‌گذاری 15 هزار میلیاردی در بنادر کشور
محمدعلی حسن‌زاده، عضو هیئت عامل و معاون امور بندری و اقتصادی سازمان بنادر و دریانوردی با اعلام آخرین آمار سرمایه‌گذاری در بنادر کشور گفت: از دهه 70 تا آبان‌ماه سال جاری، با انعقاد 330 قرارداد در اراضی پشتیبانی بندری کل بنادر کشور، 15هزار و 847 میلیارد تومان از سوی بخش خصوصی، جذب سرمایه داشته‌ایم.عضو هیئت عامل سازمان بنادر و دریانوردی در ادامه در پاسخ به این پرسش که اولویت سازمان بنادر و دریانوردی ایران، اتمام پروژه‌های قبل یا آغاز پروژه‌های جدید است، می‌گوید: این اولویت‌بندی بستگی دارد. طبیعی است پروژه‌ای را که آغاز کردیم، باید به سرانجام برسانیم تا بتوانیم از ظرفیت آن برای صاحبان کالا استفاده کنیم، اما برخی از مواقع، یک گروه کالایی خاصی تا الان سهم ناچیزی از کالاهای بندری (ورودی و خروجی) داشتند، اما اکنون سهم آنها افزایش یافته است. برای نمونه اگر اکنون مشتری برای صادرات گاز مایع LPG یا LNG داشته باشیم، سازمان بنادر باید به دنبال سرمایه‌گذاری باشد که در این حوزه سرمایه‌گذاری کند.معاون امور بندری و اقتصادی سازمان بنادر و دریانوردی در واکنش به انتقادها درباره نتیجه کم‌رنگ سرمایه‌گذاری‌های بندری و در‌عین‌حال، تمرکز بر سرمایه‌گذاری‌های جدید می‌گوید: در‌حال‌حاضر همه ظرفیتی که در بندر شهید رجایی وجود دارد و با آماده‌سازی فاز سه، عملیاتی می‌شود، هشت میلیون تی‌ای‌یو است، اما اکنون اماراتی‌ها با جذب سرمایه در حال ظرفیت‌سازی تا 30 میلیون تی‌ای‌یو هستند. بنابراین باید به کشورهای منطقه نگاه کنیم و متناسب با آنها ظرفیت‌سازی کنیم.او می‌گوید: کسانی که چنین نقدهایی را مطرح می‌کنند به عقیده من افرادی هستند که بیشتر نگاه صنفی دارند و تمایلی به رقابت از سوی رقبای دیگر ندارند و اصولا چنین نگاهی منطق درستی را دنبال نمی‌کند.
پروژه‌های جدید متوقف نمی‌شوند
اله‌مراد عفیفی‌پور، مدیرکل بنادر و دریانوردی هرمزگان درباره سرمایه‌گذاری‌های سازمان بنادر یا اداره کل بنادر استان هرمزگان در بندر شهید رجایی می‌گوید: عمده فعالیت ما در جذب سرمایه‌گذار در حوزه کالا و کانتینر و مخازن نگهداری مواد نفتی است که در این دو، سه حوزه سرمایه‌گذاری‌های خوبی انجام شده است. در حوزه مخازن نگهداری فراورده‌های نفتی، بانکرینگ (سوخت‌رسانی به کشتی‌ها) مدنظر بوده که در این زمینه اقدامات خوبی از طرف بخش غیردولتی انجام شده است. در‌حال‌حاضر یک میلیون و 800 هزار مخزن در حال بهره‌برداری یا در حال احداث داریم که حدود 600 هزار مترمکعب آن در حال بهره‌برداری است و بقیه هم در حال آماده‌شدن است. سرمایه‌گذاری‌های بعدی در حوزه کالا و کانتینر با هدف ایجاد لجستیک کالاهای صادراتی و ترانزیتی بوده که ظرفیت خوبی ازسوی بخش خصوصی انجام شده و امروز بخش غیردولتی همه نوع خدمات موردنیاز کالاهای صادراتی در بندر را ارائه می‌دهد.عفیفی‌پور در پاسخ به این پرسش که چرا به نتایج سرمایه‌گذاری‌های قبلی و میزان رشد آنها توجه نمی‌شود و تمرکز بر پروژه‌های جدید صورت می‌گیرد هم می‌گوید: با ایجاد زیرساخت‌ها و افزایش ظرفیت سازمان بنادر می‌توانیم در یکی دو سال آینده، ظرفیت صد میلیونی بندر شهید رجایی را با توجه به سه اسکله‌های نفتی که در حال ساخت هستیم، دو برابر کنیم. فاز سه بندر شهید رجایی که در حال ساخت است و سرمایه‌گذاری‌ها در حوزه لجستیک و کانیتنر و مخازن نگهداری فراورده‌های نفتی نشان می‌دهد بندر شهید رجایی فرایند توسعه را با توجه به نیاز آینده کشور به‌درستی پیش‌بینی کرده که در حال اجرا است.او در ادامه می‌افزاید: به نظر نمی‌رسد سازمان بنادر در حوزه توسعه بنادر و فعالیت‌هایش ایرادی داشته باشد، اما فرازونشیب عملکرد کالا در بنادر به‌تنهایی متوجه سازمان بنادر نیست، چون بنادر محل گذر کالا هستند و قطعا باید تسهیلاتی را برای تسهیل در این فرایند ایجاد کرد، اما آنچه به‌طور قطعی در میزان ورود کالا، به‌ویژه کالای وارداتی یا ترانزیت انجام می‌شود، مربوط به بخش‌های دیگری از جمله شرایط اقتصادی و سیاسی و تحریم‌هاست و این عوامل بر میزان کالای واردشده به بندر تأثیرگذار است.مدیرکل بندری و دریایی بندر هرمزگان همچنین به وجود رقابت بین بندر شهید رجایی و بندر جبل‌علی در امارات اشاره می‌کند و می‌گوید: نمی‌توانیم منکر رقابت باشیم، اما متأسفانه با توجه به محدودیت‌های ایجادشده از حیث تأمین تجهیزات و مراوداتی که شرکت‌های بینالمللی کشتی‌رانی می‌توانند با بندر داشته باشند، بندر جبل‌علی توانسته بندر شهید رجایی را کنار بزند و نسبت به ما بار بیشتری را جذب کند.او البته اولویت فعالیت در این بندر را به اتمام پروژه‌های در دست اجرا معطوف می‌کند و می‌گوید: باید تلاش کنیم پروژه‌های در دست اجرا به اتمام برسند و تعریف پروژه جدید را در حد توسعه بنادر در نقاط دیگری مدنظر داشته باشیم. مثلا سازمان بندر در شرق استان هرمزگان در ساحل مکران مطالعاتی برای ایجاد یک بندر بزرگ انجام می‌دهد.به گفته او، توسعه متوقف نمی‌شود و سازمان بنادر قصدی برای متوقف‌کردن آنها ندارد. سازمان بنادر پروژه‌های توسعه‌ای را با توجه به تزریق منابع و تلاش پیمان‌کاران پیش می‌برد و پیش‌بینی ما این است که پروژه‌های موجود با فرازونشیب قابل قبول در مدت معین به پایان برسد.
مدیریت هم‌زمان پروژه‌های نیمه‌تمام و جدید
عادل دریس، مدیر کل امور بندری و دریایی استان خوزستان، در این‌باره می‌گوید:با ابلاغ ایجاد منطقه ویژه اقتصادی در بندر امام‌خمینی(ره) در سال 90 این بندر با شتاب بیشتری پیشرفت کرد که نتیجه آن مجموع سرمایه‌گذاری تعهدشده از سوی بخش خصوصی بالغ بر سه هزار میلیارد تومان بوده است. این سرمایه‌گذاری‌ها عمدتا در راستای ایجاد زیرساخت‌های لازم بندری متناسب با بازار کالاهای موجود در بندر در حوزه احداث انبارهای سرپوشیده و سیلوهای مکانیزه نگهداری کالاهای اساسی، محوطه‌های نگهداری کالاهای کانتینری، مواد معدنی و مخازن نگهداری انواع فراورده‌های نفتی و روغن‌های خام خوراکی محقق شد. این سرمایه‌گذاری‌ها ظرفیت سالانه بندر در نگهداری کالاهای مذکور را تا سقف 22 میلیون تن افزایش داد. دریس در ادامه افزود: سرمایه‌گذاری در احداث کارخانه‌های صنایع تبدیلی مواد غذایی منتج از غلات نظیر تولید خوراک دام، مکمل‌های غذایی خوراک دام، تولید بایواتانول سوختی، کارخانه تصفیه و بسته‌بندی روغن‌های خوراکی، تولید روغن خام خوراکی، تصفیه شکر خام و... پروژه‌هایی است که یا به مرحله بهره‌برداری رسیده‌اند یا از روند خوبی در فرایند ساخت‌و‌ساز برخوردار هستند.این مقام مسئول، با رد ادعاهای مبنی بر تطبیق‌نداشتن آمارها با واقعیت توسعه این بندر تصریح می‌کند: در سال‌های پایانی دهه 80 و با ورود به دهه 90، بازار بسیار پررونق ترانزیت فراورده‌های نفتی از کشور عراق موجب ایجاد پایانه بزرگ نفتی با جذب بیش از 300 میلیارد تومان سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در حوزه نگهداری و ترانزیت این محصولات شد. این بندر در حوزه توسعه صادرات غیرنفتی و صادرات مواد معدنی از طریق آن، تا مرز سهم 19 درصد از کل صادرات مواد معدنی کشور رشد داشته است. از سوی دیگر سرمایه‌گذاری‌های کلان انجام‌شده در بخش نگهداری استاندارد کالاهای اساسی، به ایجاد سه میلیون تن ظرفیت درجا منجر شد و با وجود تحریم‌ها تا پایان آبان امسال، بیش از 11 میلیون تن کالاهای اساسی وارد بندر امام و به مقاصد و بازارهای مصرف کشور حمل شده است که رشدی 40درصدی نسبت به مدت مشابه خود داشته و دموراژ کالاهای اساسی را عملا از بین برده است. دریس با اشاره به مشکلات موجود سر راه این بندر می‌گوید: تاکنون بیش از 85 درصد پروژه‌های سرمایه‌گذاری در این بندر به نتیجه رسیده است؛ اما بی‌شک تأثیر تحریم‌های ظالمانه، نوسانات اقتصادی و افزایش نرخ ارز و شاخص قیمتها در پروژه‌های کلان انکارنشدنی است. یکی از دغدغه‌های امروز ما، به‌ثمر‌‌رسیدن سرمایه‌گذاری کلان در بخش ایجاد خدمات ارزش افزوده و صنایع تبدیلی است و تقاضای حمایت‌های بیشتر از سوی مؤسسات مالی و بانکی برای اعطای تسهیلات در راستای رونق تولید و حمایت از صاحبان سرمایه را دارم. مدیرکل امور بندری و دریایی استان خوزستان درباره اولویت‌بندی در این بندر می‌گوید: رویکرد اصلی مدیریت بندر، مبنی بر تکمیل پروژه‌های نیمه‌تمام، هم‌زمان با ایجاد زمینه توسعه فعالیت‌ها در قالب پروژه‌های جدید است. با ابلاغ سند آمایش لجستیک کشور در پایان سال 97، منطقه ویژه اقتصادی بندر امام خمینی(ره) به‌عنوان یکی از پنج شهر لجستیک کشور انتخاب شده است که این عنوان نیاز به توسعه فعالیت‌ها و همچنین اصلاح ساختار فرایندها و در کنار آن رفع موانع گلوگاهی در پسکرانه این بندر را دارد.
6 مانع اصلی توسعه بندر چابهار
بهروز آقایی، مدیر کل بنادر و دریانوردی استان سیستان و بلوچستان می‌گوید: از ابتدای سال گذشته تاکنون ۸۶ درخواست سرمایه‌گذاری از سوی بخش خصوصی داخلی و خارجی وصول و شش قرارداد سرمایه‌گذاری به مبلغ شش هزار و 990 میلیارد ریال در سال 97 و سه قرارداد به مبلغ هزار و 610 میلیارد ریال در سال 98 منعقد شده است.او در ادامه می‌افزاید: شش قرارداد با مدل B.O.T به مبلغ چهار هزار و 50 میلیارد ریال تا پایان امسال با بخش خصوصی منعقد می‌شود، این قراردادها شامل احداث انبارهای چندمنظوره کالا، مخازن فراورده‌های نفتی و گازی (LPG)، مخازن قیر و سایت شست‌و‌شو و ضدعفونی کامیون‌هاست. عملیات ساخت ترمینال تمام‌مکانیزه مواد معدنی از سوی بخش خصوصی و به روش B.O.T با هدف رقابت‌پذیری صادرات این نوع کالا در منطقه نیز در بندر شهید بهشتی چابهار آغاز شده است.آقایی علت استقبال سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی از سرمایه‌گذاری در این بندر را این‌گونه بیان می‌کند: دلیل اصلی استقبال سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی از بندر چابهار موقعیت استثنایی دریایی این بندر، تخفیف‌ها و مشوق‌های تعرفه‌ای و غیرتعرفه‌ای سازمان بنادر و دریانوردی، افزایش ترافیک بار و کالا و... است. در این راستا، تاکنون 14 هزار میلیارد ریال سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در بندر شهید بهشتی انجام شده است که تا پایان امسال این مبلغ به 18 هزار میلیارد ریال خواهد رسید.او تصریح می‌کند: تصویب طرح جامع بندر، آماده‌بودن زیرساخت‌ها و تأمین تجهیزات بندری مدرن از مزیت‌های سرمایه‌گذاری در بندر شهید بهشتی است. بندر چابهار در ساحل دریای عمان با قابلیت پهلوگیری کشتی‌های اقیانوس‌پیما یکی از ارزنده‌ترین بنادر جمهوری اسلامی ایران محسوب می‌شود که توسعه آن می‌تواند نقطه عطفی در برقراری پیوندهای اقتصادی پایدار بین ایران و بازارهای مهم بینالمللی باشد.به گفته او، توسعه این بندر نه تنها در راستای اهداف و منافع دولت‌های ایران و افغانستان است، بلکه برای سایر کشورهای منطقه نیز فواید زیادی را به همراه دارد. با وجود این، اجرای سریع و مؤثر پروژه طرح توسعه بندر شهید بهشتی چابهار نیازمند اراده قوی ایران، مشارکت جدی هند و سایر کشورهای مشترک‌المنافع در این حوزه است. این مقام مسئول درباره موانع پیش‌روی توسعه بندر چابهار می‌گوید: در توسعه بندر چابهار و سواحل مکران، عوامل زیادی مؤثر هستند و در مسیر توسعه آن موانع و مشکلات متعددی نیز وجود دارد. خروج آمریکا از برجام، شکل‌گیری گزینه‌های رقیب و تشدید تنش در منطقه از جمله عواملی است که می‌تواند تأثیر زیادی بر توسعه بندر چابهار داشته باشد. همچنین افزایش قیمتها و نوسانات ارزی در دو سال اخیر و تکمیل‌نشدن زیرساخت حمل‌و‌نقل ریلی یکی از مشکلاتی است که سرمایه‌گذاران در طول مدت سرمایه‌گذاری با آن مواجه هستند. آقایی درباره اولویت سرمایه‌گذاری در این بندر می‌گوید: پروژه‌ها و سرمایه‌گذاری‌های در دست اجرا، بازه زمانی و آغاز و پایان دارد، بنابراین شروع پروژه‌های جدید با اتمام پروژه‌های قبلی تداخلی نداشته و پروژه‌های جدید در بندر بر اساس طرح جامع پذیرش می‌شود.
راه‌اندازی ترمینال چهارفصل در بندر انزلی
حمیدرضا آبایی، مدیرکل بنادر و دریانوردی استان گیلان، نیز درباره بندر انزلی می‌گوید: میزان جذب سرمایه‌گذاری انجام‌شده در چند سال اخیر در بندر انزلی، حدود 583 میلیارد تومان است؛ اما آنچه مهم است، رویکرد ما در تغییر نوع کالاست. با توجه به اینکه بندر انزلی بندر آهن‌آلاتی و کالای متفرقه بوده و اکنون به کالای فله تبدیل شده است، سازمان بنادر دنبال جذب سرمایه‌گذاری برای نگهداشت کالای فله به صورت خشک و مایع است که سیلوی غلات و مبحث روغن حائز اهمیت بسیاری است. بر همین اساس، جذب سرمایه‌گذارانی که صاحب بار هستند تا اینکه پول‌دار باشند، هدف اصلی ماست. با توجه به محدودیتی که در بندر انزلی به دلیل قرار‌گرفتن در محدوده شهر در قالب محدوده 150هکتاری داریم، باید ظرفیت‌های بندری را اصلاح کنیم؛ بنابراین جذب سیلوی غلات و مخازن روغن را در دستور کار قرار داده‌ایم.آبایی با اشاره به مورد مغفول‌مانده در بندر انزلی می‌گوید: کار بزرگی که می‌شود در بندر انزلی انجام داد و مغفول واقع شده، بحث گردشگری دریایی است که در‌این‌باره طرح ماهی‌های بندر انزلی را پیگیری و استفاده از ظرفیت‌های بخش خصوصی برای ساخت کشتی‌های تفریحی را دنبال می‌کنیم تا به بندر انزلی رونق دهد. در‌حال‌حاضر این کشتی‌ها در دریای خزر حضور ندارند و ما دنبال این هستیم که اسکله‌ها و محدوده بندری را در اختیار بخش خصوصی قرار دهیم که در زمینه کشتی‌سازی فعالیت داشته باشند.او به مشکل دیگری هم اشاره کرده و می‌افزاید: یکی از مشکلات ما، به‌ویژه در زمینه کالای فله خشک، بارندگی است که به خاطر شرایط جوی بندر انزلی، حدود 180 روز در سال بارندگی داریم. برای اینکه بتوانیم از توقف عملیات تخلیه و بارگیری فله جلوگیری کنیم، دنبال اسکله‌های سرپوشیده هستیم. به عبارتی دنبال راه‌اندازی ترمینال چهارفصل هستیم. خوشبختانه اپراتور اعلام آمادگی کرده که بتواند اسکله سرپوشیده غلات، انتقال غلات با استفاده از سیستم‌های انتقال تسمه‌نقاله‌های سرپوشیده و ضد رطوبت و ضد آب و انتقال غلات به سیلوهای غلات و انبارهای مخصوص نگهداری غلات را مدنظر داشته باشد که این اقدام نیازمند سرمایه‌گذاری بین 32 تا 40 میلیارد تومانی بخش خصوصی است.این مقام مسئول تأکید می‌کند: تاکنون هیچ طرحی نداشتیم که بخش خصوصی سرمایه‌گذاری کرده و انجام نداده باشد. اصولا تجهیزات غلات از سوی کشورهای خارجی ساخته می‌شود و در بحث انتقال مشکل داشتیم که خوشبختانه در عین محدودیت‌ها، همه انجام شده و سرمایه‌گذاری‌ها نمود پیدا کرده و قراردادهایی را که در سال‌های 94-95 بسته‌ایم، در سال جدید به بهره‌برداری خواهیم رساند. یکی از مواردی که مایل هستیم در آن کار کنیم، این است که بتوانیم عملیات کانتینری هم در بندر انزلی راه‌اندازی کنیم.او درباره اولویت‌بندی در بندر انزلی می‌گوید: با توجه به میزان بارندگی در بندر انزلی، اولویت اصلی باید استفاده از سیلوهای سرپوشیده برای نگهداشت اصولی و کاملا استاندارد غله خشک باشد. تخلیه و بارگیری نیاز به اسکله سرپوشیده دارد که از اولویت‌های مورد نیاز بندر است. در واقع بیشتر دنبال به‌بهره‌برداری‌رسیدن سیلوهای غلات و سیلوهای سرپوشیده هستیم که در روزهای بارندگی بتوانیم غلات را تخلیه و بارگیری کنیم.
