اقدامی که به گفته مدیران این وزارتخانه درواقع «ابتکاری» است. برای نخستین‌بار در دولت یازدهم انجام شده است، این موضوع درشرایطی رخ می‌دهد که در دولت گذشته نه‌تنها تراز تجاری کشاورزی به منفی هشت‌میلیارد دلار رسید و دولت برای صادرات محصولات کشاورزی اقدام درخور توجهی انجام نداد که واردات بی‌رویه میوه کار را به جایی رساند که صرف هزینه برای برداشت میوه توجیه اقتصادی خود را از دست داد و محصول بسیاری از باغداران سر شاخه‌ها خشکید.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از شهروند ، بررسی آمارهای گمرک نشان می‌دهد که ارزش واردات «انواع میوه» طی سال‌های ٨٩-٨٥ همواره روندی روبه رشد داشته است؛ به‌طوری که از رقم ٢٢٠میلیون دلار در سال ٨٥ با ٦٩درصد رشد به رقم ٦٢٤میلیون دلار در سال ٨٩ رسید. این روند در سال‌های ٩٠ و ٩١ نیز ادامه پیدا کرد و مجموع واردات میوه در این دو‌سال از مرز ٨٩١میلیون دلار عبور کرد. این رویه اما در دولت یازدهم کنترل شد و کابینه حسن روحانی توانست واردات محصولات کشاورزی را تقریبا به نصف برساند. براساس اعلام گمرک میزان واردات محصولات کشاورزی در سال گذشته تنها ١٣میلیون تن بوده که مقایسه این رقم با واردات ٢٢میلیون تنی در دولت گذشته نشان می‌دهد که واردات کشاورزی در دولت یازدهم تقریبا به نصف رسیده است. همچنین براساس اعلام عبدالمهدی بخشنده معاون اقتصاد و برنامه‌ریزی وزارت کشاورزی، کنترل واردات در دو‌سال اخیر موجب شده است تراز تجاری کشاورزی پنج‌میلیارد دلار بهبود پیدا کند و از منفی هشت‌میلیارد دلار به منفی سه‌میلیارد دلار برسد.
واردات به بهانه تنظیم بازار ممنوع
ایران پنجمین تولیدکننده بزرگ میوه و سبزیجات درجهان است. با این وجود واردات میوه در دولت‌های نهم و دهم سر به فلک گذاشت. از واردات سیب و پرتقال و نارنگی و انار گرفته تا گوجه و سیر و انگور همه در فهرست واردات میوه قرار گرفته بود. کشوری که مطابق با اعلام سازمان جهانی خواروبار کشاورزی (فائو) یکی از بزرگترین غول‌های تولید کشاورزی درجهان است، در دولت گذشته بازارش را به دست سایر کشورها سپرد. ایران که عنوان چهارمین تولیدکننده سیب و هفتمین تولیدکننده مرکبات دنیا را یدک می‌کشید، بازارش از انواع میوه‌های سایر کشورها پر شده بود، از میوه‌های لوکس پاپایا و آووکادو گرفته تا سیب‌های فرانسوی و پرتقال‌های مصری و نارنگی پاکستانی. این روند اما، در دولت یازدهم کنترل شد و حدود ٦ماه از عمر دولت یازدهم سپری شده بود که وزارت کشاورزی عهده‌دار تنظیم بازار را برعهده گرفت و در مهم‌ترین روزهای سال یعنی تنظیم بازار شب عید، اتکا به تولیدات داخلی و کاهش واردات از مهم‌ترین برنامه‌های وزارت جهاد کشاورزی اعلام شد و متولیان بازار میوه آن تأکید کردند، به هیچ‌گونه وارداتی برای شب عید نیازی ندارد و تأمین میوه بازار برعهده سازمان تعاون روستایی است. این سازمان که در دو‌سال گذشته همواره تأکید می‌کرد که ایران با سهم ٤درصدی در تولید مرکبات درجهان، نیازی به واردات ندارد، پرونده واردات به بهانه تنظیم بازار شب عید را بست اما داستان در دولت قبل کمی متفاوت بود. این را از لابه‌لای سخنان فعالان بازار به خوبی می‌توان فهمید. به گفته حسین مهاجران رئیس اتحادیه میوه و تره‌بار کشور در دولت قبل به یکباره در فصل فروش یا فصل برداشت مجوز واردات محصولی صادر می‌شد و تولیدکنندگان داخلی قادر به فروش محصولات خود نبودند.
کاهش میوه‌های مجاز وارداتی از ٢٤ قلم به ٤ قلم
کاهش میوه‌های مجاز وارداتی از ٢٤ قلم در دولت دهم به ٤ قلم در دولت یازدهم نکته‌ای است که حسین مهاجران رئیس اتحادیه میوه و تره‌بار کشور به آن اشاره کرده و آن را نشان‌دهنده حمایت از تولیدات ملی می‌داند. او با بیان این‌که سیاست‌های حمایتی دولت نهم و دهم بیش از این‌که درمسیر حمایت از کشاورزان داخلی باشد، به بهبود شرایط کشت و باغداری درکشورهایی همچون ترکیه و شیلی و مصر منجر شده بود، می‌گوید: با افزایش واردات در آن سال‌ها نه‌تنها ارز حاصل از فروش درآمدهای نفتی کشور صرف واردات میوه از این کشورها می‌شد، بلکه تولیدکنندگان داخلی هم موفق به فروش محصولات خود نمی‌شدند.
او ادامه می‌دهد: در آن سال‌ها هیچ تضمینی برای فعالیت کشاورز و فروش محصولش وجود نداشت اما درحال حاضر باغداران اطمینان دارند که اگر محصولی را تولید می‌کنند، بعد از برداشت قادر به فروش آنها خواهند بود. این درحالی است که درگذشته باغداران هر لحظه نگران اتخاذ تصمیمی جدید در این حوزه و مجازشدن واردات به کشور بودند.
درآمد نفت به جای اصلاح زیرساخت کشاورزی صرف واردات شد
برداشته‌شدن محدودیت واردات میوه و افزایش تعداد ردیف‌های مجاز وارداتی طی فعالیت دولت قبل درحالی با انتقاد بسیاری همراه شده بود که بسیاری از کارشناسان آن را نتیجه افزایش نجومی درآمدهای نفتی کشور می‌دانند. براساس اعلام اوپک، طی هشت‌سال ریاست‌جمهوری احمدی‌نژاد، کشور از طریق صادرات نفت بیش از ٥٧٨میلیارد دلار درآمد داشته است.
این یعنی در هشت‌سال احمدی‌نژاد درآمدهای نفتی نسبت به کابینه اصلاحات ٢٤٦درصد افزایش داشته است. این افزایش فوق‌العاده می‌توانست به یک فرصت تبدیل شود، اما به جای این‌که درآمدهای حاصل از فروش نفت صرف ایجاد زیرساخت درکشور شود، صرف واردات میوه شد. سیدرضا نورایی رئیس اتحادیه ملی محصولات کشاورزی دراین‌باره می‌گوید: درحال حاضر انتقادهای بسیاری به هدررفت بالای آب در بخش کشاورزی می‌شود. شاید اگر در آن سال‌ها که بهای نفت به بیش از ١٠٠دلار افزایش یافته بود، درآمد حاصل از آن صرف به‌روزرسانی صنعت کشاورزی در ایران می‌شد، امروز شرایط بهتر بود، اما دولت به جای این‌که بستر رونق کشاورزی را فراهم کند، با ارز نفتی، هلو شبرنگ شیلیایی و پرتقال مصری وارد کشور می‌کرد.
ریسک ورود غیررسمی میوه افزایش یافت
قاچاق میوه از دیگر تهدیدهای بزرگ واردات میوه است که نه‌تنها تولید داخلی را نشانه رفته، بلکه سلامت جامعه را نیز نشانه رفته است. میوه‌هایی که این روزها عرصه برایشان به شدت تنگ شده و واردات آن تا حدودی توجیه اقتصادی خود را از دست داده است. رئیس اتحادیه میوه و تره‌بار که معتقد است؛ ریسک ورود و عرضه میوه قاچاق درماه‌های گذشته چندین برابر شده، به‌گونه‌ای که بسیاری از حجره‌داران دیگر جرأت تخلف و عرضه محصولات قاچاق را ندارند، او می‌گوید: حالا همه می‌دانند که دولت هیچ ملاحظه‌ای در برخورد با عرضه محصول قاچاق نمی‌کند.
به گفته مهاجران، پیش از این برخی میوه‌های ممنوعه را در قالب کارتن موز وارد کشور می‌کردند و درمواردی که تخلفشان شناسایی می‌شد، با استفاده از برخی لابی‌گری‌ها و زدوبندها مجوز ورود و ترخیص آن از گمرک را دریافت می‌کردند، اما در ٦ماه گذشته دیگر این امر دیگر امکان‌پذیر نیست و متخلفان به خوبی می‌دانند واردات میوه‌های ممنوعه فرجامی جز نابودی و امحا نخواهند داشت.
رئیس اتحادیه میوه و تره‌بار با بیان این‌که عده‌ای سودجو که منفعت‌شان در واردات بود، با ناچیز جلوه‌دادن تولید می‌خواستند تیشه به ریشه کشاورزی درکشور بزنند، ادامه داد: بازار داخلی درحالی به جولانگاه میوه‌های خارجی تبدیل شده بود که کیفیت این محصولات درمقایسه با محصولات داخلی بی‌کیفیت بودند، اما با ظاهر فریبنده‌ای که داشتند، در بدو ورود به بازار به چند برابر قیمت محصولات داخلی به فروش می‌رسیدند.
ویلاسازی جای تولید کشاورزی را گرفت
اما اختلاف قیمت چند برابری میوه درمزرعه تا بازار مسأله دیگری است که این فعال بازار آن را مورد توجه قرار می‌دهد و سیدرضا نورانی نیز بر آن صحه می‌گذارد. به گفته او، آنچه که امروز تحت عنوان ویلاسازی در شمال کشور رخ داده و به کاهش سطح باغات در این استان‌ها منجر شده، ناشی ازهمین سیاست‌های غلط است. نورانی توضیح می‌دهد: کشاورزی را درنظر بگیرید که به امید کسب درآمد محصولش را ٥ماه در سردخانه نگهداری می‌کرد اما دولت با واردات میوه به بهانه تنظیم بازار، تمامی رشته‌هایش را پنبه می‌کرد. این درحالی است که حالا دولت سعی دارد با سیاست صادرات به جای واردات زمینه بهبود تولیدات داخلی را فراهم کند.
براساس مقررات جدید صادرات و واردات در سال ۹۵، تعرفه واردات موز از ۴ به ۲۶درصد افزایش یافته و این مصوبه از ابتدای سال‌جاری لازم‌الاجراست. درهمین حال، اگر به ازای واردات هر کیلوگرم موز یک‌ونیم کیلوگرم سیب درختی صادر شود، مجموع حقوق گمرکی و سود بازرگانی یک کیلوگرم موز ۵درصد تعیین می‌شود.
سیدرضا نورانی درباره مشروط‌شدن واردات موز درمقابل صادرات سیب درختی، نیز توضیح می‌دهد: سالیان سال است که سیب درختی یکی از مهم‌ترین اقلام صادرات غیرنفتی ما بوده و تولید این محصول درکشور بیش از ٣,٥میلیون تن در سال است.
رئیس اتحادیه ملی محصولات کشاورزی با بیان این‌که کشور بیش از یک‌میلیون تن سیب درختی مازاد برمصرف دارد، افزود: ما سال گذشته اعلام کردیم با توجه به کاهش قیمت نفت و محدودیت‌های ارزی، نیازی نیست ارزهای کشور صرف واردات موز شود، ضمن این‌که قیمت این میوه گاهی از خیار تولید داخل هم ارزان‌تر بود و این موضوع هم نگرانی‌هایی را برای تولید داخل ایجاد می‌کرد.
او با اشاره به تهاتر میوه با کشورهای دیگر توضیح می‌دهد: عمده واردات موز ما از فیلیپین، اکوادور و کشورهای آمریکای‌جنوبی انجام می‌شود و این کشورها خواهان واردات سیب درختی از ایران هستند. علاوه براین، نباید شرایط به‌گونه‌ای باشد که هرکسی خواست ارز کشور را صرف واردات موز کند، سپس این میوه وارد بازار داخل و موجب رقابت‌های ناسالم شود و درواقع تهاتر میوه سبب می‌شود به ازای صرف ارز برای واردات، ارزآوری هم داشته باشیم.
گفتنی است، در آمایشی که از اقلیم جهان انجام شده، ایران میزبان ١١ نوع اقلیم است و در تولید ١٤ محصول باغی رتبه‌های اول تا ١٠ را دراختیار دارد. ١٨درصد محصولات کشاورزی را گروه باغی تشکیل می‌دهد اما ٨٠درصد صادرات کشاورزی دراختیار محصولات باغی است که از کیفیت بسیارخوبی درمقایسه با همتاهای خارجی بهره می‌برد. تنوع اقلیمی مهم‌ترین مزیت برای تولید و صادرات کشاورزی و باغی ایران است و سالانه حدود هفت‌میلیون تن انواع مرکبات از باغ‌های کشور برداشت می‌شود. محصولات باغی ایران به‌ویژه سیب به کشورهای هند، پاکستان، افغانستان، ترکیه، عراق، آسیای میانه، کشورهای حاشیه خلیج‌فارس و کشورهای اروپایی صادر می‌شود.. سازمان خواروبار و کشاورزی ملل متحد «فائو» تأکید کرده؛ مزیت نسبی بخش کشاورزی ایران برای تأمین همه نیازهای کشورهای منطقه خلیج‌فارس کافی است. با توجه به بیش از ١١ اقلیم متنوع و متمایز برای تأمین امنیت غذایی و صادرات محصولات کشاورزی، ایران در تولید ١٩ میوه رتبه تک‌رقمی و در محصولات پسته، زعفران، انار، خرما، گردو، بادام، کیوی، گیلاس و زردآلو رتبه‌های اول تا سوم را درجهان دارد.
