اقتصادآنلاین- نجمه جمشیدی؛ معاون اول رئیس جمهور و وزیر نفت از اعلام آمادگی ایران برای سوآپ گاز و نفت کشورهای حاشیه خزر به‌ویژه روسیه خبر داده‌اند. این درحالی است که به باور بسیاری از کارشناسان سوآپ گاز کشورهایی همانند روسیه برخلاف منافع ملی و به سود روسیه رقیب سرسخت ایران است. ایران راه‌های نرفته بسیاری برای توسعه و رشد صنعت نفت دارد اما گویا دولتمردان تنها به‌دنبال شرقی‌سازی صنعت نفت و گاز و سپردن بازار گاز ایران به رقبای روسی هستند.
روسیه در سال‌های گذشته با ایجاد یکسری دست‌اندازها تلاش کرده که ایران به یک بازیگر مهم تجارت گاز جهان تبدیل نشود. به همین دلیل میزان صادرات گاز ایران بسیار پایین بوده است. درحال حاضر تنها مشتریان گاز ایران، ترکیه و عراق هستند. در ماجرای صادرات گاز ایران به پاکستان نیز، در ابتدا روس‌ها قول همکاری درباره‌ی سرمایه‌گذاری و راه‌اندازی صادرات گاز به پاکستان را دادند. اما پس از گذشت چند سالی، همانند روال همیشگی، روس‌ها خلف وعده کردند و این پروژه هیچگاه اجرایی نشد. به‌نظر می‌رسد دولت روسیه با فرصت‌سوزی درباره‌ی پروژه صادرات گاز ایران به پاکستان، به‌دنبال به‌دست آوردن بازار گاز پاکستان بوده و درحال حاضر اقداماتی برای صادرات گاز برای پاکستان انجام داده‌اند.
اعلام آمادگی دولت برای سوآپ گازی
محمد مخبر در همایش اقتصادی خزر در مسکو با اشاره به اینکه از ظرفیت‌های بسیار مناسبی برای صدور و سوآپ نفت، گاز و فرآورده‌های نفتی به بازارهای مختلف منطقه و جهان برخورداریم، گفت: «در این زمینه در سال گذشته، خوشبختانه تجربه خوب از سرگیری سوآپ نفت و گاز از طریق ایران با برخی کشورهای ساحلی را داشته‌ایم. این قبیل همکاری‌ها با دیگر کشورهای ساحلی نیز قابل گسترش است. برای توسعه همکاری‌ها در این بخش، پیشنهاد می‌کنیم کمیته همکاری نفت، گاز و فرآورده‌های نفتی کشورهای حاشیه دریای خزر تشکیل شود.»
وزیر نفت نیز از آمادگی دولت ایران برای سرمایه‌گذاری فعالان اقتصادی روسیه در بخش نفت و گاز، مشارکت در میدان‌ها، سوآپ فرآورده‌های نفتی و صادرات محصولات پتروشیمی خبر داده است.
از دست رفتن بازارهای گازی ایران با سوآپ
از نظر کارشناسان، سوآپ گاز می‌تواند منجر به از دست رفتن بازارهای گازی ایران در ترکیه و عراق شده و بازار بالقوه پاکستان را هم از ایران دورتر کند.
اندیشکده نفت دانشگاه صنعتی شریف در گزارشی به این موضوع اشاره کرد و نوشت تجارت گازی با روسیه، هم می‌تواند خطرناک باشد و هم به تامین منافع جمهوری اسلامی ایران کمک کند.
سولوشن نیز در این‌باره می‌نویسد: «اتمام قراردادهای قبلی صادرات به اروپا و تنش‌های شدید ایجاد شده، حدود 180 میلیارد متر مکعب گاز صادراتی روسیه به اروپا را در معرض خطر کاهش جدی قرار داده است. در این میان یک گزینه نیز ورود به بازار خاورمیانه و جنوب غرب آسیا (عراق، پاکستان و...) خواهد بود. دو زیرساخت موجود پیش‌روی این استراتژی مسیرهای ترکمنستان- ایران و آذربایجان-ایران است.»
در سوآپ گازی، ایران گاز را از روسیه در شمال کشور دریافت کرده و معادل همان گاز را به کشورهای ترکیه و عراق صادر کند.گازی که ایران به ترکیه و عراق صادر می‌کند، گاز روسیه است و در صورت چنین اتفاقی، تهران به‌راحتی بازار خود را به کشور روسیه واگذار می‌کند. ایران دو قرارداد صادرات گاز به عراق با حجم ۵۵ میلیون مترمکعب در روز و با ترکیه قرارداد صادرات ۳۰ میلیون مترمکعبی در روز دارد که رقم بالایی در قراردادهای گازی است.به همین دلیل، همه متفق‌القول می‌گویند ایران باید گاز روسیه را در حداکثر میزان خود با کمترین قیمت خریداری کرده و با آن تجارت کند؛ بخشی از گاز را به ترکیه فروخته و بخشی دیگر را به عراق صادر کند تا خودش، صادرکننده گاز به این کشورها باقی بماند.
رقیب سرسختی به‌نام روسیه
روسیه در طول تاریخ نه‌تنها شریک راهبردی برای ایران نبوده بلکه رقیب سرسختی نیز محسوب می‌شود. روسیه هیچگاه تمایلی به ورود ایران به بازار گاز اروپا را نداشته است. این کشور طی چند سال گذشته تمام توان خود را به کار برده است تا امکان اتصال ایران به بازار اروپا فراهم نشود. باتوجه به جنگ روسیه و اوکراین و تحریم‌های نفت و گاز روس‌ها؛ ایران باید به این موضوع به‌عنوان یک فرصت طلایی نگاه کرده و به جای سوآپ گاز روس‌ها و تقدیم بازار گازی خود می‌تواند به‌دنبال مشتریان و بازار جدید برای نفت و گاز خود باشد.
