اقتصاد انلاین- شادی همایونی؛ مرکز پژوهش های مجلس در بررسی طرح مزبور تاکید کرد وزارت نیرو با همکاری وزارت صنعت، معدن و تجارت مکلف است زمینه سرمایه گذاری برای برداشت آب، نمک زدایی و انتقال آب از دریای عمان با اولویت انتقال آب به استان سیستان و بلوچسستان را فراهم کند. در واقع خرید آب نمک زدایی شده و انتقال یافته برای جبران کمبود مصارف آب شرب شهری و روستایی که از منابع محلی قابل تأمین نیست، تضمین شده است.
موضوع طرح «انتقال آب از دریای عمان به استان سیستان و بلوچستان» با هدف رفع کمبود آب مناطق مختلف استان سیستان و بلوچستان با اولویت شهرهای زاهدان و زابل، به طور کلی مورد تأیید است و توصیه می شود، رفع چالش های تأمین آب این منطقه با قید فوریت در دستور کار قرار گیرد. زیرا به دلیل خشکسالی های پی درپی و همچنین اقلیم خشک منطقه، حتی تأمین آب شرب این منطقه از کشور دچار بحران جدی است و باید هرچه سریعتر اقدام عملی و جدی برای به حداقل رساندن مشکالت ناشی از بحران آب در این منطقه صورت پذیرد.
درحال حاضر منبع تأمین بخش عمده ای از آب استان مذکور، به خصوص مناطق مرزی شرقی و جنوب شرقی، عمدتاً از رودخانه هیرمند است که علاوه بر چالش های سیاسی برای تأمین حقابه ایران، سدسازی های متعدد بر روی رودخانه هیرمند در کشور افغانستان و نیز شرایط خشکسالی در منطقه، مانع از تأمین آب ورودی این رودخانه شده، به طوری که تالاب های هامون با قطع آب هیرمند تقریباً به طور کامل خشک شده و وضعیت حیات و معیشت مردم منطقه با چالش بسیار جدی مواجه شده است.
با توجه به لزوم حفظ جمعیت در مناطق مرزی و ممانعت از مهاجرت مردم از این مناطق، لازم است هرچه سریع تر نسبت به تأمین پایدار آب در این منطقه چاره اندیشی و اقدام شود. همچنین با توجه به ماده ۳۶ قانون برنامه پنج ساله توسعه مبنی بر لزوم استفاده از ظرفیت شیرین سازی آب دریا برای تأمین آب شرب استان های جنوبی، می توان بخشی از کمبود آب این مناطق را با استفاده از شیرین سازی و انتقال آب تأمین کرد.
درحال حاضر سهم ایران از شیرین سازی آب خلیج فارس در دریای عمان تنها ۲ درصد است درحالی که بسیاری از مناطق جنوبی کشور با بحران جدی آب مواجهند. بنابراین باید تمهیدات لازم جهت گسترش فناوری های نوین مربوط به شیرین سازی آب دریا و استفاده از آن، با در نظر گرفتن ملاحظات زیست محیطی، اندیشیده شده و سریعاً به مرحله اجرا درآید. اگرچه متن اولیه طرح، واجد ایرادات فنی و حقوقی از جمله مغایرت با اصل ۷۵ و عدم تعیین نهاد و مسئول متولی و سایر جزئیات آن، بوده است، اما پس از انجام اصلاحات در کمیسیون عمران و در قالب بند الحاقی «خ» به ماده (۲ )قانون توسعه و بهینه سازی آب شرب شهری و روستایی در کشور، مورد تأیید است.
با توجه به مسائل امنیتی حاکم بر مرزهای شرقی، حفظ ثبات و امنیت در این مناطق اهمیت بسیاری دارد. تأمین پایدار آب برای این مناطق باعث حفظ جمعیت ساکن شده و مانع مهاجرت مردم از این مناطق خواهد شد. چنانچه مشکلات ناشی از خشکسالی و تبعات آن ازجمله کم آبی این مناطق مرتفع نشود، با افزایش مهاجرت و خالی شدن مرزها از سکنه، امنیت این مناطق نیز به مخاطره خواهد افتاد. با توجه به مسائل عنوان شده، آبرسانی به مناطق شرقی با اولویت شهرهای زاهدان و زابل مورد تأیید است.
علاوه بر مسائل فوق، استفاده از ظرفیت آب دریا و شیرین سازی آن به منظور تأمین آب مناطق بحرانی، موضوعی است که باید مورد توجه ویژه قرار گیرد. درحال حاضر کشورهای حاشیه خلیج فارس و ازجمله عربستان سهم بالایی از شیرین سازی آب دریا را به خود اختصاص داده اند. درحالی که سهم ایران در این زمینه تنها ۲ درصد است.
در قانون برنامه پنج ساله ششم توسعه در ماده (۳۶ ) نیز به استفاده از پتانسیل آب دریا جهت تأمین آب آشامیدنی مناطق جنوبی اشاره و مقرر شده است تا پایان اجرای قانون برنامه ششم توسعه حداقل ۳۰ درصد آب آشامیدنی مناطق جنوبی کشور از طریق شیرین کردن آب دریا تأمین شود. اگرچه شیرین سازی و انتقال آب ممکن است برخی مشکلات زیست محیطی را نیز به همراه داشته باشد، اما وضعیت آب مناطق شرقی و جنوب شرقی به حدی بحرانی است که حفظ امنیت آبی این منطقه از اولویت بالاتری برخوردار است؛ زیرا امنیت آبی، امنیت منطقه را به دنبال خواهد داشت.
در عین حال جهت به حداقل رساندن تبعات مخرب زیست محیطی باید مطالعات جامع و اقدامات لازم نیز صورت گیرد. علاوه بر مسائل ذکر شده، در کنار استفاده از ظرفیت آب دریا و شیرین سازی، لازم است به مسئله مدیریت تقاضا در منطقه نیز توجه جدی شود. زیرا در صورت عدم اصلاح رویکردهای مدیریت تقاضا در مناطق مورد هدف، اجرای طرح شیرین سازی و انتقال آب ممکن است باعث افزایش تقاضا و رشد کاذب نیاز آبی جدید در این مناطق شود که در این صورت، طرح های انتقال آب نیز کارکرد خود را از دست خواهند داد. لذا اجرا و پیاده سازی روش های مدیریت تقاضا نیز در این مناطق باید مورد توجه جدی قرار گیرد.
