اقتصاد آنلاین - پونه درخشان؛ وزارت نیرو در ماه‌های گذشته از طرحی برای رایگان شدن برق مشترکان کم‌مصرف با هدف افزایش تمایل مشترکان پرمصرف به رعایت الگوی مصرف تحت عنوان «برق امید» رونمایی کرد و طرح برق امید پس از تصویب در هیات دولت از ابتدای آبان‌ماه امسال اجرایی شد. طرحی که به گفته رضا اردکانیان، وزیر نیرو منجر به کاهش حدود ۱۳ درصدی تعداد مشترکان پرمصرف شده است.
پس از آن، پرونده اصلاح الگوی مصرف و تشویق مشترکان کم مصرف آب با هدف کمک به اقشار ضعیف جامعه روی میز هیات دولت قرار گرفت و هیات وزیران به منظور فرهنگ‌سازی، اطلاع‌رسانی و آموزش با هدف کاهش مصرف مشترکان مصرف‌کننده بیش از الگو و اعمال سیاست تشویق مشترکان خانگی کم‌مصرف (با اعمال تخفیف ۱۰۰ درصدی)، با پیشنهاد وزارت نیرو درباره اصلاح الگوی مصرف و تشویق مشترکان کم‌مصرف آب موافقت کرد.
ضلع دیگر این مثلث گاز است و اوایل هفته بود که مصوبه هیات وزیران برای محاسبه گاز بهای مشترکین کم مصرف از ابتدای دی ماه ۱۳۹۹ با تخفیف صددرصد، از سوی معاون اول رییس جمهور ابلاغ شد.
برق امید چیست؟
بر اساس آمارهای جهانی، در ایران شدت مصرف انرژی بالاتر از میزان مصرف جهانی است که این موضوع از مشکل نهادینه در «مصرف انرژی» حکایت دارد.
البته میزان مصرف انرژی برق در کشور به صورت مقطعی است. برای مثال ارزیابی‌ها نشان می‌دهد در فصل تابستان فشار روی شبکه‌های برق بسیار زیاد است اما در فصول دیگر سال از شدت این فشار کاسته می‌شود.
مصرف بالای برق در ایران و نگرانی‌ها درخصوص تامین برق پایدار به‌خصوص در فصول گرم سال، سیاست‌گذاران وزارت نیرو را بر آن داشت تا شهریورماه امسال طرح برق مجانی را با هدف مدیریت مصرف برق خانگی به جریان بیندازند.
براساس جزئیات این طرح که به تصویب هیات دولت رسید، شرط رایگان بودن هزینه برق منوط به مصرف پایین‌تر از میانگین مصرف خانوار است و خانوارهای خوش مصرف و بد مصرف نیز با کاهش مصرف خود می‌توانند از این امکان برخوردار شوند.
البته قرار است آمار جمعیت مشمول طرح برق رایگان اواخر آذرماه اعلام شود. جامعه هدف این طرح، مشترکان پرمصرف و خوش‌مصرف برق خانگی و هدایت آنها به سمت گروه کم‌مصرفان و در نهایت برخورداری از برق با تخفیف ۱۰۰ درصدی است.
چگونه متوجه شویم کم مصرفیم؟
شرکت توانیر بعد از یک‌سال از استقرار قبض سبز برق و حذف قبوض کاغذی، از طریق سامانه برق ایران از قبض چندگانه‌ای رونمایی کرد که به مشترکان این امکان را می‌دهد مصرف انرژی خود را در مقایسه با مصرف دوره مشابه سال قبل و نیز مصرف سایر مشترکان مشاهده کنند تا مدیریت بهتری بر سبک مصرفی خود داشته باشند. در قبض جدید مبلغ قابل پرداخت، مهلت پرداخت و میزان تخفیف در قبض با توجه به الگوی مصرف نشان داده می‌شود.
قبض برق جدید از ۱۰ بخش مجزا تشکیل شده است. به غیر از بخش اول قبض سبز که قبض برق قدیمی است که تمام جزئیات صورت‌حساب را در خود دارد، ۹ بخش جدید نیز با هدف آگاه‌سازی، اطلاع‌رسانی و هدایت مشترکان در جهت مدیریت مصرف انرژی به قبوض برق افزوده شده‌اند.
براساس جزئیات درج شده در قبوض برق جدید، مخاطب قبض برق، مصرف انرژی خود را در مقایسه با مصرف دوره مشابه سال قبل و نیز مصرف سایر مشترکان مشاهده می‌کند. بخش دیگر، چکیده صورت‌حساب است که مبلغ قابل پرداخت، مهلت پرداخت و میزان تخفیف/ هزینه اعمال شده در قبض با توجه به الگوی مصرف (کم‌مصرف، خوش‌مصرف و پرمصرف) را نشان می‌دهد. بر این اساس برای کم مصرف‌ها تخفیف ۱۰۰ درصدی بهای برق در قبوض درج می‌شود و برای مشترکان خوش مصرف تخفیف کاهش مصرف نسبت به دوره مشابه سال قبل در نظر گرفته خواهد شد. بد مصرف‌ها هم باید بابت پرمصرفی خود و عدم‌رعایت الگوی مصرف هزینه بیشتری که در قبوض محاسبه شده است را پرداخت کنند.
یکی دیگر از تغییرات جدیدی که در قبض سبز صورت گرفته اضافه شدن ابزار جدیدی به نام مصرف سنج است. مصرف سنج ابزاری است برای نمایش سنجش مصرف با توجه به محدوده الگوهای مصرف مبتنی بر مکان و زمان که در مناطق عادی و گرمسیر یک تا ۴ برای ایام مختلف سال تعریف شده است.
در بازار مصرف سنج، طیف الگوهای مصرف و جایگاه مشترک از لحاظ رعایت الگوها، به شکل گرافیکی نمایش داده می‌شود. بخش دیگری از قبض جدید به نمودار وضعیت مصرف مشترک نسبت به سایر مشترکان اعم از مشترکان همجوار و مشترکان همشهری اختصاص یافته که شمای مناسبی از جایگاه مشترک در بین سایر مصرف‌کنندگان را به تصویر می‌کشد.
از سوی دیگر مطالعات مختلف نشان می‌دهد استفاده از پیام‌ها و تصاویر انگیزشی می‌تواند تاثیرگذاری اطلاعات ارائه شده را افزایش دهد و مخاطب را در جهت مورد نظر هدایت کند. این مهم در تغییرات جدید قبوض سبز به ثبت رسیده و پیام‌ها با توجه به گروه‌بندی A، B و C از منظر الگوهای مصرف تعیین شده است.
مقایسه مصرف دوره فعلی با دوره مشابه سال قبل یکی دیگر از ویژگی‌های جدید قبوض آنلاین برق به شمار می‌رود. تغییرات مصرف مشترک نسبت به دوره مشابه سال قبل (در صورت عدم‌تغییر بهره‌بردار انشعاب) می‌تواند اطلاعات خوبی در مورد روند مصرف برق مشترک در اختیار او قرار دهد تا مدیریت بهتری بر سبک مصرفی خود داشته باشد.
در صورت تغییر روند مصرف برق از سوی مشترکان، در مرحله بعد پیام روند تغییرات مصرف به مخاطبان مخابره می‌شود. یک مشترک پرمصرف ممکن است در مسیر کاهش مصرف خود گام برداشته و مصرف کمتری نسبت به سال قبل خود داشته باشد. همین‌طور در مورد مشترکان کم‌مصرف که در صورت عدم‌کنترل مصرف خود ممکن است مصرف بیشتری نسبت به سال قبل نشان دهند.
با توجه به تغییر مصرف مشترک، یکی از پیام‌های «هشدار، افزایش مصرف نسبت به دوره مشابه سال قبل»، «مصرف شما نسبت به دوره مشابه سال قبل تغییری نداشته» و «سپاسگزاریم، کاهش مصرف نسبت به دوره مشابه سال قبل» در قبض جدید درج می‌شود. پس از بررسی وضعیت مصرف مشترک، پیامی در باب اقدامات لازم برای مدیریت مصرف و ورود به پله مصرف پایین‌تر ارائه می‌شود تا مخاطب را به اتخاذ روش‌های مدیریت مصرف انرژی ترغیب کند.
اطلاع‌رسانی به مشترک در مورد آخرین خدمات قابل ارائه و نیز معرفی مامور قرائت و تاریخ مراجعه بعدی، آخرین بخشی است که با هدف ارائه خدمات جامع و امن به مشترکان در قبض جدید برق لحاظ شده است.
چهار میلیون مشترک کم‌مصرف آب
همانطور که ذکر شد، هیئت وزیران به منظور فرهنگ‌سازی، اطلاع‌رسانی و آموزش با هدف کاهش مصرف مشترکان مصرف‌کننده بیش از الگو و اعمال سیاست تشویق مشترکان خانگی کم‌مصرف (با اعمال تخفیف صددرصدی)، با پیشنهاد وزارت نیرو درخصوص اصلاح الگوی مصرف و تشویق مشترکان کم‌مصرف آب موافقت کرد.
ترغیب مشترکان پرمصرف به تغییر رفتار و کاهش مصارف غیرضرور، ایجاد زمینه تحقق اهداف مشترک با سایر مصوبات از جمله برق امید به منظور اصلاح مصرف منابع کمیاب آب و انرژی و به دنبال آن بهبود شرایط زیست محیطی، از دیگر اهداف این مصوبه است.
بر اساس مصوبه هیات دولت، مشترکان خانگی در مناطق مختلف جغرافیایی کشور متناسب با میزان مصرف به سه گروه (خوش‌مصرف)، (پرمصرف) و (بدمصرف) طبقه‌بندی و برای هر دسته از این مشترکان به تناسب، سیاست‌های حمایتی، تشویقی و یا بازدارنده اجرا می‌شود. وزارت نیرو مجاز است صورت‌حساب آب و فاضلاب مشترکان با مصرف تا یک سوم الگوی تعیین‌شده را با تخفیف ۱۰۰ درصد محاسبه کند.
البته این تخفیف صرفاً شامل سکونتگاه‌های دائمی در حال بهره‌برداری شهری و روستایی می‌شود و واحدهای خالی از سکنه و سکونتگاه‌های غیردایم نظیر باغ‌ویلاها و خانه‌باغ‌ها مشمول این تخفیف نیستند. آب‌بهای سایر مشترکان تا الگوی تعیین‌شده تغییر نخواهد کرد.
درباره مشترکان با مصرف ماهانه بیش از الگوی مصرف، متعاقباً تصمیم دولت اعلام خواهد شد.
به گفته وزیر نیرو پیش‌بینی شده است که در بخش آب و در شرایط فعلی حدود ۴ میلیون مشترک در سطح کشور مشمول کم مصرفی باشند.
گاز کم‌مصرف‌ها از ابتدای دی ماه رایگان می‌شود
دولت همچنین با هدف بهینه‌سازی مصرف گاز و تشویق مشترکان کم‌مصرف، تصمیماتی را اتخاذ کرد. به موجب این تصمیم، وزارت نفت مکلف شد گازبهای مشترکین خانگی کم مصرف با الگوی مصرف تعیین شده را از ابتدای دی ماه ۱۳۹۹ رایگان منظور کند.
این حکم شامل گازبها و کلیه هزینه‌های مرتبط با آن (مالیات، عوارض ارزش افزوده و عوارض گازرسانی) است و صرفاً سکونتگاه‌های دائمی در حال بهره‌برداری شهری و روستایی و همچنین سکونتگاه‌های عشایری مشمول آن هستند و سکونتگاه‌های خالی از سکنه و غیردائم نظیر باغ‌ویلاها، مشمول این حکم نیستند.
گازبها و کلیه هزینه‌های مرتبط با آن (شامل مالیات، عوارض ارزش افزوده و عوارض گازرسانی) برای مشترکان خانگی پرمصرف نیز متعاقباً اعلام خواهد شد.
نرخ گاز مشترکان خانگی که میزان مصرف ماهانه آنها بیش از الگوی تعیین‌شده برای مشترکان کم‌مصرف و کمتر از الگوی تعیین شده برای مشترکان پرمصرف باشد، بدون تغییر باقی می‌ماند.
همچنین به مشترکان خانگی پرمصرف (با میزان مصرف بیش از الگوی تعیین‌شده برای آنها) فرصت داده می‌شود نسبت به اصلاح مصرف خود اقدام کنند. این افراد می‌توانند با اجرای اقدامات بهینه‌سازی مصرف که به صورت رایگان توسط شرکت ملی گاز ایران آموزش داده می‌شود یا مشارکت در طرح‌های بهینه سازی مصرف گاز اعم از اصلاح سامانه موتورخانه‌ها و جایگزینی بخاری‌های فرسوده در این راستا قدم بردارند.
در مصوبه دولت تصریح جدول الگوی کم صرفی (متر مکعب در ماه) به این صورت تعیین شده است که ایام سرد اقلیم های ۱، ۲ و ۳؛ ۲۰۰ متر مکعب و کمتر در ماه، ایام سرد اقلیم ۴؛ ۱۵۰ متر مکعب و کمتر، ایام سرد اقلیم ۵؛ ۱۰۰ متر مکعب و کمتر و ایام گرم و همه اقلیم ها (نیم دوم فروردین تا نیمه اول آبان)، ۴۵ متر مکعب و کمتر.
وضعیت تولید آب، برق و گاز در کشور
آنطور که رئیس جمهور اعلام کرده، ایران در تولید برق و گاز به ثبات رسیده و بعد اقدام به رایگان کردن این دو مهم کرده است. در زمینه آب نیز اقدامات اساسی برای تامین نیاز مردم صورت گرفته است.
به گفته حسن روحانی، "ایران در تولید گاز خودکفا شد، به صورتی که نه تنها نیاز به واردات نداشت بلکه میزان تولید گاز در کشور، در فصل زمستان پاسخگوی نیاز داخل است و صادر هم می‌شود. همچنین نخست در زمینه برق رشد فوق العاده پیدا کردیم یعنی رشد ۱۷۰۰ مگاواتی به طور متوسط در سال را به ۲۵۰۰ مگاوات در سال رساندیم، نیروگاه‌های مجازی را اضافه کردیم تا مردم با فرهنگ بهره‌برداری از آن، مصرف را کاهش دهند؛ یعنی اول نیروگاه اضافه و بعد برق رایگان شد. در معادن، تصفیه سازی، مهار آب، کاهش تلفات اقدامات اساسی انجام دادیم و بعد آب را مجانی کردیم. این دولت شعاری عمل نکرد بلکه هفت سال در مسیر خوداتکایی و خودکفایی حرکت کرد و بعد برای حمایت از مردم کم درآمد جامعه تلاش کرد."
بر اساس این گزارش، آنطور که رئیس جمهور اعلام کرده است، "هم در آخر امسال و هم سال آینده ۳۰ درصد مردم پول برق پرداخت نخواهند کرد، در گاز هم اینچنین خواهد بود. در محاسبه اول دی پرداخت سال آینده، ۳۰ درصد مردم مجانی گاز مصرف خواهند کرد. آب هم این گونه است و برای تعداد زیادی از مردم، مجانی می‌شود."
