اقتصادآنلاین - مریم علیزاده؛ عرضه اوراق مبتنی بر نفت‌خام به مردم در مردادماه و در جلسه شورای‌عالی هماهنگی اقتصادی سران قوا مطرح و تصویب شد که از این طریق می توان به تامین مالی صنعت نفت کمک کرد اما هنوز از جزئیات آن خبری در دست نیست. مطابق با این طرح، دولت نفت را به مردم پیش فروش می کند و از محل درآمدهای این طرح در پروژه های نفتی سرمایه گذاری می کند و از این راه می تواند سود اوراق را تضمین کند.
اما برخی منتقدان این طرح ادعا می کنند که دولت درآمدهای خود را پیش خور می کند ولی کارشناسان بر این باورند که با نقدینگی حاصل از این اوراق می توان پروژه های نفتی را اجرا کرد که سودآوری سرشاری برای کشور دارد. همچنین انتشار هر گونه اوراق، روش تجربه شده در همه دنیا برای هموارسازی هزینه‌های دولت و کاهش نوسانات اقتصاد کلان است و بحث‌هایی مانند آینده فروشی یا بدهکاری دولت‌های آینده، چندان با ادبیات اقتصادی همخوانی ندارد.
از سویی دیگر برخی این طرح را با اوراق سلف نفتی اشتباه گرفته و صحبت از لغو آن می زنند. در این رابطه سیدمهدی حسینی کارشناس ارشد قراردادهای نفتی به خبرنگار اقتصادآنلاین گفت: این دو موضوع کاملا مجزا است. اوراق سلف نفتی که قرار بود دولت به مانند سال های قبل منتشر کرده و در بورس به فروش برساند، یک برنامه تکراری بود که در سنوات قبل نیز اجرا شده و موضوع جدید نبود. این همان اوراقی بود که هفته گذشته معاون اول رئیس جمهور خبر لغو انتشار آن را داد.
وی در ادامه گفت: اما اوراق نفتی که رئیس جمهور از آن بعنوان گشایش اقتصادی یاد کرد، هنوز پابرجا بوده و منتظر دریافت اجازه مقام معظم رهبری است.
حسینی در خصوص انتشار اوراق آتی نفت گفت: کارکرد این اوراق، تامین مالی پروژه های نفتی از طریق پیش فروش آتی نفت است که البته امر بسیار معمولی در دنیا محسوب می شود. این بدان معناست که شما از درآمدهای آینده، امروز صرف سرمایه گذاری در پروژه های نفتی می کنید.
برای مثال شرکت نفتی شل در منطقه ای یک پروژه نفتی را عهده دار می شود و مبلغی را بعنوان سرمایه اولیه برای مدت 3 یا 4 سال فاینانس می کند به این امید که بعد از دوره ای معلوم، نفت استخراج کرده و از محل درآمد نفتی، سرمایه اولیه و سود خود را برداشت می کند.
شاید برخی این دلیل را بیاورند برای فاینانس پروژه‌های نفتی می توان از تسهیلات بانکی نیز استفاده کرد اما حسینی در پاسخ این سوال گفت: زمانی که شما در یک پروژه نفتی سرمایه گذاری می کنید در قرارداد بندی وجود دارد به نام «دوره استراحت» و بدان معناست که در حال حاضر 100 میلیون دلار برای سرمایه گذاری در پروژه نفت موردنیاز است و این پروژه سه سال بعد به تولید می رسد.حال اگر این فاینانس از محل تسهیلات بانکی تامین شود، سر سال سوم بانک بازپرداخت کامل تسهیلات را از پروژه می خواهد و کاری ندارد که پروژه به بهره برداری رسیده یا خیرو منتظر درآمد نمی ماند. اما در سرمایه گذاری های «BUY BACK» یا مشارکت در تولید بر اساس قراردادهای مشارکت در تولید است که سرمایه گذاری از محل درآمدهای آینده اتفاق می افتد.
وی در این باره افزود: باتوجه به تحریم های موجود و عدم سرمایه گذاری خارجی، می تواند از محل درآمدهای آتی که همان نقدینگی مردمی است، سرمایه گذاری های مفیدی در حوزه نفت انجام شود. اما به جهت اینکه این نقدینگی صرف امور جاریه نشود، نقدینگی حاصل از آن در پروژه های سودآور نفتی سرمایه گذاری می شود که سود این اوراق از محل درآمدهای آتی این سرمایه گذاری ها تضمین خواهد شد، بدین ترتیب هم خیال خریداران از سودآوری اوراق راحت است و هم خواسته شرکت نفت از تداوم سرمایه گذاری در حوزه نفت تامین می شود. در نتیجه این اوراق به نحوی تعریف طراحی شده که اعتماد عموم جامعه نسبت به سوداوری آن جلب شود.
وی در خصوص نحوه کارکرد این اوراق گفت: برای مثال فرض کنید در حال حاضر نفت بشکه ای 40 دلار و به دلار نیمایی یک بشکه نفت معادل 800 هزار تومان است. اما برای اینکه به خریداران این اوراق تضمین دهیم، شرکت ملی نفت حداقل قیمت امروز را تضمین می کند یعنی اگر شما امروز یک بشکه نفت 40 دلاری بخرید، این دارایی شما محفوظ خواهد و در شرایط منفی بازار نیز این اوراق به همان قیمت بشکه ای 40 دلار از دارندگان خریداری خواهد شد.
اما باتوجه به پیش بینی ها از افزایش قیمت نفت در دو سال آینده، قطعنا دارندگان این اوراق از نگهداری آن سود خواهند کرد و هر زمان که دارندگان اوراق اراده کنند می توانند این اوراق را به قیمت روز نفت به فروش برسانند. یعنی اگر نفت شد بشکه ای 50 دلار، 10 دلار سود برای مردم خواهد بود.
این معامله هم برای مردم سودآور است و هم برای شرکت نفت که می تواند زودتر به درآمدهای آینده خود برسد و هم استارتی برای معاملات کاغذی نفت خواهد بود.
باید توجه داشت که در حال حاضر معاملات نفت کاغذی یا معاملات آتی نفت در دنیا چندین برابر نفت فیزیکی یا واقعی است.
از سوی دیگر یکی از مزایای مهم این اوراق، جذب نقدینگی در شرایط تورمی کشور است. در حال حاضر که موج نقدینگی سرگردان اقتصاد کشور را تهدید می کند، انتشار این اوراق که در آن اصل سرمایه کردن حفظ می شود، می تواند کمک بزرگی به صنعت و اقتصاد کشور نماید.
از این رو در طراحی این اوراق سعی شد تا آنجاکه ممکن است جذابیت این اوراق افزایش یابد تا هم حجم نقدینگی بالایی را به خود اختصاص دهد و هم تامین مالی مورد نیاز پروژه های نفتی که مبالغ هنگفت سرمایه گذاری را می طلبد را انجام دهد.
به گفته حسینی یکی دیگر از مزایای این اوراق، افزایش اشتغال در کشور است. با حصول سرمایه مورد نیاز پروژه های نفتی می توان امیدوار بود که بسیاری از افراد جویای کار در پروژه های جدید مشغول به کار شوند که از این طریق، انتشار اوراق هم می تواند در مهار تورم کارایی داشته باشد و هم در ایجاد اشتغال پایدار.
در مجموع می‌‌توان گفت، اولا با توجه به شرایط ویژه کسری بودجه در سال‌جاری، استفاده از روش‌های غیرمعمول اما مبتنی بر مبانی اقتصادی برای تامین کسری بودجه دولت گریزناپذیر است و ثانیا، اجرای موفقیت‌آمیز این طرح توسط دولت بستگی زیادی به طراحی و اجرای دقیق جزئیات فنی و عملیاتی آن دارد که لازم است به دقت مورد تحلیل و بررسی کارشناسی قرار گیرد.
