به گزارش اقتصادآنلاین، لیلا مرگن در شرق نوشت: گویا سیاسیون تحت تأثیر القائات فضای مجازی دست به کار لابی شده‌اند. جدیدترین اقدام مربوط به کمیسیون آموزش، تحقیقات و فناوری مجلس شورای اسلامی است که در نامه‌ای خطاب به رئیس سازمان برنامه‌و‌بودجه نه‌تنها خواستار تخصیص بودجه برای تکمیل حفر چاه‌های گمانه‌زنی سیستانوبلوچستان شده، بلکه از رئیس این سازمان خواسته است وزارت نیرو به‌عنوان نهاد تخصصی در زمینه مدیریت منابع آب کشور، در پروژه آب‌های ژرف کنار گذاشته شود و نخستین چاه اکتشافی سیستانوبلوچستان به معاون علمی و فناوری ریاست‌جمهوری تحویل داده شود! این نامه از سوی دهمرده، نماینده مردم سیستانوبلوچستان، در فضای مجازی به اشتراک گذاشته شده است تا نگرانی‌ها در زمینه تبعات برداشت از آب‌های ژرف را در میان صاحب‌نظران تشدید کند. علیرضا شهیدی، معاون زمین‌شناسی سازمان زمین‌شناسی نیز بر این باور است که احتمالا این نماینده مجلس نظر شخصی خود را گفته است و وزارت نیرو تا پایان راه با پروژه اکتشاف آب‌های ژرف خواهد بود. او عنوان می‌کند: بدون تکمیل مطالعات نخستین چاه اکتشافی، منطقی نیست درباره ایجاد چاه‌های جدید تصمیم‌گیری کنیم. اگرچه وزارت نیرو کارنامه چندان درخشانی در زمینه مدیریت منابع آب ندارد، اما بدون شک حضور یک نهاد غیرتخصصی در تصمیم‌سازی برای آب، وضعیت منابع آب کشور را بغرنج‌تر خواهد کرد.
شرکت مهندسین مشاور «زمین، آب، پی» که در سال 1380 تأسیس شده و یک شرکت دانش‌بنیان است، مجری پروژه‌ای است که سیاسیون بیش از کارشناسان آب به آن توجه دارند. پروژه اکتشاف آب‌های ژرف و بهره‌برداری از آن، همان‌قدر که طرفداران پروپاقرصی دارد، مخالفانی سرسخت و جدی نیز دارد. کارشناسان مدافع مدیریت مصرف آب بر این باورند استخراج آب‌های ژرف که در اعماقی مشابه نفت ذخیره شده‌اند و تبعات برداشت آنها هنوز مشخص نیست، باز هم پروژه‌ای برای دسترسی به آب بیشتر و مصرف بیشتر است و این‌دست پروژه‌ها، مصرف دست‌ودلبازانه آب را ترویج می‌کند، اما عجیب آنکه پروژه آب‌های ژرف به‌شدت با استقبال سیاسیون مواجه شده؛ به حدی که کمیسیون آموزش، تحقیقات و فناوری مجلس نیز نگران اجرای این پروژه است و در نامه‌ای به رئیس سازمان برنامه‌و‌بودجه، خواسته تنها چاه اکتشافی در زمینه آب ژرف را به معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری تحویل دهد و بودجه‌ای کافی نیز برای افزایش تعداد چاه‌های اکتشافی در زمینه آب ژرف تخصیص داده شود.
حفر چاه جدید پس از تکمیل اطلاعات
نمایندگان مجلس در حالی دنبال افزایش تعداد چاه‌های گمانه‌زنی آب ژرف در سیستانوبلوچستان هستند که هنوز مطالعات درباره همان یک چاه حفرشده نیز تکمیل نشده است. آن‌طور که علیرضا شهیدی، معاون زمین‌شناسی سازمان زمین‌شناسی کشور می‌گوید، بحران آب در سیستانوبلوچستان و منابع محدود آب در این منطقه، سبب شده است معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری، منابعی مالی برای مطالعات آب ژرف در این استان اختصاص دهد و وزارت نیرو نیز کارفرمای این پروژه باشد. او تأکید می‌کند: اگرچه چاه اکتشافی در سیستانوبلوچستان حفر شده و آب‌هایی هم از داخل این چاه خارج می‌شود؛ اما این آب‌ها چیزی نیست که هدف کلی پروژه بود و مربوط به سفره‌هایی است که در مسیر حفر چاه گمانه قرار دارند. به گفته شهیدی، هنوز اطلاعات دقیقی از حجم آبی که در اعماق زمین وجود دارد، به دست نیامده است و اعداد و ارقام اعلام‌شده در زمینه وجود هزار مترمکعب آب در زیرزمین، موثق نیست؛ زیرا هیچ اطلاعاتی از زمین‌شناسی زیرسطحی منطقه سیستانوبلوچستان در دسترس نیست. این مقام مسئول ادامه می‌دهد: شاید این چاه گمانه به آب نرسد؛ اما اطلاعات خیلی مهمی درباره زمین‌شناسی سیستانوبلوچستان در اختیار ما قرار خواهد داد. به اعتقاد معاون زمین‌شناسی سازمان زمین‌شناسی کشور، قبل از تکمیل مطالعات نخستین چاه گمانه، صحبت‌کردن از افزایش تعداد چاه‌های مطالعاتی منطقی نیست؛ زیرا نخستین چاه گمانه می‌تواند مثل چشم ما برای زیر زمین عمل کند تا بتوانیم تصمیم بگیریم کجاها چاه جدید بزنیم. او با ابراز تأسف از اینکه مسئله آب ژرف سیاسی شده است، اظهارات برخی افراد را درباره تحویل نخستین چاه گمانه به معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری را نظر شخصی اعلام کرده و اضافه می‌کند: مطمئن هستم وزارت نیرو تا پایان پروژه همراه این برنامه مطالعاتی خواهد بود. شهیدی عمق چاه حفرشده در سیستانوبلوچستان را دو‌هزار‌و 200 متر اعلام می‌کند و می‌گوید: این چاه باید تا عمق سه‌هزار‌متری پایین برود. مجری دنبال تأمین اعتبار و مجوزهای لازم برای ادامه کار است. نتایج آزمایش‌های ایزوتوپی آبی که از چاه استخراج شده نیز به خارج از کشور ارسال شده است تا با تکیه بر نتایج آن، بفهمیم آب ژرف یادشده تجدیدپذیر است یا خیر. او عنوان می‌کند: آب ژرف تجدیدپذیر در همه جای دنیا وجود ندارد. در شمال آفریقا تجربه برداشت از آب‌های ژرف موفق بوده است؛ اما به‌طور‌کلی احتمال تجدیدپذیربودن آب ژرف بسیار کم است و حداکثر این مخازن مانند چاه‌های نفت هستند که موجودی آنها یک روز تمام می‌شود. به گفته معاون زمین‌شناسی سازمان زمین‌شناسی، فقط در صورتی که شکاف‌های خاصی در سطح زمین باشد که آب را به سمت اعماق هدایت کند، آب ژرف تجدیدپذیر در اختیار خواهیم داشت.
هیچ تخمینی از حجم آب ژرف وجود ندارد
رؤیای آب‌هایی که از کوه‌های هندوکش سرچشمه می‌گیرند و در اعماق زمین با عبور از خلیج‌فارس به آن‌سوی خلیج فارس هدایت می‌شوند، گروهی را دست‌به‌کار کرده است که خرج روی دست کشور بگذارند و شبکه‌ای از چاه‌های عمیق را برای مطالعه در زمینه آب ژرف طراحی کنند؛ رؤیایی که شاید سرابی باشد که چاه‌هایی روی دست کشور باقی می‌گذارد و چون پروژه مطالعاتی است، نمی‌توان به طراحان خرده گرفت که چرا در شرایطی که تحریم هستیم و با بودجه انقباضی فعلی، حتی پروژه‌های مدیریت مصرف را هم نمی‌توانیم به طور کامل اجرا کنیم، چنین خرجی روی دست کشور گذاشته‌اند. به گفته عزت‌الله رئیسی، پدر هیدروژئولوژی ایران و عضو هیئت علمی دانشگاه شیراز، هنوز هیچ تخمینی درباره میزان آب ژرف موجود در اعماق خاک ایران وجود ندارد. او تأکید می‌کند: برای تصمیم‌گیری قطعی درباره وجود آب ژرف در ایران، نیاز به چندین ماه کار کارشناسی و جلسات رفت‌وبرگشتی برای شنیدن نظر مخالفان و موافقان است. رئیسی درباره منطقی‌بودن حفر چاه‌های اکتشافی جدید بدون تکمیل مطالعات قبلی می‌گوید: تا نتیجه آزمایشات نخستین چاه گمانه سیستانوبلوچستان مشخص نشود، نمی‌توان درباره حفر چاه‌های دیگر تصمیم گرفت. کمیته فنی هنوز به این تصمیم نرسیده است که چاه جدیدی حفر شود.
هزینه هر چاه اکتشافی 50 میلیارد تومان
حفر چاهی به عمق چاه نفت، قطعا هزینه سنگینی برای کشور به همراه دارد. غلامعباس کاظمی، عضو هیئت علمی دانشگاه شاهرود عنوان می‌کند: درباره اعداد و ارقام حفر یک چاه عمیق، اطلاعات دقیقی در دست ندارم، اما شنیده‌ها حاکی است که هر چاه، حدود 50 میلیارد تومان هزینه دارد. او که مدافع بهره‌برداری از آب‌های ژرف است هم نمی‌تواند به صراحت درباره تجدیدپذیربودن یا نبودن منابع احتمالی آب ژرف موجود در ایران سخن بگوید، زیرا در دنیا روش استانداردی برای مطالعه آب ژرف وجود ندارد و این پدیده در دنیا هم ناشناخته است.
مکان‌یابی چاه مطالعاتی بدون اطلاع کارشناسان
به گفته کاظمی، برای حفر چاه در سیستانوبلوچستان، از یکی، دو نفر از کسانی که تخصص مرتبط با این حوزه را داشته و ظاهرا در جلسات مشارکت داشته‌اند هم نظر خواسته نشده و آنها اطلاعی درباره محل چاه نداشته‌اند، اما باوجوداین، نمی‌توان گفت چاه گمانه‌ای که حفر شده، در محل غلطی مستقر شده است. کاظمی با اشاره به برداشت آب ژرف در مصر، لیبی، چاد و سودان، عنوان می‌کند: سفره عظیم «نوبین» که 1.2 برابر مساحت ایران وسعت دارد، متعلق به این چهار کشور است. در کنیا، عربستان، آرژانتین و برزیل هم آب ژرف وجود دارد، اما بر اساس گزارش‌هایی که منتشر شده است، 50 درصد منابع آب ژرف تجدیدپذیر هستند و 50 درصد دیگر تجدیدناپذیرند. او اضافه می‌کند: سرعت تجدیدپذیری سفره‌های آب ژرف بسیار کم است و اگر سفره‌های معمولی مثلا هر صد سال یک‌بار پر و خالی می‌شوند، سفره‌های آب ژرف هر هزار سال یک‌بار پر و خالی خواهند شد. اگرچه این عضو هیئت علمی دانشگاه شاهرود تلاش می‌کند که از بهره‌برداری از آب‌های ژرف دفاع کند، اما خودش در سخنانش به پاشنه آشیل این منبع آبی اشاره می‌کند. او می‌گوید: باید در برنامه‌هایی که برای برداشت از آب ژرف تدوین می‌کنیم، برای آینده توسعه‌ای که بر مبنای این منبع آب شکل می‌گیرد برنامه داشته باشیم تا وقتی آب تمام شد، صنعتی که بر پایه این آب شکل گرفته است، برای ادامه حیات برنامه داشته باشد. باید بدانیم آب مورد نیاز صنایعی که بر پایه این آب شکل می‌گیرند، در آینده از کجا تأمین شود. شاید لازم باشد در فرصت ایجادشده حاصل از برداشت آب ژرف، برنامه‌های کنترل مصرف را هم به‌طور جدی پیگیری کنیم. او مدعی می‌شود: برداشت آب ژرف هیچ تبعاتی برای کشور ندارد.
