اقتصاد آنلاین – سجاد رفیع؛ بروز اپیدمی کووید 19 منجر به ایجاد اخلال کم سابقه‌ای در هر دو سمت عرضه و تقاضای اقتصاد شده است. مساله‌ای که خود را بیش از هر چیز در قالب کاهش شدید نرخ رشد اقتصادی کشورهای مختلف نشان داده است. بر اساس پیش‌بینی‌های صورت گرفته، اقتصادهای بزرگ جهان نظیر آمریکا، چین و اروپا، سال 2020 را با نرخ رشد منفی 6.7 درصد به پایان خواهند رساند. در همین رابطه، رشد اقتصادی ایران نیز در سال جاری میلادی، منفی 5.3 درصد خواهد بود. عمق بحران کنونی جهان به حدی است که مرکز خدمات تحقیقاتی کنگره آمریکا، پیامدهایی مشابه با پیامدهای رکود بزرگ سال 1929 را برای آن پیش‌بینی کرده است.
مفهوم ریسک
شرایط فوق، ورود به هر فعالیت اقتصادی را تبدیل به امری مخاطره‌آمیز می‌کند. ریسکی که البته با تصمیمات و برنامه‌ریزی صحیح می‌تواند تبدیل به یک فرصت شود. به طور کلی، ریسک به معنای قرار گرفتن در معرض خطر است و در حوزه اقتصاد به دو دسته تجاری و غیر تجاری تقسیم می‌شود. ریسک‌های تجاری به شرایط بازار محصولات و خدمات اشاره دارد و می‌تواند با استفاده از اقداماتی مانند شناسایی دقیق فرصت‌های کارآفرینانه کاهش یابد. در همین زمینه، ریسک‌های غیر تجاری شامل تغییرات در محیط‌های سیاسی، اقتصادی، زیست‌محیطی، بهداشتی (مانند اپیدمی کووید 19) و ... است.
در همین رابطه، دکتر علی داوری عضو هیات علمی دانشگاه تهران، در مطالعه‌ای با استفاده از داده‌های بدست آمده از پرسشنامه آنلاین، اقدام به شناسایی مهمترین ریسک‌های کسب و کار در پاییز 1399 کرده است. نتایج مطالعه دکتر داوری حاکی از وجود 30 ریسک اصلی در شش حوزه جهانی، اقتصادی، دولتی، مشتری (تقاضا)، صنعت (عرضه) و منابع انسانی است که در ادامه به معرفی هر یک از آن‌ها خواهیم پرداخت.
ریسک‌های جهانی
بر اساس پیش‌بینی موسسه فیچ، تولید ناخالص داخلی جهان در سال 2020، منفی 4.4 درصد خواهد بود. همان‌گونه که پیشتر ذکر شد، شیوع ویروس کرونا هر دو سمت عرضه و تقاضای اقتصاد را دچار اخلال نموده و منجر به تشدید نوسانات اقتصادی شده است. در همین رابطه، مهمترین ریسک‌های جهانی کسب و کار در پاییز امسال به ترتیب عبارتند از: کاهش رشد اقتصادی، کاهش تاب‌آوری اقتصادی، ورشکستگی صنایع و بخش‌های مختلف اقتصاد و کاهش اعتماد عمومی نسبت به دولت‌ها.
ریسک‌های اقتصادی
به طور کلی، ریسک‌های اقتصادی کسب و کار در ایران طی پاییز 1399 به ترتیب اهمیت عبارتند از: افزایش نرخ تورم، نوسان نرخ ارز، افزایش قیمت انواع دارایی‌ها، افزایش نرخ بیکاری، کاهش حجم واردات و صادرات، کاهش سرمایه‌گذاری تولید محور و آینده مبهم بازار بورس.
ریسک‌های دولتی
همزمانی تحریم‌های بین‌المللی و اپیدمی کووید 19 منجر به کاهش درآمدهای نفتی و مالیاتی دولت شده است و این نهاد را در اجرای نقش حاکمیتی خود با چالش‌های بسیاری مواجه ساخته است. مهمترین ریسک‌های دولتی کسب و کار در پاییز امسال را می‌توان به ترتیب در کاهش تاب‌آوری بخش درمان، محدودیت بودجه‌ای در حمایت از کسب و کارها، افزایش هزینه‌های درمان و کاهش درآمدهای پایدار دولت به دلایلی مانند کاهش صادرات طبقه‌بندی کرد.
ریسک‌های مرتبط با مشتریان
به طور کلی، ویروس کرونا سبک زندگی و روابط اجتماعی را تا حد زیادی دگرگون ساخته است و بسیاری از فعالیت‌ها را از عرصه حقیقی به فضای مجازی منتقل ساخته است. علاوه بر این، در این دوره به دلایلی مانند کاهش قدرت خرید و به تعویق افتادن خریدهای ضروری، شاهد کاهش سطح تقاضا هستیم. در همین رابطه، مهمترین ریسک‌های مرتبط با مشتریان عبارتند از: کاهش میزان تقاضا، تغییر انتظارات و اولویت‌های خرید و همچنین کاهش میزان خرید فیزیکی همزمان با آغاز فصل سرد.
ریسک‌های صنعت (عرضه)
در حوزه تولید و عرضه، وجود هشت ریسک اصلی، چشم‌انداز بلندمدت کسب و کار را تحت تاثیر قرار داده است که به ترتیب اهمیت عبارتند از: افزایش قیمت محصولات و خدمات، افزایش قیمت مواد اولیه، اخلال در زنجیره تامین مواد اولیه، حذف تدریجی برخی مشاغل مانند آژانس‌های گردشگری، افزایش هزینه‌های تولید، کم توجهی به تدوین برنامه‌ریزی برای کسب و کار در صورت تداوم بحران کووید 19، چشم‌انداز مبهم کسب و کارها و در نهایت کاهش فعالیت بنگاه‌های کوچک و متوسط به دلیل تاب‌آوری پایین.
ریسک‌های منابع انسانی
ویروس کرونا، شیوه کار در بسیاری از بخش‌های اقتصادی را تغییر داده است. گسترش پدیده دورکاری را در همین راستا می‌توان تفسیر کرد . با این حال، اقشار فرودست جامعه مانند کارگران، در غالب موارد ناچار به حضور فیزیکی و مستمر در محل کار خود هستند و از این حیث بیشتر در معرض خطر ابتلا به بیماری کرونا قرار دارند. به طور کلی، مهمترین ریسک‌های منابع انسانی به ترتیب عبارتند از: حفظ سلامت جسمی و روانی کارکنان، تعدیل نیروها، عدم دسترسی کافی به نرم‌افزارهای لازم برای دورکاری و کاهش انگیزه کارکنان به دلایلی مانند افزایش هزینه‌های زندگی.
مشروح گزارش دکتر علی داوری را می‌توانید در اینجا مشاهده کنید.
