به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از همشهری، شیوع کرونا در ایران نه تنها سلامت، که زندگی اقتصادی بخش قابل توجهی از مردم را تحت تاثیر قرار داده است. کسادی بازار، به زندگی میلیون‌ها نفر صدمه زده است. این آسیب را می‌توان در هر قشری دید؛ از کاسبان مشاغل آزاد تا کارگران روزمزد و استخدامی‌های موقت و بدون بیمه که دیگر دخل و خرج‌شان با هم نمی‌خواند. کرونا چراغ هتل‌ها و رستوران‌ها را خاموش و ساخت‌و‌سازها را هم متوقف کرده تا گره معیشتی کارگران فصلی همین مشاغل هم کور شود. عروسی و عزا ممنوع شده و نیروهای خدماتی تالارهای ویژه این مراسم هم نزدیک به 2 ماه است که بیکار شده‌اند. کسی چیزی نمی‌خرد که دستمزدی برای باربری بدهد و پیک‌های موتوری متقاضی دندان‌گیری ندارند. خیل عظیمی از کارگران خویش‌فرما و شاغل در مشاغل خرد، اصناف خدماتی و خانگی حالا خانه‌نشین شده‌اند و صف‌های طولانی جلو کارگزاری‌های بیمه هم هر روز طویل‌تر می‌شود تا شاید بیمه بیکاری بتواند بخشی از مشکلاتشان را حل کند. تقلا برای ادامه کار نیز بازی با مرگ است چراکه کرونا همچنان سلامت همه را تهدید می‌کند. اتفاقی که در مناطق و استان‌های محروم به دلیل نبود بازار کار و مشکلات همیشگی اقتصادی شرایط معیشتی را سخت‌تر از قبل کرده است. گزارشی از بررسی وضعیت کارگران برخی استان‌های کشور را در ادامه بخوانید.
روزهای دشوار کارگران در قطب صنعت
سید مرتضی احمدپور - آذربایجان شرقی: استان آذربایجان شرقی، بنابر اعلام اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی، نزدیک به 700 هزار نفر بیمه‌شده تامین اجتماعی دارد و علاوه بر این، انجمن صنفی کارگری تبریز نیز تعداد کارگران ساختمانی را حدود 150 هزار نفر اعلام می‌کند که اکثر آنان بیمه نیستند. در روزهای اخیر کارگاه‌ها و کارخانه‌های استان کم و بیش شروع به کار کرده‌اند، اما بسیاری برای حفظ فاصله اجتماعی، با حداقل ظرفیت کار می‌کنند و این موضوع امنیت شغلی کارگران را به خطر انداخته است.
کارگران بیکار شده و روزمزد ساعت 7 صبح به میدان‌های کارگری شهر می‌روند و ساعت‌ها در انتظار کارفرما می‌نشینند. در این میدان‌ها خبری از رعایت فاصله اجتماعی نیست و می‌توان صدها کارگر بیکار را مشاهده کرد که برخی حتی حاضر به کار کردن با نصف یا یک‌سوم دستمزد روزانه هستند. آنگونه که هاشم، یکی از کارگران منتظر کار در ایستگاه کارگری مارالان، می‌گوید خبری از کارفرما هم نیست و همه از ترس کرونا کار ساختمانی را تعطیل کرده‌اند.
مصطفی، یکی دیگر از کارگران، از بی‌توجهی مسئولان و تشکل‌های کارگری گله‌‌مند است و یادآور می‌شود: در میان جمعیتی که برای کار آمده‌اند علاوه بر کارگران ساختمانی از دیگر صنوف کارگری مانند تحویل‌دار رستوران تا کارگر قنادی هم حضور دارند که اصلا کار ساختمانی بلد نیستند و برای فرار از بیکاری به اینجا آمده‌اند و البته فرصت‌های کار را هم محدود می‌کنند. مدیرکل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان می‌گوید: سهم خدمات در اقتصاد استان حدود 40 درصد است و در هفته‌های اخیر اغلب کارگران این بخش با توجه به تعطیلی واحدهای خدماتی، از جمله رستوران‌ها، بیکار شده‌اند. میراحد حسینی ادامه می‌دهد: از هشتم فروردین ثبت بیمه بیکاری از طریق سامانه «ثبت درخواست برقراری بیمه بیکاری» در حال انجام است تا تجمع افراد در ادارات مربوطه به حداقل برسد و فاصله‌گذاری اجتماعی هم رعایت شود. بخشی از کارگران روزمزد و کارگران ساختمانی که بیمه ندارند از خدمات بیمه بیکاری هم محروم خواهند بود. همه تلاش این اداره کل متمرکز بر بازگشت به کار این افراد و حل مشکل بیکاری است.
بیکاری کارگران بخش خدمات در اردبیل
پوپک قاسمی - اردبیل: کارگران که از اقشار کم‌درآمد جامعه محسوب می‌شوند، این روزها با مشکلات زیاد ناشی از بحران ویروس کرونا دست و پنجه نرم می‌کنند.
یکی از بانوان که کارگر خدمات منزل است می‌گوید: هر سال در آستانه عید سرمان خیلی شلوغ می‌شد و با وجود کار طاقت‌فرسا، دل‌مان به درآمد اسفند خوش بود اما امسال مدتی است خانه‌نشین شده‌ایم و من حتی هزینه کرایه خانه را هم نمی‌توانم تامین کنم.
قاسم رحیمی، مدیر کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان، با بیان این‌که کار پالایش ثبت‌نام کارگران بیکار شده در سامانه بیمه بیکاری در جریان است می‌گوید: آمار دقیق بیکاری کارگران به دلیل شیوع ویروس کرونا بعد از پرداخت بیمه بیکاری برآورد می‌شود، اما تخمین زده می‌شود این میزان بیش از هزار نفر باشد. وی ادامه می‌دهد: عده‌ای از مشاغل مانند رانندگان، بیمه خویش‌فرما دارند و جزو آمار کارگری محسوب نمی‌شوند، اما مشکل بیکاری برای آنها نیز پیش آمده است. رحیمی با بیان این‌که اکثر واحدهای تولیدی با رعایت نکات بهداشتی همچنان فعال هستند و ضدعفونی و بررسی سلامت کارگران با نظارت جدی و دقیق انجام می‌شود، می‌افزاید: حوزه آسیب‌پذیر اشتغال، بیشتر بخش خدمات و کسب و کارهای خرد بوده است.
کارگران؛ قشر آسیب پذیر جامعه
فتانه احدی - البرز: استان البرز با داشتن 3500 واحد تولیدی و صنعتی یکی از قطب‌های صنعتی کشور است و ۱۳۰ هزار کارگر در این واحدهای تولیدی و صنعتی مشغول به کارند. اگر کارکنان مراکز خدماتی را نیز در نظر بگیریم، حدود ۴۶۰ هزار نفر از جمعیت 3 میلیون نفری استان را کارگران تشکیل می‌دهند که نشان‌دهنده اهمیت آسیب‌پذیری این قشر است.
علی مسلمی، کارگر البرزی، می‌گوید: بین کارمندان و کارگران فرق زیادی وجود دارد، اما همه ما انسان هستیم و حداقل در شرایط کنونی جامعه باید با ما یکسان برخورد شود. دولت فقط برای کارمندان دولتی بخش‌نامه و قانون صادر می‌کند، اما از حال کارگران غافل است. محمد روستافر، کارگر روزمزد البرزی، نیز می‌گوید: کارم را از دست داده‌ام. باید چند ماه صبر کنم تا همه چیز به روال عادی برگردد، اما در این چند ماه چگونه زندگی کنم؟ دبیر اجرایی خانه کارگری کرج با اشاره به دغدغه کارگران و بازنشستگان بابت تاخیر و بلاتکلیفی حداقل دستمزد سال ۹۹ می‌گوید: شرایط حاد شیوع کرونا، بهانه مضاعف کم‌کاری برخی مسئولان شد و در این بین صدای مظلومیت جامعه کارگران و بازنشستگان در مشخص شدن اضافه حقوق کارگری، شنیده نمی‌شود. فرشاد اوجانی می‌افزاید: متاسفانه حقوق کارگران و بازنشستگان، که ۵۳ درصد از جمعیت کشور را شامل می‌شوند، در سال جاری تحت تاثیر شیوع کرونا قرار گرفت. حداقل دستمزد کارگران در سال ۹۹ همچنان بلاتکلیف است، در صورتی که بر اساس ماده ۴۱ قانون کار، باید تا پایان سال گذشته، دستمزد کارگران مشخص می‌شد. دبیر اجرایی خانه کارگر کرج می‌گوید: در این زمینه لازم است مواردی چون همکاری سازمان امور مالیاتی و خدماتی برای معافیت پرداخت مالیات و هزینه آب و برق 3 ماه ابتدای سال ۹۹ تمامی صنوف کارگری و واحدهای تولیدی اجرا شود تا مشکلات این قشر پرتلاش جامعه اندکی کاهش یابد.
موج اخراج و بیکاری کارگران در قم
روح‌الله کریمی – قم: کرونا در قم نیز مراکز خدماتی را به تعطیلی کشاند. بسیاری از کانون‌های کارگری یا کاملا تعطیل شدند یا ساعت کاری را به حداقل رساندند و کارگران هم ناخواسته اخراج شدند.
یکی از روسای کانون انجمن‌های صنفی می‌گوید: حدود 50 درصد از کارگران خدماتی شاغل در این مراکز، شب عید بیکار شدند و با موج اخراج کارگران مواجه شدیم. اکبر شوکت معتقد است که چون این کارگران قرارداد محکم و ثبات کاری ندارند، این بیکاری به معنای اخراج است. وضع کارگران روزمزد اسفناک‌تر است. میدان شهید امینی بیات یکی از محل‌های تجمع کارگران روزمزد منطقه نیروگاه است. از یک سو نداشتن بیمه و سابقه شغلی و ثبت نشدن نامشان در سازمان‌های حمایت صنفی آنها را از دریافت خدمات رفاهی محروم کرده، از سوی دیگر نگرانی از ابتلا به ویروس کرونا باعث شده کارهایی که به این کارگران سپرده می‌شد به روزهای پس از کرونا موکول شود.
یکی از این کارگران که 20 سال روزمزد کار کرده، می‌گوید: 2ماه است که هیچ‌کس سراغ کارگران روزمزد نمی‌آید. از صبح کنار میدان، بیکار می‌نشینیم و غروب با دست خالی به خانه می‌رویم. همه کسانی که اطراف این میدان برای کارگری ایستاده‌اند، مستاجرند. می‌گویند با کدام درآمد در خانه بمانیم؟ چه کسی خرج زن و بچه‌های ما را می‌دهد؟ ما حتی پول نداریم برای خودمان دستکش و ماسک بخریم. مسن‌ترین کارگر اطراف این میدان 60 ساله است. او از ساماندهی نشدن کارگران روزمزد گلایه دارد و می‌گوید: به کسانی که درآمد آنها به دلیل شیوع کرونا قطع شده، 200 تا 600 هزار تومان یارانه پرداخت می‌شود. وقتی اطلاعات ما در نهادهای حمایتی و صنفی وجود ندارد، چگونه می‌خواهند کارگران روزمزد را شناسایی کنند؟
رئیس انجمن صنفی استادکاران و کارگران ساختمانی قم نیز با انتقاد از حمایت نشدن کارگران در روزهای کرونایی اظهار می‌کند: بیش از نیمی از کارگران ساختمانی بیکارند و نیمی دیگر بدون ماسک، دستکش و تجهیزات پیشگیرانه مشغول به کارند. عباس شیری می‌گوید: با وجود این‌که در نامه‌ای از وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی و مسئولان استان قم خواستیم برای معیشت کارگران فکری کنند، متاسفانه تاکنون اقدامی انجام نشده است و کارگران در مضیقه هستند.
بلاتکلیفی کارگران در مازندران
اشکان جهان‌آرای - ساری: محل استقرار کارگران روزمزد در شهرهای مختلف مازندران چند روزی است که در قرق تجمع این قشر ضعیف و کم‌درآمد جامعه است. محسن.م، 32 ساله، که در میدان خزر ساری با تعدادی از کارگران روزمزد دیگر در انتظار پیشنهاد کار روزانه است، می‌گوید: دولت اعلام کرده که از کارگران روزمزد حمایت می‌کند و بسته معیشتی می‌دهد، اما اصلا اطلاعاتی از ما گرفته نشد که بخواهند به حساب‌مان مبلغی واریز کنند.
در حالی که 14 فروردین «مهدی رازجویان» معاون عمرانی استاندار مازندران، اعلام کرده بود شهرداری‌ها موظف به شناسایی کارگران روزمزد در هر شهر و معرفی آنها برای دریافت بسته معیشتی هستند، بررسی‌های میدانی و پیگیری‌ها نشان می‌دهد که بخش بسیار زیادی از کارگران روزمزد، که این روزها جویای کارند، هنوز دیده نشده و نامشان در جایی ثبت نشده است.
در بین این کارگران می‌توان افراد دارای شرایط دریافت بیمه بیکاری را هم دید. «علی‌اکبر.ش» کارگر 38 ساله فعالیت‌های ساختمانی، می‌گوید در یک واحد تولیدی کار می‌کرد که به دلیل وضعیت کنونی تعطیل شده است و کارفرما نیز اعلام کرده بهتر است از بیمه بیکاری 3 ماهه استفاده کند. اما او از واریز نشدن مقرری بیمه بیکاری گلایه دارد و می‌گوید: حدود 2 ماه است که بیکاریم و دریافتی نداریم. دولت می‌گوید باید بررسی‌ها انجام گیرد تا مقرری 3ماهه پرداخت شود. تکلیف مخارج ما در این 2 ماه چه می‌شود؟ هر روز به امید واریز شدن مقرری بیمه بیکاری نسیه خرید کنیم؟ پاسخ به این پرسش را «حسن فلاحی» معاون روابط کار اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی مازندران می‌دهد و می‌گوید: تاکنون حدود 23 هزار نفر از مشمولان قانون کار در مازندران برای دریافت مقرری بیمه بیکاری 3ماهه ثبت‌نام کردند، اما با توجه به این‌که بیمه بیکاری به شاغلان 10 رسته شغلی پرداخت می‌شود، تعداد مقرری‌بگیران پس از پالایش، توسط وزارت کار، کمتر از تعداد ثبت‌نام‌کنندگان خواهد بود.
دستان خالی کارگران روزمزد
مهدیه صالحی- مرکزی: یکی از قشرهای آسیب‌‌دیده در بحران ناشی از ویروس کرونا در استان صنعتی مرکزی که بیش از 2800 واحد تولیدی بزرگ و کوچک را در خود جای داده، کارگران هستند. این در حالی است که کارگران روزمزد از امکانات وعده داده شده از سوی دولت نیز بی‌بهره مانده و دستشان خالی و برای تأمین معیشت خود با مشکل روبه‌رو هستند.
علی، یکی از کارگران روزمزد، با اشاره به این‌که قبل از بحران کرونا هم به دلیل رکود اقتصادی و کاهش ساخت‌و‌ساز با مشکل روبه‌رو بوده‌اند، بیان می‌کند: حال با این شرایط اقتصادی و نبود کار مشکلات چند برابر شده و حتی برای تأمین مواد غذایی هم مشکل داریم. محمود یکی دیگر از کارگران روزمزد است که می‌گوید: علاوه بر این‌که در خرید مایحتاج معمولی زندگی درمانده شده‌ام، همسرم هم بیمار شده و نمی‌توانم برای انجام آزمایش‌هایش هزینه کنم و همین موضوع شرایط را برایم سخت‌تر کرده است.
دبیر خانه کارگر ساوه و زرندیه می‌گوید: کارگران از اقشار آسیب‌پذیر جامعه هستند و شرایط کرونایی امروز نیز وضعیت معیشتی آنها را دگرگون و سخت کرده است. داود میرزایی، با اشاره به این‌که هنوز آمار رسمی از بیکاری کارگران قراردادی و روزمزد در دست نیست، اظهار می‌کند: دولت در همه موارد مانند انتخابات و مشارکت‌های اجتماعی از کارگران انتظارات ویژه دارد و در سخنرانی‌های خود از این قشر به عنوان خط مقدم جبهه اقتصاد یاد می‌کند، اما اکنون کارگران، به‌خصوص کارگران روزمزد، به فراموشی سپرده شده‌اند.
ثبت‌نام 7 هزار همدانی برای دریافت بیمه بیکاری
فاطمه کاظمی - همدان: پس از شیوع ویروس کرونا، بسیاری از واحدهای تولیدی و خدماتی مجبور به تعطیلی واحدهای خود شدند و طبیعتا اولین قشری هم که بیکاری را تجربه کردند، کارگران بودند. حالا تعداد کارگران ساختمانی که هر روز 6 صبح کنار تپه تاریخی هگمتانه صف می‌کشند تا حداقل برای یک روز به کار گرفته شوند، خیلی بیشتر از قبل شده، اما مشکل این‌جاست که کارهای ساختمانی هم موقتا تعطیل شده است. یک کارگر که حالا به دلیل تعطیلی واحد فعالیتش از کار بیکار شده، می‌گوید: تصمیم گرفتم تا بهتر شدن وضعیت، کار ساختمانی انجام دهم اما هر روز در کنار کارگران دیگر می‌ایستم و عصر دست خالی به خانه برمی‌گردم، چون کار نیست.
یکی دیگر از کارگران، که در یک واحد عرضه مواد غذایی مشغول به کار است، می‌گوید: من از کارم اخراج نشده‌ام، اما روزمزد کار می‌کنم و اضافه درآمدم از انعامی است که خریداران می‌دهند. حالا که بازار کساد است، دیگر این انعام را ندارم و صاحب‌کارم برای دادن حقوق ماهانه اذیتم می‌کند. بیمه هم نیستم که به بیمه امیدوار باشم. دبیر اجرایی خانه کارگر همدان با تشریح وضعیت کارگران استان می‌گوید: نزدیک به 7 هزار نفر در همدان در سامانه بیمه بیکاری ثبت‌نام کرده‌اند و باید دید چند نفر از آنها موفق به دریافت بیمه بیکاری می‌شوند. چنگیز اصلانی اضافه می‌کند: از زمان شیوع کرونا در ایران مسئولان وعده‌های زیادی در رسانه‌ها داده‌اند، اما در عمل چیزی مشاهده نمی‌شود. مشکلات کارگران نیز محدود به امروز و فردا نیست، بلکه این قشر باید آنقدر حمایت شوند که در بحران‌های مختلف تا این اندازه آسیب‌پذیر نباشند.
آمار روبه‌افزایش کارگران بیکار
ابعاد آسیب‌های اقتصادی شیوع کرونا، برآورد دقیق از خسارات آن را سخت کرده است. اگر چه هنوز آمار روشنی از شمار شهروندانی که شغل‌شان را از دست داده‌اند در دست نیست، با این همه اطلاعات ثبت‌نام بیکاران در سامانه تامین اجتماعی نشان می‌دهد که تاکنون بخش زیادی از کارگران به جمع بیکاران افزوده شده‌اند. به نظر می‌رسد این آمار که رو به افزایش است، صرفا مربوط به افرادی است که مشمول قانون کار می‌شوند.
چندی پیش کمیسیون ویژه حمایت از تولید ملی در مجلس مقرر کرد علاوه بر اختصاص تسهیلات به کارگران رسمی، بسته‌های حمایتی برای کارگران روزمزد و کسانی که قرارداد رسمی ندارند نیز پیش‌بینی شود، اما توضیحی درباره چگونگی شناسایی این افراد داده نشده؛ کارگرانی که بیمه بیکاری هم ندارند و این روزها شرایط سختی را می گذرانند.
بخش تولید نیازمند حمایت دولت
فرشته رضایی - گیلان: ویروس کرونا در 2 ماه اخیر بر اقتصاد کشور و بسیاری از مشاغل سایه انداخته است. در گیلان نیز کارگران برخی از کسب و کارها که طبق پروتکل وزارت بهداشت تعطیل بودند در معرض بیکاری قرار دارند. محمود- ب، کارگر یک واحد گردشگری، که 2 ماه است بیکار شده می‌گوید: کارفرما علیرغم میل باطنی خود برخی از کارگران را تعدیل کرد و گفت به دنبال بیمه بیکاری باشیم. ما هم در سامانه تامین اجتماعی ثبت‌نام کردیم، اما تاکنون پاسخی نیامده است. علیرضا -ق کارگر روزمزد است و می‌گوید: در بازار پوشاک مشغول به کار بودم و حالا مدتی است بیکار شده‌ام. با وضعیت فعلی حتی نمی‌توانم دست‌فروشی کنم. کاش دولت برای من که 3 فرزند دارم فکری کند. در ادامه غلامرضا خوالگر، رئیس کانون شوراهای اسلامی کار استان گیلان، درباره وضعیت کارگران در شرایط فعلی می‌گوید: در روزهای اخیر حقوق ناعادلانه یک میلیون و ۸۰۰ هزار تومانی برای کارگران در نظر گرفته شده که این ظلم به کارگر است، ضمن این‌که نماینده کارگری این حقوق را امضا نکرده است. همچنین برنامه‌ای برای کارگران بیکارشده وجود ندارد و فقط نشانی یک سایت برای ثبت اسامی اعلام شده است. از این رو کارگر نمی‌داند حقوق اسفند، فروردین و اردیبهشت خود را از کجا مطالبه کند. او بیان می‌کند: بهتر است دولت، در شرایط اقتصادی فعلی، فکری برای حمایت بیشتر از بخش تولید کند تا هم به کارفرمایان و هم کارگران آسیب وارد نشود.
بیکاری؛ سهم کارگران از کرونا
فرحناز چراغی – کرمانشاه: معیشت بسیاری از کارگران در صنوف مختلف دستخوش شرایط بحرانی ناشی از شیوع کرونا شده است و در این بین، کارگران روزمزد که بیمه نیستند و نمی‌توانند از امتیاز بیمه بیکاری استفاده کنند، وضعیت بدتری دارند. محمدعلی، کارگر سالمند کرمانشاهی، می‌گوید: شرایط این را که تحت حمایت ارگانی قرار بگیرم، ندارم. بیمه هم نیستم که تقاضای بیمه بیکاری بدهم. کرونا باعث شد دیگر کسی برای کار سراغ ما نیاید. رضا کارگر 28 ساله یک اغذیه‌فروشی هم که بیکار شده می‌گوید: نزدیک 2 ماه است که درآمد ندارم. بیمه هم نیستم و در این ایام از پس‌اندازم خرج زندگی و زن و بچه را داده‌ام. نمی‌دانم اگر پس‌اندازم تمام شود باید چه کنم. مدیرکل تعاون، کار و رفاه اجتماعی کرمانشاه می‌گوید: در این‌روزها ۱۵درصد مشاغل از جمله در حوزه گردشگری دچار رکود شده‌اند. حسن عزیزی با اشاره به این‌که تاکنون 9248 نفر برای دریافت بیمه بیکاری در استان ثبت‌نام کرده‌اند، اضافه می‌کند: بسیاری ازاین افراد واجد شرایط دریافت بیمه بیکاری نیستند. به عنوان نمونه، ممکن است کسی راننده تاکسی باشد، اما به دلیل رکود موجود در شرایط فعلی تقاضای دریافت بیمه بیکاری کرده باشد.
