با نگاهی منصفانه به سیستم بانکداری در کشور، نه می‌توان اظهار کرد که نشانی از بانکداری اسلامی در نظام بانکی کشور وجود ندارد و نه می‌توان گفت که آنچه در نظام بانکی کشور اجرا می‌شود، دقیقا همان چیزی است که بانکداری اسلامی در نظر دارد.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از آرمان، حمید دیهیم، کارشناس اقتصادی می‌گوید: «ایران جزو کشورهایی است که از نظر کمی بیش از حد بانک دارد. یکی از بزرگ‌ترین مشکلات بانک‌ها این است که در حال حاضر با کمبود نقدینگی روبه‌رو هستند. با بررسی بیشتر موضوع می‌توان گفت یکی از دلایل این مشکل، بسیاری از تسهیلاتی است که به مردم توسط بانک‌ها داده شده و معوق و برگشت‌ناپذیرند. این مساله به کمبود نقدینگی بانک‌ها دامن خواهد زد.»
نزدیک به نیم‌قرن است که بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران براساس قسمت‌های اول و دوم قانون پولی و بانکی کشور مصوب ۱۳۵۱ و اصلاحات بعدی آن اداره می شود. بانک‌های ایران در حال حاضر از سیستم بانکداری اسلامی پیروی می‌کنند. نظر شما در مورد مشکلاتی که بانک‌ها با آن سروکار دارند چیست؟
یکی از بزرگ‌ترین مشکلات بانک‌ها این است که درحال‌حاضر با کمبود نقدینگی روبه‌رو هستند. با بررسی بیشتر موضوع می‌توان گفت یکی از دلایل این مشکل، بسیاری از تسهیلاتی است که به مردم توسط بانک‌ها داده شده و معوق و برگشت‌ناپذیرند. این مساله به کمبود نقدینگی بانک‌ها دامن خواهد زد. مقدار زیادی از سود بانک‌ها در بخش ساختمان و مستغلات گیر افتاده است. این مساله باعث شده که نزدیک به 50درصد امکانات بانکی بلوکه شود. بانک‌ها با توجه به اینکه سپردههای مردم را در دست دارند، باید در موعد مقرر سود سپرده‌ها را پرداخت کنند. از سوی دیگر تسهیلات داده‌شده به مردم سر موعد مقرر برگشت داده نمی‌شود. این مساله باعث می‌شود بانک‌ها به‌شدت دچار مشکل کمبود نقدینگی باشند. بانک مرکزی نیز از بانک‌ها بر سر برداشت‌های افراطی جریمه می‌گیرد و بانک‌ها را در حالت بسیار شکننده‌ای قرار می‌دهد. بیشتر مردم از نوع و شیوه محاسبات بانکی آگاهی ندارند و برخی بانک‌ها در محاسبات بانکی خود تقلب می‌کنند. برای نمونه بانک‌ها وام تسهیلات 16درصدی می‌دهند، اما عملا 30یا 50درصد از این تسهیلات، سالانه سود می‌گیرند. بانک‌ها نمی‌توانند تسهیلاتی را که با بهره بالا داده‌اند، از مشتریان خود به‌موقع دریافت کنند و نیز وام‌های کلان اقتصادی گاهی بدون برگشت خواهد ماند. این مساله افزایش معوقات بانک‌ها را در پی دارد. این امر یکی از مشکلات سیستم نادرست بانکداری است. ایران دچار رکود اقتصادی است و هنوز نتوانسته از آن رهایی یابد. رکود وضعیت صنعت را نابسامان کرده و نابسامانی صنعت بر وضعیت بانک‌ها اثر گذاشته و آنها را به مخاطره انداخته است. در نتیجه رکود در ایران به‌صورت زنجیره‌وار بانک‌ها را تحت‌تاثیر خود قرار داده است. بانک‌ها با مشکل اساسی در ایران روبه‌رو هستند و این ناشی از نواقصی است که در سیستم بانکداری وجود دارد و تاکنون برای رفع نواقص چاره‌ای اندیشیده نشده است.
سیستم بانکداری اسلامی با هدف حذف ربا از نظام بانکداری ایجاد شد. آیا بانک‌ها در این زمینه موفق عمل کرده‌اند؟
بانک‌ها از وضعیت و روش‌های بانکداری اسلامی نیز خارج شده‌اند. بسیاری از بانک‌ها به‌ویژه در محاسبات خود از روش بانکداری اسلامی پیروی نمی‌کنند و به‌ظاهر با زیرکی تمام و ساختن کلاه شرعی بانکداری اسلامی را دور می‌زنند. برای نمونه بانک‌ها بهره‌هایی با نرخ مرکب می‌گیرند. این مساله بهره در بهره را برای مشتریان دریافت‌کننده تسهیلات به ارمغان می‌آورد و این با بانکداری اسلامی هیچ‌تناسبی ندارد. سیستم بانکی ایران ربوی شده است. بانکداری اسلامی در واقع شیوه‌ای بود برای خروج از ربا که درحال حاضر بانک‌ها با زیرکی تمام این کار را به‌نحوی دیگر انجام می‌دهند. در ایران نرخ سود سپردههای مردم بالای 20درصد بود. بانک‌ها با این نرخ سود بالا و با این کمبود نقدینگی چطور می‌توانستند به مشتریان خود وام بدهند؟ هزینه تمام‌شده برای بانک‌ها به‌مراتب بیشتر از آنچه گفته شد، بوده است. بنابراین بانک‌ها می‌خواهند این هزینه را با ترفندهایی جبران، و کمبود نقدینگی را از مشتریان دریافت کنند.
کمیته بانکداری مجلس طرحی ۸۰ماده‌ای را برای اصلاح ساختاری بانک مرکزی تهیه کرده که ترکیبی از لایحه دولت و طرح بانکداری اسلامی است. نظر شما در مورد اجرای این طرح چیست؟
این طرح باید خیلی زودتر ارائه می‌شد. باید مسائل و مشکلات بانکداری بدون ربا زودتر بررسی می‌شد تا وضعیت بانکداری کشور به اینجا نکشد. بعد از انقلاب تغییراتی در سیستم بانکی کشور به وجود آمد. نیازهای اقتصادی و شرایط اقتصادی کشور اقتضا می‌کرد تا تغییرات اساسی در سیستم بانکداری به وجود بیاید. کوتاهی در این مساله باعث شد سیستم بانکداری و نیز بانک‌های کشور دست به اقدامات نادرست و نیز دورزدن قوانین بانکداری اسلامی بزنند. ما شاهد رفتارها و هنجارهای نادرستی از سوی بانک‌های خود بوده‌ایم. امید است این طرح و تغییرات در سیستم بانکی وضعیت بانک‌های کشور را بهبود بخشد و شفاف‌سازی فعالیت‌های آنها را به ارمغان بیاورد.
