واقعیت آن است که اروپای متحد به مذاکره بیش از اهرم‌های دیگری اعتقاد دارد و برای مقامات اروپایی حتی روسیه و چین توافق وین، به مدلی برای حل مناقشات بین‌المللی تبدیل شده است. از این رو با وجود در هم تنیده بودن اقتصاد آمریکا در اقتصاد کشورهای اروپایی، این اتحادیه تصمیم گرفته نه در برابر ایران و در کنار آمریکا، بلکه در مقابل آمریکا ایستادگی کند.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از آرمان، اتحادیه اروپا به درستی به این درک رسیده است که منطق مذاکره بیش از جنگ و تحریم نتیجه بخش است و قصد دارد با ادامه این روش برای حل و فصل بحران‌های مختلف در جهان الگوسازی کند. از این رو چاره‌ای ندارد جز اینکه در کنار ایران که پرونده هسته‌ای‌اش براساس گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی شفاف است، بایستد. برای بررسی ابعاد انزوای آمریکا در لغو برجام، دکتر پیروز مجتهدزاده، استاد علوم سیاسی گفت‌وگویی کرده است که در ادامه می‌خوانید.
سخنرانی دونالد ترامپ در مورد ایران تا چه اندازه به وجهه ایالات متحده در جهان آسیب وارد کرد؟
ایرانیان درمقابل سخنان اخیر رئیس جمهور آمریکا که ارتباط با برجام و روابط با ایران مطرح شد، نباید نگران باشند، زیرا دونالد ترامپ در سخنرانی اخیر بیش از آنکه به برجام لطمه وارد کند یا نقصانی به اعتبار ایران وارد آورد، خود را ناموفق نشان داد. اینجانب به عنوان استاد ژئوپولتیک درنامه‌ای که درحال تهیه آن هستم به ترامپ خواهم نوشت که هرگز فکر نمی‌کردم رئیس جمهور ایالات متحده آمریکا وقار و عظمت بزرگ‌ترین قدرت سیاسی، اقتصادی و نظامی کره زمین را تا این حد پایین آورد و تا این اندازه بر اساس مفاهیم کودکانه در مقابل ایران سخنرانی کرده و عمل نماید.
ترامپ در اشتباهی فاحش خلیج فارس با قدمتی تاریخی را «خلیج عربی» نامید این اشتباه ترامپ ناشی از چیست؟
ترامپ با خلیج غیر و ذالک خواندن «خلیج فارس» همانند کودکی قصد داشت با جمهوری اسلامی لجبازی کند. حیرت‌انگیز و خنده‌دار است که رئیس جمهور آمریکا درک نکرده که خلیج فارس به جمهوری اسلامی تعلق ندارد. او حتی درک نمی‌کند که کلمه خلیج فارس بخش مهمی از میراث تمدنی مغرب زمین است. این کلمه را یونانیان باستان به صورت سینوس پرسیکوس مطرح کرده‌اند. من فکر می‌کنم ترامپ حتی نمی‌داند میراث تمدنی که او چند بار در همین سخنرانی مورد تحسین قرار داد، آمیخته‌ای از تمدن ایران، یونان و روم است. ترامپ آن بخش از تمدن جهان جدید را که از یونان آمده به تمسخر گرفت و مورد بی‌احترامی قرار داد. رئیس جمهور ایران در مقابل گزافه‌گویی‌های ترامپ به او درس تاریخ داد تا او توجه کند. آقای ترامپ در مقام ریاست جمهوری بزرگ‌ترین قدرت کره زمین حد وقار ریاست جمهوری این کشور را با بحث‌های پیش پا افتاده پایین آورد. او به جای خلیج فارس از نامی جعلی استفاده کرد که ناشی از نژادپرستی عربی بعثی‌ها بود. ترامپ از نام جعلی ساخته شده توسط افرادی مانند صدام حسین استفاده کرد که امثال معمر قذافی آن را دنبال کردند و در حال حاضر هم پادشاه تحصیل نکرده متعصب ضد شیعه عربستان از آن واژه دروغین استفاده می‌کند. آیا در شأن و شوکت مقام ریاست‌جمهوری ایالات متحده است که به خاطر لج و لجبازی‌های نژادپرستانه با مفاهیم علمی و تاریخی و سیاسی این گونه کودکانه برخورد کند؟
ترامپ احتمالا تصمیم‌گیری در مورد توافق هسته‌ای را به کنگره آمریکا انتقال خواهد داد. تا چه میزان احتمال دارد کنگره برجام را لغو کند؟
من به عنوان یک ژئوپولیتیسین ایرانی به هیچ وجه نگران نتایج اقدام رئیس جمهور ایالات متحده آمریکا وحتی نتایج و بازتاب آن درکنگره آمریکا به دلایل زیر نیستم. زیرا برجام به گونه‌ای به توافق بین‌المللی تبدیل شده و مورد تایید رسمی بین‌المللی قرار گرفته که قابل رد نیست (هرچند بنده همواره سخن از بدفرجامی برجام کرده‌ام)، اما توافق فعلی از نظر من فقط شامل تعهدات ایرانی است که به شدیدترین وجه به اجرا در آمده و این تعهدات کمتر از تعهدات ایالات متحده آمریکا و سایر طرف‌های مذاکره است که به اجرا درنیامده است. برای نمونه مهم‌ترین تعهدی که 1+5 در رفع تحریمها داشتند، برداشتن تحریم‌های بانکی بود. حتی اگر سایر تحریمها لغو شود و تمام سرمایه‌های دنیا هم بخواهد به ایران سرازیر گردد، بانکی وجود ندارد که این سرمایه‌ها را به ایران منتقل کند. لاجرم بزرگ‌ترین نقض تعهد را ایالات متحده در مقابل برجام مرتکب شده است. به نظر من در این شرایط اگرحتی برجام لغو شود به سود ما خواهد بود، چون حداقل این است که تعهدات بیشتری از ما به اجرا در نخواهد آمد و ما در غنی‌سازی اورانیوم تا سر حد 20 درصد دست باز پیدا خواهیم کرد. هر کشوری برجام را لغو کند باید عواقب وخیم آن را نیز تحمل نماید. در نتیجه اگر برجامی‌که بزرگ‌ترین تحریم یعنی تحریم بانکی به واسطه آن برداشته نشده، لغو گردد، باعث خوشحالی ما خواهد بود. در این صورت جهانیان ایران را محکوم نخواهند کرد، بلکه مظلومیت ما و حقانیت ما برای جهان مسلم خواهد شد. ایالات متحده آمریکا ظرفیت سیاسی استراتژیک و ژئوپولتیک لازم برای لغو برجام را ندارد. ترامپ با سخنرانی خود توپ برجام را ازکاخ سفید به کنگره پرتاب کرد. واقعیت آن است که از سخنرانی ترامپ به این سو برجام به بازی داخلی درآمریکا تبدیل شده است. ترامپ می‌توانست با یک دستور برجام را لغوکند، اما در این صورت باید با انتخابات مجدد ریاست‌جمهوری خداحافظی می‌کرد، زیرا او به این درک رسیده که آمریکا ظرفیت ژئوپولتیک لازم را ندارد. من اطمینان می‌دهم کنگره آمریکا نیز نمی‌تواند برجام را لغو کند.
ترامپ نتوانست برجام را لغو کند. در کنگره نیز مخالفت‌های زیادی با لغو برجام وجود دارد، پس چرا در آمریکا این تصمیم در مورد برجام گرفته شده است؟
ترامپ و کنگره آمریکا قصد دارند با تحریم‌های جدید شرایطی را پیش آورند که برجام در تهران لغوشود و طبیعتا ایران نیز چنین کاری نخواهد کرد. تحریم‌های جدید البته می‌تواند به گونه‌ای اعمال گردد که برجام را خنثی کند. البته احتمالا آمریکا با وضع تحریم‌های جدید قصد دارد دیگر طرف‌های توافق خود به خود برجام را کنار بگذارند.
آمریکا جز فشار به ایران برای لغو برجام به دست خود، چه پروژه دیگری را در دستور کار دارد؟
هدف بالاتر و نهفته آمریکا آن است که با وضع تحریم‌های جدید برجام‌های دیگری را با ایران به امضا برساند و به عبارت بهتر ایران را مجددا به پای میز مذاکره بکشاند که در این مرحله احتمالا حذف برنامه موشکی ایران و کاهش حوزه عملیاتی سپاه پاسداران را در نظر دارد که هر دو مورد از نظر منافع ملی ایران مطلقا غیرقابل قبول است. رئیس‌جمهور ایران قاطعانه از اکنون اعلام کرده‌است که چنین مذاکراتی را نخواهد پذیرفت. البته من با حفظ احترام این جواب را دیپلماتیک نمی‌دانم. ما نباید بگوییم تحت هر عنوانی مذاکره نخواهیم کرد. ما باید در صورتی دوباره وارد مذاکره مجدد با ایالات متحده آمریکا شویم که رسما اعلام کنیم تجدید مذاکرات با ایالات متحده و دیگران هنگامی عملی خواهد شد که آمریکایی‌ها همه تعهدات خود را در مذاکرات وین و بر اساس برجام اجرا کرده باشند. زمانی که آمریکا به تعهداتی که آن را امضا کرده است پایبند نباشد چه اعتباری برای مذاکرات مجدد وجود دارد؟ لاجرم بحث عدم مذاکره مجدد نیست، ما در شرایطی مذاکره خواهیم کرد که آمریکا تمام تعهدات خود را مو به مو اجرا کرده باشد.
درحال حاضر قراردادهای اقتصادی در زمینه‌های نفت، گاز و پتروشیمی با اروپایی‌ها بسته شده و اخیرا با انگلستان قرارداد 800 میلیون یورویی در احداث نیروگاه خورشیدی بسته‌ایم. در صورت وضع تحریم یکجانبه یا یکجانبه مضاعف توسط آمریکا، تکلیف این قراردادها چه‌خواهد شد؟
پاسخ به این سوال به صورت یکطرفه مربوط به ایران نیست. بلکه به طرف‌های دیگر قراردادها در اروپا هم مربوط است. اگر تجاوزی از سوی ایالات متحده به این قراردادها صورت بگیرد اروپایی‌ها هم آسیب خواهند دید، لاجرم طرف مقابل قراردادها نیز باید هوشیاری نشان داده و در دفاع از ایران در مقابل ایالات متحده قرار بگیرد. تاکنون اتحادیه اروپا و خانم موگرینی از مواضع ایران دفاع کرده و اقدامات آمریکا را تقبیح کرده‌اند. البته این‌دست اقدامات تنها دلداری دادن است. اتحادیه اروپا باید به این نکته توجه کند که ما در شرایطی نیستیم که تنها به دلداری آنها نیاز داشته باشیم. اروپایی‌ها باید این دلداری‌‌ها را تبدیل به اقدامات عملی‌کنند. در این معنا که آنچه در مقابل آمریکا به ایران نسبت می‌دهند را عملی کرده، یعنی زمانی که اعلام می‌شود آمریکا حق ندارد دست به اقدامات یکطرفه علیه ایران بزند، این حق نداشتن را در عمل و با تشکیل جلسه بین 1+5 به اثبات برسانند و از مجراهای قانونی بین‌المللی اجرایی کنند و از آمریکا در این زمینه تعهد بگیرند. از طرف دیگر ما ایرانی‌ها دلخوش به این هستیم که برخی از شرکت‌های اروپایی درحال سرمایه‌گذاری در ایران هستند. سوال این است ایران چگونه می‌خواهد مبالغ سرمایه‌گذاری را به کشور وارد کند؟ از طریق کدام بانک؟ در نتیجه باید دقت و توجه بیشتر دولت به این مورد جلب شود.
در قراردادهای نفت و گاز یا سایر قراردادهای بین‌المللی با وجود مشکلات بانکی، ایران چگونه می‌تواند حقوق خود را استیفا کند؟
در جریان مذاکرات و در زمان وضع قرارداد باید تضمین گرفته می‌شد که طرف اروپایی راه‌های انتقال مبالغ این قراردادها را مطالعه و هموار نماید و به هر وسیله‌ای که می‌تواند مبالغ این قراردادها را به ایران منتقل کند؛ حتی اگر لازم باشد به صورت چمدانی این مبالغ به ایران منتقل گردد و بعد از ایالات متحده ایراد بگیرد که به تعهدات خود در قبال ایران به ویژه در زمینه رفع تحریمها عمل نکرده است. همچنین باید به دوستان اروپایی هشدار داد که از این شرایط سوء استفاده نکنند. اروپایی‌ها درمذاکرات و قراردادهای مختلف با ایران باید شیوه انتقال پول به ایران را توافق کرده و در این مورد تعهد دهند، زیرا بانک‌ها کماکان در تحریم هستند.
اما برخی از بانک‌های اروپایی و کره‌ای در حال انجام انتقال پول به ایران هستند.
به هر حال برخی از بانک‌ها به صورت خصوصی ممکن است مبالغ محدودی را به ایران منتقل کنند. من از نقل و انتقال پول به ایران در شرایط عادی و در سطح مبادلات بازرگانی کلان می‌گویم. وقتی در دو سال گذشته مدام در مورد بی‌فرجامی برجام فریاد می‌زدم، منظورم در نظر گرفتن مسائلی در جریان مذاکرات و توافق‌ها بوده است که امروز دامنگیر ما می‌شود. ما تعهد دادیم و به همه تعهدات خود عمل کردیم اما از آمریکا برای اجرای تعهداتش تضمینی نگرفتیم. در این مورد به تیم مذاکره کننده ما نقدهایی وجود دارد. در چنین قراردادی باید در مورد زمانبندی اجرای تعهدات هم مذاکره می‌شد که در مقابل اجرای تعهدات ایران، آمریکایی‌ها هم به تعهدات خود پایبند باشند. ضمن اینکه باید تضمین‌هایی از طرفین گرفته می‌شد که در صورت عدم اجرای تعهدات چه برخورد‌هایی با ناقض تعهد صورت خواهد گرفت. عدم لغو تحریم‌های آمریکا بزرگ‌ترین یاغی‌گری ایالات متحده در برجام بوده است. چون آمریکا بود که در ابتدا ایران را تحریم و بلافاصله تحریمها را بین‌المللی کرد. در حال حاضر دیپلمات‌های ایران باید دنیا را به تحرک در آورند که آمریکا تعهدات خود را اجرایی کند. ترامپ در مقابل دیوار کشی در مرز مکزیک کوتاه آمد، چون مکزیک با دیپلماسی این انگیزه ترامپ را به تمسخر در آورد و از بین برد، اما ترامپ همواره علیه ایران به تکرار مواضع قبلی می‌پردازد، زیرا این دیپلماسی ماست که با مشکل روبه‌روست. دیپلماسی ایران باید زنده و کارساز باشد. اما سخنان روحانی در جواب ترامپ حرکت خوبی در این راستا بود و او فهمیده که نمی‌تواند با همه دنیا درگیر شود.
