به گزارش اقتصادآنلاین ، شهروند نوشت : تب و تاب در ساختمان ٩٠ساله راه‌آهن بالا گرفته است. از در شرقی که وارد می‌شوی همه در رفت‌وآمد هستند. کامیونت‌ها بارهای موادغذایی را به انبار رستوران قطارها تحویل می‌دهند. کارگران ملحفه‌ها و پرده‌های نو را در انبارها جابه‌جا می‌کنند. ردیف‌های طولانی چرخ‌های قطار در محوطه روباز پشت هم قرار گرفته و قرار است برای تعمیر به کارگاه تعمیرات برود. قطارهای تصادفی و مشکل‌دار در نوبت ایستاده‌اند و صدای چکش‌ها و آتش و نور لحظه‌ای قطع نمی‌شود. ناظران فنی با دستگاه‌های مخصوص ایمنی قطارهای تعمیر شده را چک می‌کنند و عده‌ای بدنه‌های صافکاری شده واگن‌ها را رنگ می‌زنند. قطارهایی که نیاز به تعمیرات خاصی ندارند در محوطه‌ای به نام «ترن واش» به صف شده‌اند و شست‌وشو می‌شوند. در پارکینگ فضای داخلی تعدادی از قطارها سم‌پاشی و ضدعفونی شده است و آخرین مرحله تعویض ملحفه‌ها و روکش‌های کهنه صندلی‌هاست. ماجرا اما به همین جا ختم نمی‌شود. سه‌هزار و ٢٠٠ جفت کفش نو، هزار و ٥٤٠ دست کت و ٤٠ مانتوی جدید آماده شده است تا میهمانداران، روسا و راهبران قطارها با ظاهری نو نوار جلوی مسافران نوروزی حاضر شوند. این روزها در شهرک کوچک ریلی، همه سخت کار می‌کنند. می‌گویند از ٣ یا ٤ ماه قبل آماده‌سازی قطارهای نوروزی را کلید زده‌اند. از همان زمانی که پاکت‌های مناقصه را باز کرده‌اند تا هر کاری را به جایی واگذار کنند. لباس‌های پرسنل را به یزدی‌ها سفارش داده‌اند و نوسازی وسایل خواب، پرده و روکش صندلی‌ها را به بروجردی‌ها سپرده‌اند. قالیچه کف کوپه‌ها را تبریزی‌ها آماده می‌کنند و تهیه غذای مسافران را یک برند اتریشی برعهده گرفته که بعد از برجام در ایران سرمایه‌گذاری کرده است اما کار همچنان ادامه دارد. این‌جا حدود ٦ یا ٧ شرکت مالک قطار، سخت مشغولند تا برای پذیرایی از مسافران سال نو آمادگی لازم را داشته باشند.
به جز این بخش فروش بلیت هم آمار مسافران را تحلیل کرده است تا برای بچه‌هایی که از قطارهای نوروزی استفاده می‌کنند تعدادی وسایل بازی سفارش دهند. کسی تعداد دقیق بچه‌ها را نمی‌داند. می‌گویند آن‌قدر ذهن‌شان شلوغ است که این جزییات را به خاطر نمی‌آورند. به جز این برای همه قطارها هفت‌سین سفارش داده‌اند تا مسافرانی که سال تحویل را در قطار می‌گذرانند از هفت‌سین ٩٦ محروم نشوند و این پشت صحنه یک کار «نه چندان اقتصادی» در ایران است!
ریزش ٢میلیون نفری مسافران قطارها
علیرضا عجمیان، مدیرکل اعزام و خدمات راهبری بزرگترین شرکت ریلی که مالکیت حدود ٧٠درصد قطارها را در اختیار دارد، می‌گوید: از تعمیرات اساسی و رنگ‌آمیزی واگن‌ها که بگذریم، خدمات بالای شاسی قطار که شامل نوسازی منسوجات، زیباسازی فضا، غذا، حقوق کارکنان خدماتی و... می‌شود در مجموع چیزی حدود ١٠٠میلیارد تومان آب می‌خورد.
البته مدت‌هاست قطارهای مسافربری توجیه اقتصادی کافی ندارند و مالکان قطار بخش عمده هزینه‌هایشان را از قطارهای باری تأمین می‌کنند. عجمیان می‌گوید در سال ٩٤ حدود ١٢میلیون مسافر با قطار جابه‌جا شده‌اند و در سال ٩٥ این رقم به ١٠میلیون نفر ریزش پیدا کرد و البته ریزش مسافران قطار مدت‌هاست ادامه دارد. این‌جا همه معتقدند قدرت اقتصادی مردم عامل ریزش مسافران قطار است. می‌گویند بیشتر خانواده‌ها به سفرهای ارزان‌قیمت روی آورده‌اند. به جای خرید بلیت برای تک‌تک افراد خانواده، با اتومبیل شخصی به مسافرت می‌روند و به جای اسکان در هتل به چادرهای مسافرتی بسنده می‌کنند. در این وضع اگر دولت بخواهد مشابه کشورهای پیشرفته برای رونق حمل‌ونقل ریلی سیاست‌گذاری کند و مثلا هزینه استفاده از اتومبیل شخصی را با مالیات و عوارض‌های سنگین بالا ببرد، تنها نتیجه آن سفر نرفتن بیشتر مردم است.
نه راه پس داریم نه راه پیش!
قطارهای مسافری جذابیت سرمایه‌گذاری ندارند. هزینه‌ها سنگین است و آورده راضی‌کننده نیست. هرچه هست همان قطارهایی است که از قدیم وجود داشته و باید برای حفظ مسافرانش جنگید. مالکان قطارهای مسافربری برای حفظ مسافران‌شان، اتاق فکر گذاشته‌اند و برای جذاب‌تر کردن سفر با قطار راهکارهایی طراحی کرده‌اند. کتابخانه قطار را به تازگی راه‌اندازی کرده‌اند. مسافران می‌توانند فیلم دلخواه‌شان را تماشا کنند یا اگر مسافری در روز تولدش سفر کند از قبل با رستوران راه‌آهن هماهنگ کرده‌اند که برایش کیک تولد بپزند و میهماندار با هدیه‌ای آن مسافر را در کوپه‌اش غافلگیر کند.
مدیر فروش یکی از شرکت‌های ریلی توضیح می‌دهد: زیانده‌ترین قطارهای مسافربری قطارهای حومه‌ای هستند. آنها در مجموع این ٣ یا ٤سال گذشته حدود ٤٠٠میلیارد تومان زیان انباشته داشته‌اند. او قیمت‌گذاری دستوری برای بلیت قطارها را مهم‌ترین عامل زیاندهی قطارهای مسافری می‌داند و توضیح می‌دهد: قیمت بلیت قطارهای حومه‌ای در برخی مسیرها تقریبا به اندازه هزینه آب معدنی و کیکی است که به مسافران می‌دهیم! اما اجازه نداریم نرخ‌ها را افزایش دهیم. او ادامه می‌دهد: اجازه داشته باشیم هم چه فایده؟ مردم وقتی برایشان نصرفد یک خودروی شخصی می‌خرند و به جاده می‌اندازند. صنعت ریل در ایران رو به ورشکستگی می‌رود و دیگر نه راه پس داریم و نه راه پیش.
در ایران هزینه سفر جاده‌ای بسیار ارزان بوده و همین مسأله مردم را به سمت سفرهای جاده‌ای کشانده است. نتیجه این اتفاق ترافیک سنگین در جاده‌ها و آمار بالای سوانح و تصادفات جاده‌ای است. سفرهای هوایی هم به دلیل کوتاه کردن زمان سفر، مشتریان خاص خود را دارد و در این میان قطار مهجورترین مدل حمل و نقلی در ایران است.
این موضوع در شرایطی رخ می‌دهد که قطارها به دلیل آلوده نکردن هوا، حل معضل ترافیک و ایمنی بالا در کشورهای پیشرفته مدل اول حمل‌ونقلی به شمار می‌آیند و سیاست‌گذاری‌های متعددی برای ترغیب مردم به استفاده از قطار وجود دارد.
مسافران ریل دوست مشهد، شمال و تبریز!
می‌گویند مشهد به صرفه‌ترین مسیر ریلی است و افراد زیادی تمایل دارند با قطار به مشهد بروند. بعد از مشهد شهرهای شمال کشور پر مشتری هستند. شرکت‌های ریلی توضیح می‌دهند مناظر چشم‌نواز شمال کشور، باعث شده است که افراد زیادی ترجیح بدهند برای سفر به شمال تجربه تماشای جاده‌ها را از دست ندهند. در این میان مالکان قطارها از مسافران ترک زبان خود بسیار راضی به نظر می‌رسند. آنها می‌گویند اهالی آذربایجان و اردبیل جزو مسافران وفادار قطارها هستند. البته جنوبی‌ها و به‌ویژه بندرعباسی‌ها هم سفر با قطار را دوست دارند. با این حال قطار هنوز هم در سبد سفر خانواده‌های ایرانی جایگاه چندانی ندارد. هرچند که شرکت‌های ریلی می‌گویند ترافیک جاده‌ها در ایام نوروز خیلی هم برایشان بد نبوده است و خیلی‌ها امسال ترجیح داده‌اند اتومبیل‌شان را قطارها به مقصد برسانند و با سفر با قطار از شر رانندگی کلافه‌کننده در جاده‌های شلوغ راحت شوند. طولانی‌ترین مسیر حمل اتومبیل با قطار تهران - بندرعباس است که هزینه آن ٢٣٣هزار تومان و کوتاه‌ترین آن تهران - یزد است که حمل خودرو با قطار تنها ٩٠هزار تومان هزینه دارد. هزینه‌ای که به گفته شرکت‌های ریلی کمتر از پول بنزینی است که باید در جاده‌ها تلف شود.
