گمرک به عنوان ناظر اصلی تجارت و به مثابه نگهبان بیدار مرزها و همراه و امین واقعی صاحبان کسب و کار، باید چنان خود را با شرایط جدید همگن سازد تا حضورش به معنای مانعی در برابر تجارت تلقی نشود.به گزارش اقتصاد آنلاین به نقل از ایبِنا، بر همین اساس گمرک جمهوری اسلامی ایران برای پیشبرد ۲ هدف تسریع در ارائه خدمات و اعمال کنترل‌های لازم، پس از مطالعه تطبیقی وضعیت گمرکات کشورهای پیشرفته، کنوانسیون‌ها و استانداردهای سازمان‌های جهانی از نیمه دوم سال ۱۳۹۲ استقرار سامانه جامع گمرکی را در دستور کار خود قرار داد و در دی ماه سال ۹۵ از آن رونمایی شد. برای اطلاع بیشتر از جزئیات این سامانه، مسعود کرباسیان؛ رییس سازمان گمرک ایران توضیحاتی ارائه کرده که در ادامه می‌خوانید.
- آقای کرباسیان یکی از محورهای تحول تجارت خارجی و تسهیل صادرات در حوزه وزارت اقتصاد، پیاده سازی سامانه جامع گمرکی بود. لطفا به صورت خلاصه توضیحاتی درباره کلیات آن بدهید.
همانطورکه می‌دانیم تحولات جدی در عرصه تجارت دنیا رخ داده است. از اواخر قرن پیش و اوایل قرن جدید میلادی پیشرفت در امر تکنولوژی، افزایش تسهیلات و افزایش تنوع تولیدات و برون سپاری محصولاتی که تولید می‌شوند و به طور کل رشد تجارت بر تولید ملی کشور‌ها تاثیر گذاشته است. ما هم باید یک نوع گفتمان تجاری مناسب و ابزار مناسب داشته باشیم تا بتوانیم در این تعامل جهانی به نفع اقتصاد کشور کار کنیم. اگر بخواهیم از روش های سنتی عمل کنیم در عمل خودمان را از قافله تجارت و تولید دنیا عقب انداخته‌ایم، لذا یکی از ابزار‌های جدی ما در این بحث پیش رفتن به سوی دیجیتالی کردن فعالیت‌های تجاری و تولید است. اصطلاحی در امر جهانی شدن وجود دارد که می‌گویند غروب بورس هیچ زمان صورت نمی گیرد، چون زمانی که بورس نیویورک بسته می‌شود بورس شانگهای باز می‌شود. یعنی اینقدر سرعت تحولات در این کار افزایش پیدا کرده که نمی‌شود آن را به معطلی و اتلاف زمان طی کرد. لذا از همان زمان که دولت یازدهم مستقر شد و دکتر طیب نیا در این سمت روی کار آمد، بحث پنجره باز گمرکی و این نوع هماهنگی در امر گمرک مورد نظر بود و در مجلس هم مطرح شد. پیش از این نیز مسئله مطرح شده بود، اما مثلا طرح این طور بود که می‌گفتند نمایندگان دستگاه‌ها پشت در یک سالن بنشینند و مجوزهایشان را مبادله کنند.
ما ۱۵۰ گمرک داریم که برخی گمرک های ما تا مرکز استان فاصله‌ی زیادی دارند، مثلا یک گمرک ۳۰۰ کیلومتر تا مرکز استان فاصله دارد پس در عمل این طرح امکانپذیر نبود. یعنی حرکت به سمت الکترونیکی شدن فرآیندها یک الزام بود. از طرف دیگر هر کسی در هر گمرکی کالایی داشت باید در آنجا مستقر می‌شد تا در وقت اداری خاص به کارش رسیدگی شود. به زعم بانک جهانی، کالا در کشور ۳۳ روز برای واردات و ۷ روز برای صادرات در گمرک معطل بود. در امر ترانزیت هم که کالا از یک مرز وارد و از مرز دیگری خارج می‌شد، حداقل ۴۰ روز طول می‌کشید تا اسناد گمرک خروجی به گمرک ورودی می‌رسید تا اجازه مجدد ترانزیت صادر شود. درآمد گمرک بسیار ناچیز بود. کشفیات گمرک هم در قالب ترانزیت که بعضا پیش ساز مواد مخدر هم بود عدد خاصی نمی شد. یعنی عملا روش سنتی و دستی در حال پیاده شدن بود که قابل نظارت و شفاف نبود. اما وقتی دولت یازدهم روی کار آمد مصوباتی داد و اقداماتی برای اصلاح روش ها انجام شد و این پروژه کلید خورد که خوشبختانه امر جدی و تسریع کننده و نقطه عطف پروژه این بود که در اقتصاد مقاومتی دیده می‌شد که همدلی جدی را در سطح آن فراهم آورد و با زمانبندی ای که انجام شد و همکاری سایر سازمان ها به جایی رسیدیم که پروژه‌مان از برنامه‌مان جلوتر است و فکر می کنم در حیطه اقتصاد مقاومتی از جمله پروژه‌هایی است که به مقصد می رسد و دستاوردهای آن هم مشخص است.
- شما در مورد مشخصات کلی سامانه صحبت کردید. یکی از اهداف پیاده سازی سامانه جامع گمرکی کاهش محسوس در زمان و هزینه تشریفات واردات و صادرات عنوان شده است. گمرک با چه رویکردی به دنبال تحقق این هدف است؟
نتیجه کار کردن با روش سنتی همیشه معطلی بود. وقتی مثلا یک واردکننده در دوقارون که مرز مشترک ما با افغانستان است کالایی داشت باید در آن مرز حضور پیدا می‌کرد تا در فرصت مشخص کار او انجام شود. اما حالا واردکننده از دفتر خودش اظهار الکترونیکی می‌کند بدون اینکه لزومی به حضور او در آن محل باشد. ثبت سفارش و گرفتن اطلاعات واردکننده و شرکت‌های حمل و انبار هم به صورت الکترونیکی انجام می‌شود و اخذ مالیات ارزش افزوده و پول گمرکی و همچنین سیستم کارشناسی ما هم در سامانه صورت می‌گیرد و حضور فرد در گمرک دیگر معنادار نیست. همچنین فعالیت ها به صورت ۲۴ ساعته و در هفت روز هفته انجام می‌شود. به صورت مشخص به این صورت حجم کار بیشتری در زمان کمتر انجام می‌شود، نظارت افزایش می‌یابد و خود فرد هم می‌تواند به مراحل کار مسلط باشد و بداند که کارش در کدام مرحله قرار دارد. ما هم می‌توانیم مجوزها و اسناد را از سازمان‌های معتبر بگیریم نه بر اساس کاغذی که صحت آن مشخص نیست.
-یعنی کانال‌های امنی تعریف شده است که از طریق آنها مجوزها رد و بدل شود؟
همین طور است و این منجر به این شده که ۳۳ روز (۲۶ روز) که در بانک جهانی برای ماندن کالا در گمرک کشور در بانک جهانی عنوان شده بود به متوسط ۴ روز کاهش یافته است. طبق تعریف بانک جهانی هر یک روز معطلی کالا معادل کم شدن یک درصد ارزش کالاست. یعنی وقتی ما ۲۶ روز را به ۴ روز تغییر داده‌ایم، اگر واردات کشور را ۵۰ میلیارد دلار در نظر بگیریم وقتی ۲۳ درصد از هزینه واردکننده کاسته‌ایم جمعا ارزش کالاهای وارداتی بیش از ۱۰ میلیارد دلار (نزدیک به ۴۰ هزار میلیارد تومان) فقط به دلیل صرفه‌جویی در زمان کاهش هزینه داریم. البته درآمد دولت هم ۶۰ درصد در قسمت درآمد گمرکی افزایش پیدا کرده است.
دستاورد مهم دیگر راه‌اندازی سامانه در حوزه کشفیات است. زمانی که این دولت روی کار آمد کشفیات کشور در زمینه مواد مخدر در حدود ۱۵۰ کیلوگرم در سال بود. ما در سال قبل معادل ۳۰۰ تن کشفیات داشتیم. زحمت اساسی را نیروی انتظامی می‌کشد که وقتی مثلا وانتی حامل مواد مخدر در مسیر غیرقانونی وارد کشور می‌شود با آن برخورد می کند اما ما در گمرک با جاسازی‌های گرم به گرم و یا در قالب بسته‌های پستی و اینچنین جاسازی‌هایی سر و کار داریم. مثلا قبلا ۱۰ کامیون از اشعه ایکس رد می‌شدند اما حالا روزانه بیش از حدود ۵۰۰۰ کامیون از اشعه ایکس عبور می‌کنند.
-این سامانه چه تاثیری بر کاهش قاچاق دارد؟
به زعم بعضی‌ها ۲۵ میلیارد دلار حجم کالای قاچاق وارد شده به کشور به ۱۵ میلیارد دلار در سال تغییر کرده، من این را قبول ندارم. این ۱۵ میلیارد دلار برآوردی بیش از مقدار واقع است و علت آن مشخص است. تعریف ما از قاچاق چیست؟ اولا باید این نکته ذکر شود که قاچاق از تخلف جداست. مثلا وارد کردن قطعات به صورت پراکنده و سر هم کردن آنها در کشور یک تخلف است، چرا آن را قاچاق در نظر می‌گیریم؟ چرا نسبت به چیزی که در دنیا تعریف مشخصی دارد سیاه‌نمایی می‌کنیم؟ مثلا کالایی از گمرک وارد می‌شود، ثبت سفارش انجام می‌گیرد، بانک ارز را پرداخت می‌کند، شرکت حمل کالا را حمل می‌کند، مجوزهای بهداشتی را هم می‌گیرد و خلاصه تمام مراحل قانونی را طی می‌کند، چرا باید نام قاچاق را روی آن بگذاریم؟
مگر غیر از این است که دولت یا حواسش به این کار نیست یا اینکه آدرس اشتباهی می دهیم. ما همچنین کالاهایی که حقوق ورودی نمی دهد یا معافیت دارد را قاچاق قلمداد می کنیم. چرا اینها باید قاچاق باشد؟ همین حالا ما بیش از ۳۰۰۰ میلیارد ریال معافیت کالاهای وارداتی می دهیم، یعنی بیش از ۳۰۰۰ میلیارد ریال که در قانون پیش‌بینی شده است کالاهایی که همراه مسافر از مناطق آزاد می آید یا مسافر هنگام ورود به کشور با خود می آورد شامل پرداخت گمرک نیست و در آمار گمرک هم لحاظ نمی‌شود. آیا مسافری که کالایی با خود می آورد قاچاق است؟ خیر این مورد قانونی است. مورد بعدی کالایی که ملوان‌ها وارد کشور می کنند، کالایی که کول‌برها می آورند و گمرک هم حضور ندارد قاچاق نیست. بالاخره یکسری سازمان‌ها در این مورد مجوز ارائه کردند که باید سراغ آن سازمان ها رفت.
- در صحبت‌هایتان گفتید که درآمد گمرکی ۶۰ درصد افزایش پیدا کرده است. در مورد اینکه این درآمدها چطور افزایش پیدا کرده بیشتر توضیح بدهید.
پرونده‌ای در دولت قبلی بود که ۸۰ میلیارد تومان در زمینه فیش‌های جعلی گمرکی تخلف صورت گرفته بود. الان با سامانه الکترونیکی امکان اینچنین تخلفاتی وجود ندارد. در مقایسه با سال ۹۱ که واردات کشور ۶۰ میلیارد دلار و صادرات ۳۰ میلیارد دلار بود ما توانستیم وضعیت را بهبود زیادی ببخشیم. عملکرد درآمدی گمرک در سال ۹۱، ۱۲۰۰۰ میلیارد تومان بود که در سال ۹۴ به ۲۵۰۰۰ میلیارد تومان افزایش پیدا کرده است.
