این موضوع درحالی رخ می‌دهد که ایران ششمین کشور حادثه‌خیز جهان به شمار می‌آید و بلایای طبیعی مانند سیل و زلزله ٩٠درصد جمعیت کشور را تهدید می‌کند. در لایحه بودجه‌ای که دولت برای سال ٩٦ به مجلس ارایه داده است، بودجه بخش امدادونجات از محل منابع عمومی ٥٠٠میلیارد تومان و از محل منابع اختصاصی، ٣٠٠میلیارد تومان درنظر گرفته شده که به این ترتیب بودجه سازمان هلال‌احمر به ٨٠٠میلیارد تومان می‌رسد. اگر این رقم را به ٨٠میلیون نفر جمعیت کشور تقسیم کنیم، سرانه هر ایرانی از امدادونجات تنها به ١٢هزارتومان می‌رسد. امیرمحسن ضیایی رئیس جمعیت هلال‌احمر ایران با گلایه از سهم ناچیز امدادونجات در بودجه کشور می‌گوید: سرانه بودجه کشور به ازای هرنفر دربخش رفاه اجتماعی ٩٢٣هزار تومان است که از این میان، تنها ١٢هزارتومان به بودجه امدادونجات اختصاص یافته که این رقم با توجه به شمار حوادث سالانه در ایران بسیار ناچیز است.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از شهروند ، پرویز جاوید عضو انجمن اقتصاددانان ایران نیز بودجه امدادونجات کشور را از زاویه دیگری بررسی می‌کند و می‌گوید: مدل بودجه‌ریزی کشورها نسبت مستقیمی با توسعه‌یافتگی آنها دارد. درحالی که درکشورهای پیشرفته بخش اعظم بودجه به مردم تعلق دارد. درکشورهای کمتر توسعه‌یافته، بودجه بیشتر به سمت مخارج بدنه عریض و طویل و ناکارآمد دولت‌ها و هزینه‌های گزافشان گرایش دارد. وی ادامه می‌دهد: بخشی مانند امدادونجات که ارتباط مستقیم با جان و زندگی انسان‌ها دارد، آن هم درکشوری که حادثه‌خیز است، در بودجه کشور مورد توجه کافی واقع نشده و درعوض عمده بار هزینه‌ای بودجه به مخارج جاری دولت فربه اختصاص داده شده است. مخارجی مانند پرداخت حقوق کارمندان و هزینه‌های جاری ارگان‌های عریض و طویل و درمقابل نسبت به هزینه‌های مردمی کم‌توجهی شده است. براین اساس، بخش عمده بودجه دولت‌های ایرانی که گفته می‌شود تا ٧٠درصد هم می‌رسد، صرف مخارج جاری بدنه فربه دولت‌ها می‌شود.
امیرمحسن ضیایی، رئیس جمعیت هلال‌احمر ضمن اشاره به این موضوع که در لایحه بودجه سال ٩٦ بودجه اندکی به امدادونجات اختصاص یافته است، می‌گوید: سرانه بودجه کشور به ازای هرنفر دربخش رفاه اجتماعی که شامل بخش امدادونجات هم می‌شود، ٩٢٣هزارتومان است که سهم امدادونجات از این رقم، ١٢هزارتومان به ازای هر نفر است. به این ترتیب سهم امدادونجات از بودجه رفاه کشور تنها ١,٣درصد می‌شود. به گفته رئیس جمعیت هلال‌احمر درحالی امدادونجات سهم بسیار اندکی از بودجه دارد که در کلان بودجه، بیشترین میزان بودجه مربوط به رفاه اجتماعی است و در بقیه رتبه‌ها، آموزش و پرورش و کشاورزی قرار دارند. ضیایی درهمین رابطه تأکید می‌کند که ١٠هزارتومان به ازای امدادونجات هر ایرانی نسبت به کل میزان بودجه و نسبت به بودجه بخش رفاه اجتماعی ناچیز است و این درحالی است که فقط یک سازمان یعنی هلال‌احمر باید درقبال مقوله امدادونجات درکشور پاسخگو باشد.
تنها ١٠درصد بودجه دو‌سال گذشته را گرفتیم
اما دراین میان فقط بحث میزان اندک بودجه امدادونجات مطرح نیست، بلکه موضوع مهم‌تر این است که همین بودجه ناچیز هم به شکل صددرصدی اختصاص پیدا نمی‌کند. رئیس جمعیت هلال‌احمر با اشاره به این‌که در دو‌سال اخیر کمتر از ١٠درصد بودجه این سازمان تخصیص یافته است، اظهار می‌دارد: در دو‌سال اخیر درمجموع یک‌هزارو١٠٠میلیارد تومان اعتبار برای سازمان هلال‌احمر اختصاص یافته که تاکنون ١٠درصد آن یعنی ١٠٠میلیارد تومان اختصاص پیدا کرده است. نکته قابل تعمق دیگر در مورد بودجه امدادونجات در سال‌های اخیر، روند کاهشی آن است؛ به‌گونه‌ای که در سال ٩٣ میزان بودجه هزارمیلیارد تومان، در سال ٩٤ میزان بودجه ٧٠٠میلیارد تومان و در سال‌جاری ٥٠٠میلیارد تومان بود. اما درمورد این موضوع که درسایر کشورها برچه مبنایی برای بخش امدادونجات بودجه‌ریزی می‌شود، سوالی است که پاسخ آن را باید در میزان توسعه‌یافتگی هرکشور، میزان جمعیت، وسعت، میزان وقوع حوادث و بلایا و میزان آمادگی جست‌وجو کرد. ضیایی درمورد استاندارد سرانه بودجه امدادونجات به ازای هرنفر در دنیا می‌گوید: درکشورهای مختلف این عدد متفاوت است و هرچه کشوری توسعه‌یافته‌تر باشد، بودجه اختصاص‌یافته به امدادونجات کمتر می‌شود، زیرا دراین کشورها حداقل موضوع این است که میزان حوادث و سوانح غیرطبیعی کمتر است.
تصدی‌گری دولتی در نهاد امدادی
رئیس جمعیت هلال‌احمر با اشاره به این‌که درهیچ یک از کشورهای دنیا، صلیب‌سرخ بابت موضوع امدادونجات وظیفه‌ای ندارد و پاسخگو نیست، می‌گوید: فقط درکشور ماست که هلال‌احمر چنین وظیفه‌ای را برعهده دارد و به نیابت از دولت، کار تصدی‌گری در رابطه با امدادونجات انجام می‌دهد و درسایر کشورها، صلیب‌سرخ وظیفه حمایتی و مشارکتی دراین زمینه دارد. اما این موضوع که چه بودجه‌ای به ازای امدادونجات هرفرد درکشور ما مناسب است را ضیایی این‌گونه پاسخ می‌دهد که باید سالانه هزارمیلیارد تومان بودجه جاری برای سازمان هلال‌احمر درنظرگرفته شود. حال اگر یک‌هزار‌میلیارد تومان را تقسیم برجمعیت کشور کنیم، باید به ازای هر نفر ١٢هزارو٥٠٠ تومان برای امدادونجات درنظر گرفته شود و البته به شکل صددرصدی تخصیص بیابد. هرچند که نمی‌توان درمورد تمام کشورها یک فرمول ثابت را برای بودجه امدادونجات درنظر گرفت و این عدد بسته به شرایط کشورها متفاوت است، برخی کارشناسان هم معتقدند که نمی‌توان قضاوت کلی درمورد رقم بودجه امدادونجات داشت.
هرچه بیشتر بهتر!
در همین‌حال جمشید پژویان، کارشناس اقتصادی معتقد است که امداد و نجات مقوله‌ای نیست که بتوان به‌طور مشخص بودجه‌ای برای آن برآورد کرد. وی می‌گوید: بدیهی است که هرچه مبلغ بیشتری به امداد و نجات اختصاص پیدا کند و امکانات بیشتر باشد، تعداد افرادی که در حوادث و سوانح نجات می‌یابند، بیشتر می‌شود. پژویان با تأکید بر این‌که باید با دانش کافی در این زمینه قضاوت کرد، می‌گوید: روش مطمئن در این زمینه آن است که بودجه امداد و نجات در کشورهای مشابه کشورمان، کشورهای توسعه‌یافته و کشورهایی که حوادث بیشتری دارند، بررسی شود و سپس این موضوع مقایسه شود که بودجه امداد و نجات در کشور ما کم، متوسط یا کافی است. این کارشناس اقتصادی تأکید می‌کند که مقوله بودجه امداد و نجات مسأله بسیار پیچیده‌ای است و باید روی آن مطالعات لازم انجام شود.
کاهش بودجه هلال‌احمر مایه شگفتی است
موضوع دیگری که صاحب‌نظران بر آن تأکید می‌کنند، این است که اگر دولت بودجه نداشته باشد و به تبع آن نتواند بودجه کافی را به امدادونجات اختصاص دهد، مقوله‌ای است که پیش از انتقاد به دولت باید در نظر گرفت، اما موضوعی که این مقوله را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد این است اگر دولت پول کافی ندارد، پس چگونه می‌تواند بودجه سه‌برابری امدادونجات یعنی یک‌هزارو٥٠٠میلیارد تومان را به صداوسیما اختصاص دهد. در این‌باره هادی حق‌شناس، کارشناس اقتصادی می‌گوید: هلال‌احمر تنها یک سازمان ملی نیست. یک سازمان بین‌المللی و فراملی و نهادی است که در حوادث طبیعی و بحران‌ها وارد عمل می‌شود و در رابطه با چنین نهادهایی باید بودجه کافی یا حداقل متناسب با بقیه بخش‌های دولتی برای آنها در نظر گرفته شود و مشمول افزایش بودجه شوند. حق‌شناس با انتقاد از کاهش بودجه هلال‌احمر در سال‌های اخیر عنوان می‌کند: در شرایطی که کل بودجه رشد ١٠درصدی داشته است، کاهش بودجه هلال‌احمر نمی‌تواند طبیعی باشد و انتظار این است که این سازمان هم مانند سایر سازمان‌های دولتی با افزایش بودجه مواجه شود. به گفته این کارشناس، البته درصورتی که کشور با حوادث طبیعی مواجه شود، معمولا سازمان برنامه و بودجه و وزارت کشور از محل حوادث غیرمترقبه بودجه‌ای را تخصیص می‌دهند.
بودجه بیشتر دولتی است تا مردمی
در این‌باره پرویز جاوید، عضو انجمن اقتصاددان‌های کشور هم می‌گوید: سرانه امدادونجات درحالی به ازای هر ایرانی کمتر از ٧هزار تومان است که این سرانه در کشورهای اروپایی و حتی همسایه ایران همچون ترکیه بیش از ٣٠٠ دلار است. او با بیان این‌که بودجه سال ٩٦ بیش از این‌که مردمی باشد، دولتی است، افزایش هزینه‌های جاری دولت را مورد انتقاد قرار داد و افزود: جمعیت هلال‌احمر به‌عنوان نهاد مردمی که در امر امدادونجات پیشتاز است، در این سال‌ها همواره با مشکلات بودجه‌ای مواجه بوده و همین مسأله می‌تواند چالش پیش‌روی مدیریت بحران در کشور باشد. این عضو انجمن اقتصاددان‌ها براین باور است که بودجه بخش‌هایی همچون هلال‌احمر که به‌نوعی با سلامت مردم در ارتباط است باید حداقل به ٤٠ برابر رقم فعلی افزایش یابد؛ چراکه ایران کشوری حادثه‌خیز است و سالانه تعداد بی‌شماری انسان جان خو را از دست می‌دهند.
به گفته او، ۳۱ حادثه از ۴۱ حادثه دنیا در این کشور تعریف شده است؛ در چنین شرایطی چطور می‌توان به خدمات امدادونجات بی‌توجه ماند. او همچنین به‌روزنبودن تجهیزات امدادرسانی در هلال‌احمر و محدودیت آنها را مورد اشاره قرار داد و گفت: در بسیاری موارد نحوه امدادرسانی درکشور ما با کشورهای اروپایی مقایسه می‌شود، اما سوال من این است که بودجه‌ای که ما به این بخش اختصاص می‌دهیم چه اختلافی با آنها دارد؟ این عضو انجمن اقتصاددان‌ها با بیان این‌که نمی‌توان حوادث را پیش‌بینی کرد و باید همیشه از آمادگی کاملی برای مقابله با آنها برخوردار باشیم، ادامه داد: فرض کنید به‌طور همزمان در چند نقطه از کشور یا حتی چند شهر یک استان حوادثی رخ دهد. آیا با این سطح از بودجه می‌توان تمامی این نیازها را پاسخ داد.
