شاخص بورس تهران دیروز به یکباره با ریزش نزدیک به ١٥٠٠ واحدی مواجه شد. سکه ٣٠هزار تومان گران شد و دلار به شکلی غیرمنتظره تا ٣٧٠٠ تومان ارزش پیدا کرد، اگرچه بنابر گزارش‌های میدانی، صرافی‌ها با انتشار خبر ریاست‌جمهوری ترامپ فروش دلار را متوقف کردند. این موضوع در حالی رخ می دهد که بازارهای جهانی نیز از مدت‌ها قبل از برگزاری انتخابات آمریکا هراس خود را از انتخاب ترامپ به نمایش گذاشتند اما با اعلام نتایج انتخابات قیمت هر اونس طلا به یکباره ٥٠ دلار صعود کرد و بورس آمریکا بیشتر از حادثه ١١ سپتامبر فروریخت.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از شهروند ، ریزش بورس های آسیایی و اروپایی و کاهش ارزش پول نقاط مختلف جهان و از جمله مکزیک و استرالیا گوشه ای از واکنش اقتصاد جهان به انتخاب ترامپ بود. بااین حال هنوز اقتصاد جهان در شوک به سر می برد و گمانه زنی ها درباره واکنش رئیس‌جمهوری میلیاردر آمریکا ادامه دارد. ترامپ که در تبلیغاتش وعده داده بود برجام را پاره می‌کند، حالا باعث تحلیل‌های متفاوتی از سرانجام اقتصاد ایران شده است . بخشی از این تحلیل ها را در گفت و گو با دو اقتصاددان و یک فعال اقتصادی در ادامه می خوانید:
ترامپ علیه قدرت‌های اقتصادی جهان
| حسین راغفر | اقتصاددان|
نه ترامپ و نه کلینتون شرایط اقتصادی ایران را نسبت به دوره اوباما بهبود نمی‌بخشند؛ اما ریاست‌جمهوری ترامپ احتمالا آسیب کمتری را متوجه اقتصاد ایران می‌کند؛ چرا که او فردی تاجر‌مسلک است و منتقد سیاست‌های جنگ‌افروزانه کلینتون و همچنین سیاست‌های توسعه‌طلبانه و جنگ‌طلبانه آمریکا در سال‌های گذشته محسوب می‌شود. البته روسای‌جمهوری آمریکا به همه آنچه می‌گویند، جامه عمل نمی‌پوشانند و حتی ممکن است مواضع آنها به کلی وارونه شود؛ چرا که رئیس‌جمهوری در این کشور همه تصمیم‌ها را نمی‌گیرد و صاحبان کمپانی‌های قدرتمند با لابی و نفوذ، سیاست‌های مطلوب‌شان را از طریق کاخ‌سفید پیش می‌برند. مواضع اصلی ترامپ در دوره تبلیغات انتخاباتی علیه قدرت‌های اقتصادی جهان بوده است. ظاهرا او به دنبال احیای اقتصادی آمریکا و افزایش رشد اقتصادی این کشور است و اگر به وعده‌هایش پایبند باشد، توجه خود را بر این مسائل معطوف می‌کند. یکی از برنامه‌های او مقابله با اقتصادهای چین، ژاپن، جنوب‌شرق آسیا، اروپا و... است؛ به گونه‌ای که برای خروج سرمایه از آمریکا به این کشورها محدودیت‌هایی را وضع می‌کند. بنابراین مقابله اصلی او با گروهی از کمپانی‌های بین‌المللی، قدرت‌های اقتصادی بزرگ و همچنین قدرت‌های اقتصادی در حال ظهور خواهد بود. این امر موجب نگرانی عمده اتحادیه اروپا بوده و است، به گونه‌ای که این نگرانی در سخنرانی‌های بی‌سابقه مرکل و رئیس اتحادیه اروپا مشهود بود. آنها تلاش می‌کردند علایمی را به زیان ترامپ و برای رأی‌دهندگان آمریکایی بفرستند، زیرا موضع‌گیری اصلی ترامپ اقتصادی است و این موضع‌گیری ممکن است فشار بر ایران را کمتر کند؛ اما در جریان تحولات انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا مشخص شد که کلینتون از عوامل اصلی خلق داعش و بحران در عراق، سوریه و لیبی بوده است. البته نمی‌توان انتظار داشت که در سیاست‌های کلی آمریکا تفاوت فاحشی صورت بگیرد، اما انرژی ترامپ در مقایسه با کلینتون بیشتر به مقابله با قدرت‌های اقتصادی چین، ژاپن و اتحادیه اروپا معطوف خواهد شد و این مسأله فرصت تنفسی برای ایران به وجود می‌آورد. بنابراین واکنش بازارهای سرمایه در اتحادیه اروپا به انتخاب ترامپ معنادار است، اما واکنش بازار سرمایه در ایران براساس یک ارزیابی غلط صورت گرفته و شاخص این بازار به‌زودی به حال تعادل بازمی‌گردد. اگر ترامپ برجام را نقض کند، در عمل فرصتی منطقی به ایران می‌دهد تا از این توافق خارج شود. از طرفی تصمیم یک‌جانبه آمریکا به بهبود بیش از پیش روابط ایران با اتحادیه اروپا منجر می‌شود؛ آن هم در شرایطی که سیاست ادامه تحریم‌ها به دلیل فقدان اجماع جهانی امکان‌پذیر نیست، بنابراین بعید است او به چنین کاری دست بزند. البته منافع آمریکا در جنگ‌افروزی در دنیاست، تا جایی که حفظ ارزش دلار در گرو این جنگ‌افروزی‌هاست، بنابراین سیاست‌های جنگ‌افروزانه آمریکا به‌خصوص در قبال خاورمیانه با ریاست‌جمهوری ترامپ متوقف نمی‌شود؛ اما با توجه به مواضع او می‌توان انتظار داشت جنگ‌افروزی‌های این کشور کاهش پیدا کند، البته به شرطی که ترامپ به مواضعش پایبند باشد، چرا که جرج بوش نیز پیش از انتخاب به‌عنوان رئیس‌جمهوری مواضعی متفاوت داشت، تا جایی که از محدودیت فرصت همکاری شرکت‌های آمریکایی با ایران انتقاد می‌کرد، اما زمانی که رئیس‌جمهوری شد، سیاستی خصمانه علیه ایران در پیش گرفت.
ترامپ به دنبال بحران جدید و نقض برجام نیست
| هادی حق‌شناس | اقتصاددان|
در ٣ دهه گذشته اتفاقاتی نظیر انتخاب ترامپ به‌عنوان رئیس‌جمهوری به تناوب تکرار شده است؛ ازجمله بحران مالی آمریکا و اروپا در سال ٢٠٠٨ و خروج انگلیس از اتحادیه اروپا یا همان برگزیت. بحران‌هایی از این دست شاخص‌های اقتصادی بازارهای سرمایه را تکان می‌دهند، اما تغییرات این شاخص‌ها معمولا کوتاه‌مدت است. هیچ‌کدام از سیاستمداران دنیا پیش‌بینی نمی‌کردند ترامپ رأی بیاورد، اما این اتفاق افتاد و شوک وارده به بازار در چنین شرایطی طبیعی است. نظام آمریکا از سیستم خاصی تبعیت می‌کند و این نخستین‌بار نیست که ریاست‌جمهوری و سنا و کنگره به صورت یکپارچه در اختیار جمهوریخواهان قرار گرفته است، بنابراین به نظر می‌رسد این شوک کوتاه‌مدت باشد و شرایط بازار بار دیگر به روال طبیعی برگردد اما در داخل آمریکا اتفاقات دیگری می‌افتد. ترامپ علیه مکزیکی‌ها و سایر مهاجران مواضع تندی دارد یا منتقد هزینه ٦هزار میلیارد دلاری آمریکا در جنگ با عراق محسوب می‌شود. بنابراین می‌توان پیش‌بینی کرد که لشکرکشی‌هایی از این دست را در دوران ترامپ شاهد نباشیم. وضع اقتصادی دنیا از سال ٢٠٠٨ به بعد به‌شدت شکننده بوده است و میانگین رشد اقتصادی دنیا ٣ یا ٤درصد بوده است. چین، هند، روسیه و برزیل نیز که پیش برنده اقتصاد جهان بودند، رشد اقتصادی قبل را ندارند. این شرایط فقط به زیان کشورهای درحال توسعه نیست، بلکه به زیان توسعه‌یافته‌ها نیز هست، ازجمله آمریکا که با بحران بیکاری مواجه است و ترامپ هم به خاطر حل این بحران، وعده اخراج مهاجران را مطرح کرد. این شوک کوتاه‌مدت است و آمریکا در بلندمدت به دنبال رشد اقتصادی خواهد بود و به نظم عادی و معمول دنیا بازمی‌گردد، اما انتخاب ترامپ بیشتر بر سیاست‌های داخلی این کشور تأثیر می‌گذارد. ترامپ معترض جنگ‌های آمریکا با عراق و افغانستان بوده است و به همین دلیل بعید است برجام را نقض کند، چرا که نقض برجام زمینه‌ساز بحران جدید در منطقه خاورمیانه است و هرگونه بحران در منطقه برای آمریکا هزینه‌زا خواهد بود. خلاصه وعده‌های او این بوده که می‌خواهد قدرت اقتصادی آمریکا را احیا کند، رشد اقتصادی این کشور را افزایش دهد و فساد را ریشه‌کن کند. این شعارها با ایجاد بحران جدید در خاورمیانه مغایرت دارد. از طرفی آمریکا با همراهی اروپا، چین و روسیه قطعنامه‌های ضدایرانی را در شورای امنیت تصویب کرد، اما به نظر می‌رسد ترامپ فاقد قدرت ایجاد اجماع علیه ایران باشد. همچنین ایران برجام را فقط با آمریکا امضا نکرده است، بلکه این توافق با ٥ به علاوه یک منعقد شده است. انتخاب ترامپ بین آمریکا و اروپا شکاف ایجاد کرده است. اتحادیه اروپا در نخستین موضع‌گیری خواستار روشن شدن سیاست‌های ترامپ در قبال سوریه، ایران و برنامه‌های آب و هوایی شده است.
اتحاد جمهوریخواهان در کابینه و کنگره علیه ایران است
| محمدرضا سبزعلی‌پور | رئیس مرکز تجارت جهانی|
پیروزی ترامپ در انتخابات آمریکا از چند منظر بر بازارهای مالی دنیا و ایران تأثیرگذار است. قبل از هرچیز باید اشاره کنم که تغییرات صورت گرفته در بازارهای مالی ناشی از اظهارات تند و جنجال‌برانگیز ترامپ در روزهای پیش از انتخابات است اما از این پس باید منتظر یک ترامپ جدید و یک ادبیات نو برای او بود. او بعد از ورود به کاخ سفید تنها یک مجری و اجراکننده خواهد بود و این سیستمی که در سایه قرار دارد در رابطه با قوانین حاکم بر کشور و سیاست‌ها تصمیم خواهد گرفت. بنابراین در مدل سیاسی آمریکا دموکرات یا جمهوریخواه بودن رئیس‌جمهوری آمریکا فرق چندانی نمی‌کند، چراکه رئیس‌جمهوری فعلی نمی‌تواند از نظم داخل سیستم تخطی و سلایق خود را اعمال کند. این درحالی است که اگر کلینتون در انتخابات دیروز آمریکا موفق می‌شد، دیگر خبری از ریزش در بازارهای مالی جهان نبود. بعد از اعلام نتایج انتخابات آمریکا ارزش پول مکزیک ٩درصد کاهش یافت و این نتیجه اظهاراتی بود که ترامپ در رابطه با مهاجران این کشور به آمریکا داشت. نکته دیگر این‌که تأثیر انتخاب ترامپ بر اقتصاد ایران متفاوت با دنیاست. رئیس‌جمهوری جدید آمریکا یک‌سری سلایق شخصی دارد که ربطی به کل نظام آمریکا ندارد. بر همین اساس می‌تواند این سلایق را علیه ایران و سختگیری‌های جدیدی را در صدور ویزا برای ایرانیان، همکاری با شرکت‌های ایران و مواردی از این دست اعمال کند. نکته دیگر این است که یک دیدگاه مشترک بین کنگره و سنای آمریکا بعد از انتخاب ترامپ به وجود آمده است و اگر پیش از این کنگره تحریمی علیه ایران اعمال می‌کرد و اوباما خواستار وتوی تحریم‌ها می‌شد از این پس دیگر مشکلاتی از این دست وجود ندارد. اگر پیش از این جان کری در ظاهر از همکاری بانک‌های خارجی با ایران سخن می‌گفت، دیگر مسئولان آمریکایی خیلی شفاف و بی هیچ نگرانی مواضع خود را نسبت به ایران اعلام می‌کنند و این مسأله موجب ایجاد ترس و تردید در میان سرمایه‌گذاران و بانک‌های خارجی برای همکاری با ایران خواهد شد. همچنین با روی کار آمدن ترامپ موانع سر راه فعالان خصوصی و فعالیت‌های اقتصادی تشدید خواهد شد و قیمت ارز روند افزایشی می‌گیرد و بدون‌شک در کوتاه‌مدت جنگ اقتصادی علیه ایران ایجاد خواهد شد، جنگی که پیشبرد آن به نحوه فعالیت دولتمردان و نوع برخوردشان با این قضیه بستگی دارد.
در رابطه با تأثیر انتخاب ترامپ بر اجرای برجام نیز باید بگویم برجام یک مسأله شخصی برای آمریکا نیست که بتواند هر جور که خود می‌خواهد با آن رفتار کند. اما بی‌شک از این پس سنگ‌اندازی‌هایش بیشتر خواهد شد و این مسأله دوباره ایران را در کوتاه‌مدت به حالت انزوا و فریز شدن پیش می‌برد. اما تأثیر بلندمدت آن به نحوه برخورد با این قضیه و مذاکرات آن برمی‌گردد.
