کشورهایی که زمانی به عنوان شرکای اصلی ایران و دولت دهم محسوب می‌شدند و حالا بعد از گذشت سه سال از روی کار آمدن دولت یازدهم روابط اقتصادی - سیاسی ایران و این کشورها وارد فضای جدیدی شده که دیگر از شاخص‌های صعودی تبادلات و همکاری‌های ایران و این کشورها خبری نیست. شاخص‌هایی که در یکی، دو سال اخیر به صفر رسیدند و در سال ٩٤ تنها به حجم کمی از مبادلات رسیده‌اند. حالا به نظر می‌رسد در فصل جدید روابط ایران با کشورهای دنیا و دوران پسا برجام زمان آن رسیده تا ایران روابط از دست رفته خود با ٦ کشور از٣٦ کشور امریکای جنوبی را بهبود بخشد و خود را برای آغازی دوباره آماده کند.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از اعتماد ، محمد جواد ظریف قصد دارد تا از روز یکشنبه به همراه هیات اقتصادی و سیاسی‌اش سفری به کشورهای کوبا، نیکاراگوئه، شیلی، بولیوی، ونزوئلا و اکوادور داشته باشد و با مسوولان سیاسی و اقتصادی آنها پای میز مذاکره نشسته و از آغاز جدیدی صحبت کنند که می‌تواند مزایای زیادی را برای هر دو طرف به دنبال داشته باشد. روابط امریکای لاتین و ایران از سال ۱۹۰۲ آغاز شد. در این سال بود که سفر اسحاق‌خان مفخم‌الدوله، وزیر مختار ایران در واشنگتن، به امریکای جنوبی انجام شد و عهدنامه‌های مودت و بازرگانی با کشورهای مکزیک، برزیل، آرژانتین، اروگوئه و شیلی به امضا رسید. در زمان به قدرت رسیدن حکومت پهلوی این روابط گسترش یافت و تا گشایش سفارتخانه‌های طرفین پیش رفت.
در دوران جنگ سرد، با توجه به دیدگاه‌های همسو با امریکا رهبران وقت ایران و کشورهای حوزه امریکای لاتین روابط بیشتر در راستای همکاری جهت تحکیم مواضع در مقابل اتحاد جماهیر شوروی و کمونیست‌ستیزی معطوف شده بود. در بعد اقتصادی درآمدهای زیاد نفتی ایران مورد توجه کشورهای امریکای لاتین قرار داشت و در این چارچوب ایران به تشویق امریکا در برخی کشورهای این منطقه سرمایه‌گذاری کرد. با پیروزی انقلاب ۱۳۵۷ در ایران و بحرانی شدن روابط ایران و امریکا، برخی کشورهای امریکای لاتین اقدام به قطع روابط با ایران کردند (مکزیک و شیلی) و برخی دیگر به شکل غیر فعال به کار خود ادامه دادند. در زمان جنگ ایران و عراق با دستورکار قرار دادن برقراری روابط دوستانه با کشورهای دنیا توسط وزارت امور خارجه ایران و برون‌رفت از انزوای سیاسی، گسترش روابط با کشورهای امریکای لاتین در دستور کار قرار گرفت و تا پایان جنگ و بعد از آن سفارتخانه‌های ایران در کشورهای شیلی، اروگوئه، کوبا، نیکاراگوئه و کلمبیا افتتاح و آغاز به کار کردند.
با توجه به وضع تحریم‌ها علیه ایران توسط کشورهای غربی به ویژه امریکا، واردات از امریکای لاتین افزایش یافت و کشورهایی چون آرژانتین، برزیل و اروگوئه تبدیل به ترمینال‌های ورود کالاها و اقلام مورد تحریم برای ایران شدند. با پایان یافتن جنگ سرد کشورهای این منطقه که اختیارات و آزادی عمل بیشتری در اختیار داشتند، اقدام به گسترش روابط اقتصادی و فرهنگی خود با ایران کردند. با روی کارآمدن دولت هفتم، رییس دولت اصلاحات که شعارش را توسعه سیاسی خوانده بود، اقدام به گسترش روابط سیاسی با این کشورها کرد که می‌توان به سفر وی به ونزوئلا و کوبا، سفر حسن حبیبی معاون اول دولت هفتم به کشورهای کلمبیا، ونزوئلا و کوبا و سفرهای هوگو چاوز و فیدل کاسترو و دیگر مقامات سیاسی این کشورها به ایران اشاره کرد.
با قدرت گرفتن حکومت‌های چپ‌گرا، ضد امپریالیسم امریکا و ناسیونالیست و اولویت‌های آنان درسیاست‌های اقتصادی، اجتماعی، سیاسی که در راستای منافع جمهوری اسلامی ایران نیز قرار داشت، روابط ایران با امریکای لاتین وارد مرحله جدیدی شد. با روی کار آمدن دولت نهم با تلاش برای نزدیک‌شدن به آن دسته از کشورهای امریکای لاتین که مخالف سیاست‌های امریکا در امریکای جنوبی بودند، روابط با برخی کشورهای طرفدار امریکا رو به افول نهاد و در عوض روابط با برخی کشورها از جمله ونزوئلا و بولیوی گسترش قابل توجهی یافت. در آن زمان رییس‌جمهور وقت این گسترش ارتباط را دلیلی برای دور زدن تحریم‌ها می‌خواند. با شروع به کار دولت یازدهم، نشانه‌هایی دال بر بی‌میلی مقامات این دولت نسبت به ادامه روابط با این کشورها به چشم می‌خورد. تعطیلی دفتر شرکت ملی نفت ایران در دو کشور بولیوی و ونزوئلا، از جمله اقداماتی است که در ماه‌های نخست شروع به کار دولت یازدهم، خبرساز شد و حالا دوباره قرار است فصلی نو در تبادلات اقتصادی و سیاسی ایران و این کشورها رخ دهد.
آیا یخ مراودات اقتصادی می‌شکند؟
روابطی که در حال حاضر به شرایط نامساعدی رسیده است نیم نگاهی به روابط و مبادلات اقتصادی – تجاری ایران و شش کشوری که ظریف قصد دارد به آنجا سفر کند، نشان می‌دهد که این کشورها در سال گذشته تنها روابط اقتصادی – تجاری خود را با ایران از سر گرفته‌اند و از ٦ کشور حاضر، ٣ کشور کوبا، نیکاراگوئه و اکوادور در سال‌های ٩٠ تا ٩٣ هیچ مراوده‌ای نداشته‌اند و در سال ٩٤ تراز‌های صادراتی و وارداتی کمی با هم داشتند.
البته این موضع برای ونزوئلا، شیلی و بولیوی صادق نیست و این کشورها شرکای نزدیک رییس دولت دهم بودند و در فاصله سال‌های ٨٨ تا ٩٢ روابط اقتصادی – سیاسی گسترده‌ای با ایران داشتند و در فاصله سال‌های دولت یازدهم هم این مراودات هرچند اندک ادامه داشت. حال باید ماند و دید آیا یخ مراودات اقتصادی ایران با این کشورها آب می‌شود و مجدد روابط ایران با این کشورها رونق گذشته را خواهد یافت؟آمارهای گمرک نشان می‌دهد که ٣ کشور کوبا، اکوادور و نیکاراگوئه در سال گذشته سطح مراودات تجاری خود را آغاز کرده‌اند و کوبا ١٩٤ هزار و ٦٣دلار و اکوادور٥میلیون و ١٢٩ هزار و ٢٩١دلار به ایران کالا صادر کرده‌اند که این سهم برای نیکاراگوئه صفر بوده است. در همین راستا کوبا یک میلیون و ٥٠٤ هزار و ٧٥٩ دلار و اکوادور ١٧٨ هزار و ٩٥١دلار از ایران کالا خریده‌اند. باز هم نیکاراگوئه هیچ وارداتی از ایران نداشته که نشان می‌دهد هنوز یخ روابط ایران و این کشور آب نشده و ظریف برای حضور در این کشور برنامه‌های گسترده‌تری باید ارایه کند.
بولیوی؛ واردات صفر، صادرات چند ده هزار دلاری
این روال برای ٣ کشور دیگر روالی متفاوت‌تر دارد. بولیوی در سال گذشته به ایران هیچ کالایی را نفروخته است و در عوض ٤٧٣هزار و ٧٩٤ دلار از ایران کالا خریده است. این روال در سال ٩٢ و٩٣ هم صادق بوده است. این کشور امریکای جنوبی در سال ٩٣ و ٩٢ هم هیچ کالایی به ایرانی‌ها نفروخته است اما در عوض در سال ٩٣، ١٣٨هزار و ٥٥٠ دلار و در سال ٩٢، ١٦هزار و ٥٠٠ دلار از ایران کالا خریده است. هرچند این ارقام در مقایسه با آمارهای صادرات و واردات چند ده میلیون دلاری اعداد ناچیزی است اما نشان از منفی نشدن تراز تجاری دو کشور داردکه ادامه روابط را کمی آسان‌تر از کشورهایی می‌کند که قرار است مسوولان ایرانی از زیر صفر شروع مراودات‌شان را کلید بزنند.
شیلی؛ احتمال بهبود روابط
شیلی دیگر کشور امریکای لاتین است که سطح روابط تجاری – اقتصادی خود را در سال‌های گذشته ادامه داده است و هرچند آمارها آنچنان راضی‌کننده نیست اما خبر از احتمال گسترش روابط را می‌دهد. در سال گذشته شیلیایی‌ها یک میلیون و ٢٦ هزار و ٨٢٢ دلار از ایران کالا خریدند و در عوض ١٨میلیون و ٤٩٩ هزار و ٦٨٢ دلار کالا به ایران صادر کردند. این روال در سال ٩٣ در صادرات به ٥٣هزار و ١٠٠ دلار و در واردات به ١٢میلیون و ٦٨١هزار و ٣٤٠ دلار رسید. این روال در سال ٩٢ که آغاز سال ریاست‌جمهوری آقای روحانی بوده است هم در صادرات به ٢٩٤هزار و ٦٤٣دلار و در واردات به یک میلیون و ٧٦٨هزار و ٩٨٢ دلار رسیده است.
ونزوئلا؛ رفیق قدیمی
ونزوئلا که روزی نزدیک‌ترین و بزرگ‌ترین شریک ایران بود و در دولت نهم و دهم رییس‌جمهور ایران بارها به این کشور سفر کرد، این روزها روابط تجاری – اقتصادی‌شان از حال و هوای زیاد خوبی برخوردار نیستند به‌گونه‌ای که در سال گذشته در صادرات تنها عدد ٨٥هزار و ٥٠٢ دلار و در واردات عدد ١١ هزار و ٢٤٠ دلار ثبت شده است این در حالی است که در سال‌های پیش از این روال متفاوت بود و به غیر از سال ٩٢ که واردات از ونزوئلا کلا صفر شد صادرات به این کشور به ١٢٠ میلیون و ٦٢٦ هزار و ٩١٤ دلار رسید و در سال ٩٣ واردات به ونزوئلا تنها ٢٩ هزار و ٥٨٢ دلار بود و صادرات ٢٠ میلیون و ٣٨٣ هزار و ٢٩٣ دلار شده است. ونزوئلا در سال‌های پیش از این یعنی سال ٩٠ و ٩١ که محمود احمدی‌نژاد رییس دولت دهم بود هم روال واردات و صادرات متفاوتی را پشت سر گذاشت و همچون سال ٩٢ در سال ٩١ هم وارداتی از این کشور روی نداد و تنها ایران توانست ١٩ میلیون و ٤٠٩ هزار و ٢٤٢ دلار به این کشور کالا بفروشد. البته این آمارها در سال ٩٠ رکوردشکنی قابل‌توجهی داشته است به‌گونه‌ای که در صادرات عدد ٩٢٤میلیارد و ٥٧٠ میلیون و ٢٨٤ هزار و ٨٠٧ دلار و واردات از این کشور به ٧٥ هزار و ٢٠٦ دلار رسیده بود.
