این نخستین‌بار نیست که تورم منفی برای این دو بخش به ثبت رسیده است. در زمستان سال گذشته نیز بخش صنعت و معدن تورم منفی را تجربه کرده بودند. این روند نزولی تورم تولیدکننده به خوبی گویای قرار گرفتن هزینه‌های تولید در سراشیبی است و همان‌گونه که تورم مثبت بالا می‌تواند یک آسیب جدی برای ثبات اقتصادی و نهایتا برنامه‌ریزی برای تولید باشد، تورم منفی نیز تبعات نامناسبی در پی دارد. به عبارت دیگر تورم مثبت بالای 5درصد و تورم منفی دو روی سکه‌یی هستند که به جیب تولید نخواهد رفت. بر همین اساس کشورهای اندکی که دچار تورم منفی هستند آن را یک پدیده شوم تلقی می‌کنند که قادر است تولیدکنندگان و سرمایه‌گذاران را به‌دلیل کاهش مداوم قیمت‌ها و از بین رفتن توجیه اقتصادی پروژه‌ها از گردونه خارج کند. رهیافت چنین اتفاقی هم دامن زدن به رکود موجود در 2 بخش کلیدی صنعت و معدن است که باید موردتوجه متولیان دولتی و خصوصی قرار گیرد.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل تعادل ، براساس جدیدترین اعلام مرکز آمار ایران، شاخص قیمت تولیدکننده بخش صنعت در فصل بهار سال جاری به عدد193.3 رسید که نسبت به فصل گذشته 2درصد و نسبت به فصل مشابه سال قبل (نرخ تورم نقطه به نقطه تولیدکننده کل بخش صنعت) 0.4درصد افزایش داشته است. درصد تغییرات شاخص کل در 4فصل منتهی به فصل بهار سال95 نسبت به دوره مشابه سال قبل (نرخ تورم تولیدکننده کل بخش صنعت) منفی 0.5درصد است.
در این میان، شاخص قیمت بخش «تولید فلزات اساسی» با 4.9درصد افزایش نسبت به فصل قبل و رسیدن به عدد173.6، بیشترین تاثیر را در افزایش شاخص کل فصل بهار داشته است. رشته فعالیت «تولید محصولات اولیه آهن و فولاد» با 6درصد افزایش نسبت به فصل قبل بیشترین تاثیر را در افزایش شاخص این بخش داشته است.
همچنین، شاخص قیمت بخش صنعت «صنایع تولید زغال‌سنگ-پالایشگاه‌های نفت» با 1.7درصد افزایش نسبت به فصل قبل به عدد167.4 رسید؛ این بخش رتبه دوم تاثیرگذاری در افزایش شاخص کل را به خود اختصاص داده است. در خود بخش پالایشگاه‌های نفت، رشته فعالیت «تولید فرآورده‌های نفتی تصفیه شده» نیز با 1.7درصد افزایش نسبت به فصل قبل بیشترین تاثیر را در افزایش شاخص این بخش داشته است.
علاوه بر این، شاخص قیمت بخش «صنایع مواد غذایی و آشامیدنی» با 2درصد افزایش نسبت به فصل قبل به عدد244.1 رسید. این بخش رتبه سوم تاثیرگذاری را در افزایش شاخص کل به خود اختصاص داده است. رشته فعالیت‌های «تولید فرآورده‌های لبنی» با 3.3درصد، «کشتار دام و طیور» با 7.8درصد، «تولید روغن و چربی حیوانی و نباتی خوراکی» با 1.7درصد و «تولید قند و شکر» با 2.2درصد افزایش نسبت به فصل قبل، به ترتیب بیشترین تاثیر را در افزایش شاخص این بخش داشته‌اند.
همچنین شاخص قیمت بخش «صنایع محصولات شیمیایی» با 3.4درصد افزایش نسبت به فصل قبل و رسیدن به عدد 202.5، رتبه چهارم تاثیرگذاری در افزایش شاخص کل فصل بهار را به خود اختصاص داده است. رشته فعالیت «تولید مواد پلاستیکی به شکل اولیه و ساخت لاستیک مصنوعی» با 4.7درصد و «تولید مواد شیمیایی اساسی جز کود و ترکیبات ازت» با 7.8درصد افزایش نسبت به فصل قبل، به‌ترتیب بیشترین تاثیر را در افزایش شاخص این بخش داشته‌اند. بخش‌های «تولید محصولات از توتون، تنباکو و سیگار» با 44.4درصد و «تولید محصولات لاستیکی و پلاستیکی» با 2.9درصد افزایش نسبت به فصل قبل به ترتیب رتبه‌های بعدی را در افزایش شاخص کل داشته‌اند.
روند نزولی تورم تولیدکننده بخش صنعت
بررسی روند نرخ تورم تولیدکننده بخش صنعت از بهار سال92 تا بهار سال جاری در عین حال که از کاهش نرخ تورم حکایت می‌کند گویای نفوذ رکود در این بخش نیز هست. در بهار سال92 نرخ تورم بخش صنعت 36.1درصد اعلام شده که این رقم در فصل تابستان به 41درصد رسیده است. با این حال پس از تابستان سال92 و با روی کار آمدن دولت روحانی، نرخ تورم تولیدکننده بخش صنعت نیز شیب کاهشی به خود گرفته و در پاییز همان سال به 35.6درصد رسیده است. در فصل زمستان سال92 نیز نرخ تورم تولیدکننده بخش صنعت 28.3درصد گزارش شده است. این روند کاهشی نرخ تورم تولیدکننده بخش صنعت در سال‌های بعدی نیز گزارش شده است. به‌گونه‌یی که نرخ تورم تولیدکننده صنعت در پاییز سال گذشته به 1.8درصد رسیده است. در ادامه این روند کاهشی طی سال‌های92 تا 94، نرخ تورم تولیدکننده بخش صنعت برای نخستین‌بار طی سال‌های اخیر منفی شد و تورم منفی نیم درصدی برای این بخش به ثبت رسید. گرچه روند کاهشی نرخ تورم تولیدکننده بخش صنعت می‌تواند دستخوش وضعیت بازارهای جهانی، کاهش تقاضا و افت بهای جهانی نفت باشد اما ثبت نرخ تورم منفی برای این بخش آینه تمام نمای ریشه دواندن رکود داخلی در بخش صنعت است. با ادامه یافتن همین روند، مرکز آمار ایران نرخ تورم تولیدکننده بخش صنعت در بهار سال جاری را نیز منفی 0.5درصد اعلام کرد که نشان می‌دهد تغییری در وضعیت رکودی این بخش حاصل نشده است. آن‌گونه که همواره منتقدان سیاست‌های انقباضی دولت را عاملی برای تداوم رکود قلمداد می‌کنند، سیر نزولی تورم نیز بر این گزاره صحه می‌گذارد که رکود در حال ریشه دواندن در بخش‌های مختلف تولیدی و رساندن آنها به مرز بحران است.
ادامه رکود در بخش تولید فلزات اساسی
بررسی تورم سالانه بخش‌های اصلی حوزه صنعت نشان می‌دهد تولید فلزات اساسی بیشترین اثر را در منفی کردن نرخ تورم سالانه بخش صنعت داشته است. تورم تولیدکننده گروه فلزات اساسی در بهار سال جاری منفی 13.6درصد گزارش شده این درحالی است که تورم تولیدکننده برای این بخش در زمستان سال گذشته منفی 12.4درصد اعلام شده بود. این نخستین‌بار نیست که گروه تولید فلزات اساسی تورم منفی را تجربه می‌کند. در تابستان سال93 برای نخستین‌بار طی سال‌های اخیر نرخ تورم تولیدکننده این بخش منفی شد. پس از تجربه تورم منفی 0.3درصدی در این گروه در تابستان93 تاکنون تورم سالانه در این بخش رو به منفی‌تر شدن رفته است. بررسی نرخ تورم تولیدکننده در این بخش نشان می‌دهد گرچه تولید فلزات اساسی بیشترین اثر را در افزایش شاخص کل بخش صنعت گذاشته اما ازسوی دیگر بیشترین تاثیر را نیز در منفی کردن تورم سالانه تولیدکننده بخش صنعت داشته است. پس از گروه تولید فلزات اساسی، صنایع محصولات شیمیایی با تورم سالانه منفی 6.1درصد و گروه ماشین‌آلات و دستگاه‌های مولد و انتقال برق با تورم سالانه (4فصل منتهی به فصل بهار95) منفی 2.7درصد بیشترین تورم سالانه منفی را در بخش صنعت تجربه کرده‌اند.
استخراج کانه‌های فلزی صدرنشین تورم منفی
درحالی برای دومین‌بار شاهد تورم منفی نیم درصدی در حوزه صنعت هستیم که بخش معدن نیز بار دیگر تورم منفی را تجربه می‌کند. نرخ تورم تولیدکننده بخش معدن اما این‌بار با تغییری چشمگیرتر از رقم منفی 3.3درصد در زمستان سال گذشته به منفی 0.2 درصد رسیده که گواهی بر نامساعد بودن شرایط تولید در این بخش است. در این میان، استخراج کانه‌های فلزی که به‌دلیل استراتژیک بودن آنها در حوزه صنایع معدنی و به‌طور کلی صنعت نیز از اهمیت ویژه‌یی برخوردار است، با تورم 4فصل منتهی به بهار95، منفی 16.4درصد بیشترین تورم منفی را تجربه کرده که این امر می‌تواند ناشی از افت شدید قیمت‌ها در بازارهای جهانی باشد.
شاخص قیمت تولیدکننده بخش معدن در فصل بهار سال95 با 8/4درصد کاهش نسبت به فصل قبل به 191.5 رسید. این شاخص نسبت به فصل مشابه سال قبل (نرخ تورم تولیدکننده کل بخش معدن) 12.7درصد کاهش نشان داده است. درصد تغییرات شاخص کل در 4فصل منتهی به فصل بهار سال جاری نسبت به دوره مشابه سال قبل (نرخ تورم تولیدکننده بخش معدن) منفی 10.2درصد است. کاهش 4.8درصدی شاخص قیمت بخش معدن در فصل مورد بررسی ناشی از کاهش قیمت بخش «استخراج کانه‌های فلزی» است. شاخص قیمت در بخش «استخراج کانه‌های فلزی» با 7.2درصد کاهش نسبت به فصل قبل به عدد185.3 رسیده است. این کاهش بیشتر تحت‌تاثیر کاهش 8.6درصدی فعالیت «استخراح سنگ‌های آهنی» به وجود آمده است. در فعالیت «استخراج سنگ‌های آهنی»، شاخص قیمت در فصل بهار سال جاری به رقم252.9 رسید که به این ترتیب نسبت به فصل قبل به میزان 8.6درصد کاهش نشان داده است. این کاهش بیشتر ناشی از کاهش قیمت «کنسانتره سنگ‌آهن» است. شاخص قیمت در فصل بهار سال جاری در فعالیت «استخراج سرب و روی» به رقم186.8 رسید و به این ترتیب نسبت به فصل قبل 4.3درصد کاهش نشان داده است. این کاهش عمدتا ناشی از کاهش قیمت ماده معدنی «سنگ سرب و روی» است.
تحلیل روند نرخ تورم تولیدکننده بخش معدن به‌دلیل تاثیرپذیری مستقیم آن از قیمت جهانی مواد معدنی کمی پیچیده‌تر به نظر می‌رسد. بدین معنا که نه تنها رکود داخلی و کاهش تقاضا تورم منفی را برای این بخش رقم زده است بلکه به‌دلیل تاثیرپذیری مستقیم تولید در این بخش از قیمت‌های جهانی مواد معدنی، تحلیل این موضوع کمی دشوارتر به نظر می‌رسد. آنچه مسلم است افت قیمت‌های جهانی مواد معدنی با کاهش تقاضا و رکود داخلی همراه شده و تشدید رکود را در این بخش رقم زده است. نرخ تورم سالانه در این بخش از زمستان سال گذشته منفی شده است. در زمستان94، تورم تولیدکننده محصولات معدنی منفی 3.3درصد گزارش شده که این رقم با تغییری چشمگیر در بهار امسال به منفی 10.2درصد رسیده است.
