اقتصاد آنلاین – مهسا نجاتی؛ تحقیقات رویترز نشان می‌دهد که بایننس، بزرگترین صرافی ارز دیجیتال جهان، علیرغم تحریم‌های ایالات متحده و ممنوعیت کار برای انجام معاملات در ایران، به پردازش معاملات توسط مشتریان در ایران ادامه می‌دهد.
در سال 2018، ایالات متحده تحریم هایی را که سه سال قبل از آن به عنوان بخشی از توافق هسته ای ایران با قدرت های بزرگ جهانی به حالت تعلیق درآمده بود، دوباره اعمال کرد. در نوامبر همان سال، بایننس به معامله‌گران در ایران اطلاع داد که دیگر به آنها خدماتی نخواهد داد و به آنها گفت که حساب‌های خود را نقد کنند.
اما در مصاحبه با رویترز، هفت معامله‌گر گفتند که این ممنوعیت را کنار دور زده‌اند. این تریدرها اظهار کردند که تا سپتامبر سال گذشته به استفاده از حساب‌های بایننس خود ادامه دادند و تنها پس از آن که صرافی بررسی‌های ضد پولشویی خود را یک ماه قبل تشدید کرد، دسترسی خود را از دست دادند. تا آن زمان، مشتریان می‌توانستند فقط با یک آدرس ایمیل ثبت‌نام کنند.
یکی از تریدرها در تهران که می‌گوید دو سال تا سپتامبر 2021 از این صرافی استفاده می‌کرد، گفت: «گزینه‌های جایگزین وجود داشت، اما هیچ‌کدام از آنها به خوبی بایننس نبودند. این صرافی نیازی به احراز هویت نداشت، بنابراین همه ما از آن استفاده کردیم.»
10 فرد دیگر در ایران به غیر از کسانی که رویترز با آنها مصاحبه کرده است، در حساب لینکدین خود گفتند که پس از ممنوعیت سال 2018، آنها نیز ارزهای دیجیتال را در بایننس معامله کرده‌اند.
بایننس به سوالات رویترز درباره ایران پاسخ نداد. بایننس در یک پست وبلاگی در ماه مارس که در پاسخ به تحریم‌های غرب علیه روسیه منتشر شد، گفت که «قواعد تحریم‌های بین‌المللی را به شدت رعایت می‌کند» و «گروه ویژه پایبندی جهانی، از جمله کارشناسان تحریم‌ها و اجرای قانون جهانی» را تشکیل داده است. بایننس گفت که از "ابزارهای بانکی" برای جلوگیری از استفاده افراد یا نهادهای تحریم شده از پلتفرم خود استفاده کرده است.
نمایندگی ایران در سازمان ملل متحد در نیویورک به درخواست برای اظهار نظر پاسخ نداد.
هفت مشاور حقوقی و کارشناس تحریم به رویترز گفتند که معاملات ایران در این صرافی می تواند توجه قانون‌گذاران ایالات متحده را به خود جلب کند.
بایننس که هلدینگ آن در جزایر کیمن مستقر است، می گوید که یک دفتر مرکزی واحد ندارد. جزئیاتی در مورد نهاد پشت صرافی اصلی Binance.com که مشتریانی در ایالات متحده نمی پذیرد، ارائه نمی دهد. در عوض، مشتریان ایالات متحده به یک صرافی جداگانه به نام Binance.US هدایت می شوند که - طبق یک پرونده نظارتی در سال 2020 - در نهایت توسط چانگ پنگ ژائو Changpeng Zhao موسس و مدیرعامل بایننس کنترل می شود.
مشاوران حقوقی می گویند این ساختار به این معنی است که بایننس از تحریم های مستقیم ایالات متحده که شرکت های آمریکایی را از انجام معاملات در ایران منع می کند محافظت می شود. دلیل آن این است که معامله‌گران در ایران از صرافی اصلی بایننس که یک شرکت آمریکایی نیست، استفاده می‌کردند. اما بایننس در معرض خطر تحریم‌های ثانویه است که هدف آن جلوگیری از تجارت شرکت‌های خارجی با نهادهای تحریم‌شده یا کمک به ایرانی‌ها برای فرار از تحریم تجاری ایالات متحده است. تحریم‌های ثانویه علاوه بر آسیب به شهرت، می‌توانند دسترسی یک شرکت به سیستم مالی ایالات متحده را نیز به پایان برساند.
چهار مشاور حقوقی گفتند، قرار گرفتن در معرض بایننس به این بستگی دارد که آیا طرف‌های تحریم شده در این پلتفرم معامله می‌کنند یا خیر و آیا مشتریان ایرانی از تحریم معاملاتی ایالات متحده در نتیجه معاملات خود طفره می‌روند یا خیر. اریش فراری، وکیل اصلی شرکت حقوقی فراری، گفت: صرافی‌های غیر آمریکایی ممکن است با عواقبی به دلیل تسهیل رفتارهای تحریمی مواجه شوند، به این ترتیب آنها در معرض اجازه پردازش تراکنش‌ها برای طرف‌های تحریم‌شده یا در صورت استفاده از آن دسته از کاربران هستند.
لازم است اشاره شود که رویترز شواهدی مبنی بر استفاده افراد تحریم شده از بایننس پیدا نکرد.
همچنین سخنگوی وزارت خزانه داری ایالات متحده در پاسخ به سوالی درباره معامله گران در ایران که از بایننس استفاده می کنند، از اظهار نظر خودداری کرد.
رویترز در ژانویه گزارش داد که بایننس، علیرغم نگرانی‌هایی که توسط برخی از چهره‌های ارشد شرکتی مطرح شده بود، بررسی‌های انطباقی ضعیفی را بر روی کاربران خود تا سال گذشته انجام داد و از مصاحبه با کارمندان ارشد سابق، پیام‌های داخلی و مکاتبات با تنظیم‌کننده‌های ملی استفاده کرد. این صرافی در پاسخ گفت که استانداردهای صنعت را بالاتر می برد. گزارش جدید رویترز برای اولین بار نشان می دهد که چگونه شکاف های موجود در برنامه انطباقی بایننس به معامله گران در ایران اجازه داد تا در این صرافی به معامله بپردازند.
بایننس بر صنعت 950 میلیارد دلاری رمزارز تسلط دارد و به 120 میلیون کاربر خود مجموعه‌ای از کوین‌های دیجیتال، مشتقات و توکن‌های غیرقابل تعویض را ارائه می‌کند و معاملاتی به ارزش صدها میلیارد دلار در ماه پردازش می‌کند.
این صرافی به طور فزاینده ای در حال پیوستن به جریان اصلی است. بنیانگذار میلیاردر آن ژائو – معروف به CZ – امسال با تعهد 500 میلیون دلاری برای خرید برنامه ریزی شده ایلان ماسک، رئیس تسلا در توییتر، دسترسی خود را به تجارت سنتی گسترش داد. اما ماسک اعلام کرده که از این قرارداد خارج می شود. ماه گذشته بایننس ستاره پرتغالی فوتبال کریستیانو رونالدو را برای تبلیغ معاملات NFT خود استخدام کرد.
"بایننس فارسی"
از زمان انقلاب اسلامی سال 1979، غرب و سازمان ملل متحد تحریم هایی را علیه ایران در واکنش به برنامه هسته ای این کشور، همراه با ادعای نقض حقوق بشر و حمایت از تروریسم، اعمال کرده اند. ایران مدت هاست که برنامه هسته ای خود را برای اهداف صلح آمیز حفظ کرده است.
بر اساس توافق سال 2015 بین ایران و شش قدرت جهانی، تهران برنامه هسته ای خود را در ازای کاهش برخی از تحریم ها محدود کرد. در ماه می 2018، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا این توافق را کنار گذاشت و دستور اعمال مجدد تحریم‌های آمریکا را داد. محدودیت ها در ماه آگوست و نوامبر همان سال دوباره به اجرا درآمدند.
پس از اقدام ترامپ، بایننس ایران را به فهرستی از کشورهای تحریم‌شده در قرارداد شرایط استفاده اضافه کرد و گفت که می‌تواند خدمات را در چنین مناطقی «محدود یا رد کند». در نوامبر 2018، از طریق ایمیل به مشتریان خود در ایران هشدار داد که رمزارز خود را «در اسرع وقت» از حساب خود خارج کنند.
به طور عمومی، برخی از مدیران بایننس برنامه تطبیق آن را تحسین کردند. مدیر ارشد مالی آن زمان در وبلاگی در دسامبر 2018 گفت که سرمایه گذاری هنگفتی برای مقابله با پول های کثیف انجام داده و گفت که "رویکردی پیشگیرانه برای کشف و سرکوب پولشویی" اتخاذ کرده است. در مارس سال بعد، یک پلتفرم تطبیقی ایالات متحده را برای کمک به بررسی خطرات تحریم ها به کار گرفت.
طبق سند داخلی رویترز، بایننس تا آگوست 2019 ایران را - همراه با کوبا، سوریه، کره شمالی و کریمه – از معاملات منع کرد. سند می 2020 ایران را در فهرستی از کشورهایی قرار داده بود که با استناد به ساموئل لیم، مدیر ارشد انطباق، در فهرستی از کشورهایی قرار می‌گرفتند که تحت تحریم‌های شدید قرار گرفتند.
معامله‌گران با استناد به دانش خود از صنعت داخلی می‌گویند، حتی با سخت‌تر شدن موضع بایننس در مورد ایران، پروفایل آن در میان کاربران کریپتو در کشور در حال افزایش بود.
از آنجا که تحریم‌ها صدمات زیادی به اقتصاد ایران وارد کرد، صنعت رمزارزها جذابیت بیشتری پیدا کردند. از زمان تولد بیت کوین در سال 2008، کاربران به سمت وعده‌های ارز دیجیتال مبنی بر آزادی اقتصادی فراتر از دسترس دولت‌ها جذب شدند. به گفته کاربران، بسیاری از ایرانیان پس از قطع خدمات مالی جهانی، برای انجام معاملات اینترنتی به بیت کوین روی آوردند.
یکی دیگر از تریدرها به نام علی گفت: «رمزارز راه خوبی برای دور زدن تحریم‌ها و کسب درآمد خوب است». علی گفت که حدود یک سال از بایننس استفاده کرده است. او پیام هایی را با رویترز با نمایندگان خدمات مشتریان بایننس به اشتراک گذاشت که نشان می داد این صرافی سال گذشته حساب او را بسته است. آنها با استناد به توصیه های فهرست تحریم های شورای امنیت سازمان ملل گفتند بایننس قادر به ارائه خدمات به کاربران ایرانی نیست.
سایر معامله گران این صرافی، بررسی های ضعیف سوابق مشتریان و همچنین پلتفرم معاملاتی با کاربری آسان، نقدینگی بالا و تعداد زیادی ارزهای دیجیتال که می توانند قابل معامله باشند را به عنوان دلایل رشد آن در ایران ذکر کردند.
یکی دیگر از تریدرها که در تهران زندگی می‌کند و می‌گوید که یک صندوق سرمایه‌گذاری تامینی کریپتو را اداره می‌کند، گفت که از سال ۲۰۱۷ تا سپتامبر سال گذشته از بایننس استفاده کرده است. او گفت که بایننس ایرانیان را به دلیل کنترل های "ساده" شناسایی مشتری خود به دست آورد و اشاره کرد که چگونه معامله گران می توانند با ارائه یک آدرس ایمیل حساب باز کنند.
فرشتگان بایننس Binance's Angels داوطلبانی که اطلاعات مربوط به این صرافی را در سراسر جهان به اشتراک می گذارند - نیز به انتشار این خبر کمک کردند.
در دسامبر 2017، فرشتگان بایننس از راه اندازی گروهی به نام بایننس فارسی در اپلیکیشن پیام رسان تلگرام خبر دادند. این گروه دیگر فعال نیست. رویترز نتوانست مدت زمان فعالیت آن را مشخص کند، اما حداقل یک ایرانی را شناسایی کرد که پس از اعمال مجدد تحریم‌های واشنگتن، یکی از فعالان فرشتگان بایننس بوده است.
این فرد طبق پروفایل لینکدین خود از نوامبر ۲۰۱۷ تا سپتامبر ۲۰۲۰ یکی از فرشتگان بایننس بود و مدیریت این گروه فارسی و کمک به کاربران آن را بر عهده داشت. فردی که با وی کار می کرد نقش او را تایید کرد و پیام هایی را که رد و بدل کردند به اشتراک گذاشت. او به رویترز گفت که بایننس برنامه های خود را در ایران به دلیل تحریم ها لغو کرده است. وی توضیح بیشتری نداد.
پس از ممنوعیت آن در سال 2018، 10 پیام چت تلگرامی و شرکتی بین کارمندان که توسط رویترز مشاهده شد نشان می دهد که حداقل سه کارمند ارشد بایننس از محبوبیت این صرافی در ایران و استفاده مشتریان از آن در ایران آگاه بودند.
یک پیام از همان ماه نشان می دهد که تا سپتامبر 2019، تهران در میان شهرهای برتر برای دنبال کنندگان صفحه اینستاگرام بایننس قرار داشت و از نیویورک و استانبول جلوتر بود.
در یک مبادله جداگانه از آوریل 2020، یک کارمند ارشد نیز اشاره کرد که معامله گران ایرانی از بایننس استفاده می کنند، بدون اینکه بگوید او از کجا این را می داند. یک سند تطبیقی بایننس در همان سال که توسط رویترز بررسی شد، به ایران بالاترین رتبه ریسک را در بین تمام کشورها برای امور مالی غیرقانونی داد.
راهنمای مبتدیان برای " VPN"
معامله‌گران می‌گویند که زیربنای بیشتر رشد بایننس در ایران، سهولت کاربران از طریق شبکه‌های خصوصی مجازی (VPN) و ابزارهایی برای پنهان کردن آدرس‌های پروتکل اینترنت (IP) بود که می‌توانند استفاده از اینترنت را به یک مکان مرتبط کنند. رویترز در ژوئن گزارش داد، هکرهای کره شمالی از VPN ها برای پنهان کردن مکان هایشان استفاده کردند، در حالی که حساب هایی را در بایننس برای شستن رمزارزهای سرقت شده در سال 2020 راه اندازی کردند.
یکی از کارکنان توسعه کسب و کار، گفت که از VPN برای تجارت حدود 4000 دلار رمزارز در بایننس در سال منتهی به آگوست 2021 استفاده کرده است. وی درباره بایننس گفت: همه ایرانی ها از آن استفاده می کردند.
وزارت خزانه داری ایالات متحده در راهنمای سال 2021 در مورد نحوه اعمال تحریم ها بر شرکت های رمزنگاری گفت که ابزارهای تحلیلی پیچیده ای وجود دارد که می تواند مبهم بودن آدرس IP را تشخیص دهد. شرکت‌های رمزارز همچنین می‌توانند اطلاعاتی مانند آدرس‌های ایمیل را جمع‌آوری کنند تا به کاربران در یک کشور تحریم شده هشدار دهند.
خود بایننس استفاده از VPN پشتیبانی کرده بود.
ژائو، مدیر عامل بایننس، در ژوئن 2019 توییت کرد که VPN ها "یک ضرورت هستند، نه اختیاری". او این اظهار نظر را تا پایان سال 2020 حذف کرد. بایننس در مورد این توییت نظری ارائه نکرد. در جولای سال بعد، بایننس در وب سایت خود "راهنمای مبتدیان برای VPN "را منتشر کرد. یکی از نکات آن: "شما ممکن است بخواهید از VPN برای دسترسی به سایت هایی که در کشور شما مسدود شده اند استفاده کنید."
ژائو از دور زدن کنترل‌های بایننس توسط کاربران رمزارز به طور کلی آگاه بود. او در نوامبر 2020 به مصاحبه‌کنندگان گفت: «کاربران گاهی اوقات راه‌های هوشمندانه‌ای برای دسترسی به بلاک ما پیدا می‌کنند و ما فقط باید در مورد راه‌هایی که مسدود می‌کنیم هوشمندتر باشیم.»
اما در انتها لازم است اشاره شود پس از اینکه بایننس در سال ۲۰۱۸ ایرانی‌ها را تحریم کرد، کاربران دیگر در این صرافی فعالیت نکردند. حتی ژائو، مدیرعامل صرافی بایننس اعلام کرد که حساب کاربرانی که خون ایرانی داشته باشند، هرگز تایید نخواهد شد. از این رو، می‌توان نتیجه‌گیری کرد که گزارش منتشر شده توسط رویترز کاملا با سوگیری و ایجاد حواشی برای کاربران ایرانی بوده و قصد داشته بازی رسانه‌ای راه بیندازد.
