قسمت اول گزارش را می‌توانید از اینجا مطالعه کنید.
اقتصاد آنلاین – سهیل بانی؛ در بخش دوم گزارش به اقدامات دو کشور آلمان و امارات در حمایت و پشتیبانی از سهامداران خود پرداخته می‌شود. همچنین پیشنهاداتی برای حمایت از سرمایه‌گذاران در بورس اوراق بهادار تهران ارائه خواهد شد.
نهاد ناظر بازار سرمایه آلمان (بافین)
قانون حمایت از سرمایه‌گذاران خرد در بازار سرمایه آلمان، در سال ۲۰۱۵ تصویب شد. به موجب این قانون، ارائه‌کنندگان ملزم به شفافیت بیشتر و تعهدات جدیدی برای ارائه خدمت به سرمایه‌گذاران هستند که تا قبل از تصویب این قانون، الزامی برای آنها وجود نداشت. علاوه بر این، باید اطلاعات بیشتری در مورد روابط متقابل شخصی خود را به عموم ارائه داده و تعهدات حسابرسی سختگیرانه‌تری نیز برای ارائه صورت‌های مالی توسط شرکت‌های خارجی ثبت شده در بازار سرمایه آلمان، در نظر گرفته شده است.
در بازار سرمایه آلمان، در خصوص حمایت از سرمایه‌گذاران تقسیم وظایف صورت گرفته است. بدین ترتیب که بافین مسئولیت حمایت جمعی از سرمایه‌گذاران را بر عهده دارد، بدین معنی که سرمایه‌گذاران را به عنوان یک کلیت در نظر گرفته و اقدامات مختلفی در جهت حفظ منافع کلی آنها انجام می‌دهد. در حالی که حمایت از سرمایه‌گذاران فردی بر عهده نهادهای خصوصی حل اختلاف و دادستان، هیئت داوری و دادگاه‌های عادی است. در این راستا، مهمترین اقدامات انجام شده توسط بافین در جهت حمایت جمعی به شرح زیر است:
• ایجاد شورای مشورتی سرمایه‌گذاران که متشکل از ۱۲ عضو است که توسط وزارت اقتصاد آلمان و از میان نهادهای حمایت از سرمایه‌گذاران، نهادهای حل اختلاف بجز دادگاه، اتحادیه اصناف مربوطه، وزارت دادگستری فدرال و حمایت از مصرف‌کننده و خبرگان دانشگاهی انتخاب می‌شود. این شورا رفتار سرمایه‌گذاران را تجزیه و تحلیل می‌کند و نتایج آن‌را به همراه توصیه‌های لازم در خصوص حمایت از سرمایه‌گذاران به بافین ارائه می‌کند.
• بافین به منظور شناسایی زودهنگام تحولات مربوط به سرمایه‌گذاران، بازار را همواره رصد کرده و اطلاعات مربوط به فعالیت‌های بازار را از منابع داخلی و خارجی جمع‌آوری، تحلیل و ارزیابی می‌نماید. بدین ترتیب، امکان شناسایی پیشدستانه تحولاتی که می‌تواند منجر به افزایش احتمال ریسک یا بی‌نظمی یا آسیب به سرمایه‌گذاران شود، فراهم می‌گردد.
• رسیدگی به شکایات واصله از سرمایه‌گذاران یکی دیگر از اقدامات انجام شده در راستای حمایت از آنها است.
• در صورتی که نهادهای تحت نظارت قادر به انجام تعهدات ناشی از معاملات اوراق بهادار نباشند، بافین خسارت سرمایه‌گذاران را به میزان ۹۰درصد تعهدات و تا سقف ۲۰هزار یورو جبران می‌کند.
• در بازار سرمایه آلمان، حل و فصل اختلافات سرمایه‌گذاران فردی با ناشران و نهادهای مالی، از طریق نهادهای خصوصی حل اختلاف و دادستان‌ها انجام می‌شود. این نهادها به دلیل مستقل بودن، امکان دسترسی ساده و کم‌هزینه سرمایه‌گذاران به رویه‌های حل اختلاف را فراهم نموده که سریع‌تر از برخی مراحل قضایی است. دادستان که در بسیاری از موارد، از قضات فدرال سابق بوده است، فرد حرفه‌ای و مستقلی که برای مدت زمان مشخصی منصوب می‌شود. بنابراین میتوان برای حل اختلافات، کمک بی‌طرفانه و تخصصی از آنها دریافت نمود.
نهاد ناظر بازار سرمایه دبی 1(SCA)
نهاد ناظر بازار سهام و کالای دبی با هدف بهبود حمایت از سرمایه‌گذاران خرد و مشارکت فعال آنها در مدیریت شرکت‌ها برخی قوانین و مقررات تدوین نموده است. در این راستا SCA شرکت‌ها را به برگزاری مجمع عمومی بنا به درخواست این نهاد یا سهامدارانی که در مجموع مالک بیش از ۲۰ درصد سهام شرکت هستند، ظرف مدت ۵ روز پس از وصول درخواست ملزم می‌کند. همچنین سهامدارانی که مالک ۱۰درصد از سهام شرکت هستند، حق درخواست برگزاری مجمع عمومی فوق‌العاده جهت تصویب یک مصوبه ویژه را دارند.
همچنین، بازار مالی دبی 2(DFM) که تحت نظارت SCA فعالیت می‌کند، اقدام به تهیه یک کتاب راهنما به منظور آگاه‌سازی سرمایه‌گذاران نسبت به حق و حقوق و مسئولیت‌های خود، مزایا و ریسک‌های سرمایه‌گذاری و همچنین الزاماتی که در مراحل و پس از معاملات باید رعایت کنند، نموده است. این راهنما، مشتمل بر حق و حقوق کلیه سرمایه‌گذاران اعم از مالکان سهام، اوراق قرضه و ...، حق مشارکت در تصمیم‌گیری‌های شرکت، حق نظارت بر مدیریت شرکت و حق طرح دعوی و شکایت است. علاوه بر این، مسئولیت‌های سرمایه‌گذاران و الزاماتی که باید قبل از انجام معاملات رعایت کنند نیز در بخش دیگری از راهنمای مذکور مشخص شده است.
علاوه بر این، هم SCA و هم بازار مالی دبی برنامه‌های آموزشی متنوعی مانند کارگاه‌ها و سمینارها، انتشار خبرنامه‌های آنلاین بصورت روزانه، هفتگی و ماهیانه، انتشار راهنماهای آنلاین با در نظر گرفتن مخاطبین هدف مختلف و ... برای سرمایه‌گذاران تدارک دیده‌اند که در راستای اخذ تصمیمات سرمایه‌گذاری به آنها کمک شایانی می‌نماید.
در بازار سرمایه دبی به غیر از SCA ،نهاد ناظر دیگری تحت عنوان نهاد ناظر خدمات مالی دبی 3(DFSA) وجود دارد که در جهت حمایت از سرمایه‌گذاران و ایجاد تسهیلاتی برای آنها، اقدامات مختلفی را انجام داده است.
مشهود است موضوع حمایت از سرمایه‌گذاران همواره به عنوان یکی از دغدغه‌های مهم نهادهای ناظر بازار سرمایه دنیا مطرح است. این حمایت می‌تواند در ابعاد مختلف بازار نمود داشته و نه تنها به عملکرد خود نهاد ناظر بلکه به عملکرد کلیه ارکان بازار مرتبط می‌باشد. از سوی دیگر، همزمان با گسترش فناوری‌های نوین اطلاعاتی و نقش برجسته شبکه‌های اجتماعی در بازار سرمایه، مقوله حمایت از سرمایه‌گذاران ابعاد جدیدتری یافته که ضرورت توجه بیش از پیش به آن را مشخص می‌سازد. نهادهای ناظر بازار می‌بایست تمرکز بیشتری بر حمایت‌های پیشدستانه داشته باشند تا هم از حجم شکایات و خسارات وارده به سرمایه‌گذاران کاسته شده و هم رضایت و اعتماد بیشتر سرمایه‌گذاران را به دنبال داشته باشد.
اقدامات پیشنهادی برای بازار سرمایه ایران
برخی از مهمترین اقدامات پیشنهادی حمایتی پیشدستانه در بازار سرمایه ایران را میتوان به شرح زیر بیان نمود:
• فعالیت‌های آموزشی به سرمایه‌گذاران به طور هدفمند و با نگاه به رفع مشکلات بازار توسعه پیدا کنند.
• افشای اطلاعات در حال حاضر همگی از طریق سایت کدال صورت می‌گیرد اما وضعیت سایت کدال چندان کاربر پسند نیست. وجود اطلاعات بسیار و ضعف در دسته‌بندی، و همچنین تداخل اطلاعاتی متفاوت طی سال‌های متمادی، در کنار آموزش ندیدن سرمایه‌گذاران برای استفاده از سایت کدال، این سایت را مرجعی برای اشخاص حرفه‌ای مبدل ساخته و تمام سرمایه‌گذاران قادر به استفاده از آن نیستند. بهینه کردن نحوه افشای اطلاعات از طریق این سامانه می‌تواند این مشکلات را برطرف کند.
• برای حمایت از سرمایه‌گذار خرد، حمایت‌های قانونی لازم است. سهامدار اقلیت باید قادر باشد با در اختیار داشتن حد مشخصی از سهام، نسبت به شکایت از اعضای هیئت مدیره و مدیران شرکت اقدام کند. در حال حاضر قانون تجارت این میزان را ۱۰ درصد مشخص کرده است که می‌تواند به مقادیر کمتری مانند ۵ درصد کاهش یابد.
• اگر سرمایه‌گذاری از کارکنان سازمان یا بورس‌ها شکایتی دارد، باید بتواند پاسخ دقیق و روشنی از سازمان، درخصوص رسیدگی به شکایت خود دریافت کند. این مهم ممکن است با ایجاد کانون سهامداران حقیقی محقق شود اما در حال حاضر نیز سازمان می‌تواند نسبت به اقداماتی که انجام می‌دهد، پاسخگو باشد.
• میتوان صندوقی برای جبران زیان سرمایه‌گذاران در بازار سرمایه تدبیر کرد به‌طوری که در انجام معاملات، سرمایه‌گذارانی که تمایل به پرداخت کارمزد مضاعف برای جبران بیشتر دارند، این منابع در صندوقی ذخیره شده و در اوراق با درآمد ثابت کوتاه مدت یا سپردە بانکی سرمایه‌گذاری گردد تا یک زیان مشخص نسبت به اصل پول در زمان آورده را پوشش بیمه‌ای دهد.
• در حال حاضر ناشران امکان استفاده از فرآیند سهام خزانه برای حمایت از سهام خود را دارند. اما این مهم با اخذ مجوز از سازمان امکان‌پذیر است. این در حالی است که شرکت باید بتواند از سهام خزانه در دوره‌های رکود و صعود استفاده کند؛ به‌طوری که در دورە رکود سهم را خزانه کند و در دوره رونق نسبت به عرضه مجدد سهام اقدام نماید. با تسهیل در فرایند خزانه کردن سهام از سوی ناشر، میتوان حمایت از سهم را نیز انتظار داشت.
منبع: اقدامات نهادهای ناظر بازار سرمایه در خصوص حمایت از سرمایه‌گذاران، طاهره منزوی، مرکز پژوهش، توسعه و مطالعات اسلامی، اردیبهشت ۱۴۰۰
1. Securities and Commodities Authority
2. Dubai Financial Market
3. Dubai Financial Services Authority
