اقتصادآنلاین - شادی همایونی؛ به گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس در حالت کلی ۳ رویکرد اصلی برای توسعه صنعت پتروپالایشگاهی در کشور مطرح است. نخست احداث واحدهای پالایشگاهی با رویکرد تولید و صادرات سوخت، دوم احداث واحدهای جدید پتروپالایشگاهی با رویکرد تولید و صادرات سوخت و محصولات پتروشیمی و سوم ارتقا و افزایش پیچیدگی پالایشگاه‌های موجود کشور برای تولید مواد با ارزش افزوده بیشتر است.
تمامی پالایشگاه‌های کشور در نیمه غربی ایران احداث شده‌اند. عمده پالایشگاه‌های کشور در سالیان گذشته ساخته شده است و تنها پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس اخیرا وارد مدار تولید شده است.
ظرفیت طراحی شده پالایشی کشور در حدود ۲ میلیون بشکه در روز است و سالانه حدود ۱.۹ میلیون بشکه در روز نفت خام و میعانات گازی جهت مصرف داخل و صادرات فرآورده در کشور پالایش می‌شود.
با توجه به تحریم صادرات نفت و میعانات گازی، می‌توان بخشی از ظرفیت صادراتی نفت خام را جهت توسعه صنعت پتروپالایشگاهی و پالایشگاهی صرف کرد. در حالت کلی ۳ رویکرد اصلی برای توسعه صنعت پتروپالایشگاهی در کشور مطرح است.
نخست احداث واحدهای پالایشگاهی با رویکرد تولید و صادرات سوخت، دوم احداث واحدهای جدید پتروپالایشگاهی با رویکرد تولید و صادرات سوخت و محصولات پتروشیمی و سوم ارتقا و افزایش پیچیدگی پالایشگاه‌های موجود کشور برای تولید مواد با ارزش افزوده بیشتر است.
احداث واحدهای پالایشگاهی با رویکرد تولید و صادرات سوخت
در خصوص احداث واحدهای پالایشگاهی با رویکرد تولید و صادرات سوخت می‌توان گفت جهت خنثی‌سازی و مقابله با تحریم‌های مرتبط با فروش نفت و میعانات گازی، یکی از گزینه‌های پیش روی کشور احداث پالایشگاه‌های مصرف نفت و میعانات گازی در کشور با هدف صادرات فرآورده‌های سوختی نظیر بنزین، گازوئیل و انواع سوخت‌های دیگر است. البته باید خاطرنشان کرد که با توجه به گسترش خودروهای با سوخت جایگزین جدید و خودروهای برقی تا افق ۲۰۴۵ میلادی در دنیا، حجم بازارهای صادراتی بنزین و گازوئیل رشد قابل توجهی نخواهد داشت و مسئله بازار محصولات سوختی یکی از مهم‌ترین چالش‌ها در رویکرد احداث واحدهای جدید پالایشگاهی با هدف تولید و صادرات سوخت خواهد بود. همچنین کنترل مصرف سوخت در کشور با توجه به رشد مصرف سوخت در ۳ دهه اخیر کاملا حیاتی است زیرا در غیر این صورت پالایشگاه جدید صرفا نیاز سوخت داخل کشور را تامین خواهد کرد.
به عنوان نمونه ظرفیت ورودی پالایشگاه سیراف ۴۸۰ هزار بشکه در روز میعانات گازی است که با در نظر گرفتن سرمایه در گردش ۱.۲ میلیارد دلاری و هزینه سرمایه‌گذاری ۳.۳ میلیارد دلاری و هزینه بهره ۳۹۰ میلیون دلاری، در فاز اول این پروژه کل سرمایه مورد نیاز حدود ۴.۹ میلیارد دلار برآورد می‌شود. خوراک ورودی میعانات گازی این پالایشگاه سالانه معادل ۳۵۰ روز کاری حدود ۱۹.۶ میلیون تن (۴۸۰ هزار بشکه در روز) میعانات گازی و خروجی این پالایشگاه سالانه ۴۶۶.۳ هزار تن گاز مایع، ۴.۴۵ میلیون تن نفتای سبک، ۶.۹ میلیون تن نفتای سنگین، ۳.۵۴ میلیون تن کروسن (سوخت جت)، ۳.۹۸ میلیون تن گازوئیل، ۷۸ هزار تن مواد باقیمانده پایین برج و ۷۰ هزار تن گوگرد خواهد بود.
در صورت اخداث واحد بنزین‌سازی با استفاده از خوراک نفتای سبک و سنگین تولیدی در فاز دوم پرو.ژه، به ازای هر ۱۲۰ هزار بشکه در روز خوراک ورودی به پالایشگاه حدود ۲۷۵۰ هزار تن در سال بنزین تولید خواهد شد و نیاز به حدود ۳۰۰ میلیون دلار هزینه سرمایه‌گذاری است. بنابراین هزینه سرمایه‌گذاری برای واحد بنزین‌سازی پالایشگاه میعانات گازی با خوراک ورودی ۴۸۰ هزار بشکه در روز میعانات گازی حدود ۱.۲ میلیارد دلار است. لذا کل هزینه سرمایه‌گذاری احداث پالایشگاه به همراه واحد بنزین‌سازی حدود ۶.۱ میلیارد دلار خواهد شد.
احداث واحدهای جدید پتروپالایشگاهی با رویکرد تولید و صادرات سوخت و محصولات پتروشیمی
ساخت پتروپالایشگاه‌ها رویکرد دیگری است که جهت خنثی‌سازی و مقابله با تحریم‌های مرتبط با فروش نفت و میعانات گازی پیش روی کشور قرار دارد. در این رویکرد علاوه بر تولید سوخت، تولید محصولات شیمیایی نظیر آروماتیک‌ها و الفین‌ها نیز بخش قابل توجهی از مواد خروجی از پتروپالایشگاه‌ها را در بر خواهد گرفت.
برای احداث پالایشگاه سیراف می‌توان از خروجی نفتای سبک و سنگین پالایشگاه سیراف به عنوان ۱- خوراک واحد پتروشیمی آروماتیک با هدف تولید بنزن-تولوئن-زایلن‌ها یا ۲- پتروشیمی کراکر بخار با هدف تولید پلی الفین‌ها (پلی اتیلن و پلی پروپیلن) استفاده کرد و یک واحد پتروپالایشگاهی را پیکربندی کرد.
در صورت احداث واحد پتروشیمی آروماتیک با خوراک نفتای سنگین در فاز دوم پروژه پالایشگاه سیراف، به ازای هر ۱۲۰ هزار بشکه در روز خوراک ورودی پالایشگاه حدود ۶۹۰ هزار تن در سال بنزن-تولوئن- زایلن‌ها تولید خواهد شد و نیاز به حدود ۷۷۰ میلیون دلار هزینه سرمایه‌گذاری است. از طرف دیگر در صورت احداث واحد پتروشیمی کراکر بخار از خوراک نفتا به همراه واحدهای پلیمریزاسیون با هدف تولید پلی الفین‌ها (پلی اتیلن و پلی پروپیلن) به ازای هر ۱۲۰ هزار بشکه در روز خوراک ورودی به پالایشگاه حدود ۸۰۰ هزار تن در سال پلی اتیلن و ۴۰۰ هزار تن در سال پلی پروپیلن تولید خواهد شد و نیاز به حدود ۲.۶ میلیارد دلار هزینه سرمایه‌گذاری است.
بنابراین برای ساخت پتروپالایشگاه سیراف با ظرفیت ۴۸۰ هزار بشکه در روز خوراک میعانات گازی با دو نوع پیکربندی پتروشیمی آروماتیک و پتروشیمی کراکر بخار به همراه واحدهای پلیمریزاسیون به ترتیب حدود ۸ و ۱۵.۴ میلیارد دلار هزینه سرمایه‌گذاری نیاز است.
ارتقا و افزایش پیچیدگی پالایشگاه‌های موجود کشور برای تولید مواد با ارزش افزوده بیشتر
با توجه به مقررات جدید اعمال شده از طرف سازمان بین‌المللی دربانوردی ملل متحد با عنوان ایمو ۲۰۲۰ باید میزان گوگرد در سوخت (نفت کوره) در کشتی‌های باری و کانتینربر از ۳.۵ درصد به ۰.۵ درصد کاهش یابد. همچنین با توجه به تغییر در تقاضای فرآورده‌های پالایشگاهی در افق ۲۰۴۵ میلادی در دنیا ترکیب محصولات تولیدی پالایشگاهی موجود در کشور نیز تغییر خواهد کرد لذا پالایشگاه‌ها در آینده سعی خواهند کرد درصد گوگرد موجود در محصولات خود را کاهش دهند و از طرف دیگر تلاش خواهند کرد تا میزان نفت کوره تولیدی در خروجی محصولات خود را کاهش دهند تا بهره‌وری اقتصادی پالایشگاه بهبود یابد یا نفت کوره تولیدی خود را در فرآیندهای دیگری تبدیل به مواد شیمیایی با ارزش تر کتتد. لذا نفت کوره و مواد باقیمانده پایین برج تقطیر از محصولاتی هستند که ظرفیت خوبی برای تولید محصولات شیمیایی و پلیمری دارند.
