به گزارش اقتصادآنلاین، باتوجه به آخرین گزارش سازمان برنامه و بودجه کشور، نابرابری که در میان خانوارهای کشور وجود دارد، در کنار لزوم ایجاد حداقل‌های معیشتی، اصلاح نظام یارانه‌ای و مالیاتی را به ضرورتی غیرقابل اجتناب برای رسیدن به عدالت اجتماعی و بهره‌مندی از فرصت‌ها تبدیل کرده است. طبق آمار طرح آمارگیری هزینه و درآمد خانوارهای ایران در سال۹۸، دهک اول تنها ۳درصد از مصرف کل را به خود اختصاص داده است؛ این موضوع در حالی است که دهک نهم و دهم با اختصاص ۴۴درصد از مصرف به خود، تقریبا به انداه مجموع باقی دهک‌ها هزینه می‌کنند. از این رو، این نابرابری در مصرف سبب شده تا متوسط خالص مخارج دهک دهم در خانوارهای شهری قریب به ۱۰برابر و در خانواده‌های روستایی حدود ۸برابر مصرف دهک اول باشد.
ضرورت در اصلاح نظام یارانه‌ای
طی این سال‌ها، نظام یارانه‌ای کشور در قالب یارانه‌های بودجه‌ای، پنهان و معافیت‌های مالیاتی اجرا شده است. در سال۱۴۰۰، میزان کل یارانه‌ها اعم از پنهان و آشکار، حداقل ۱۹۷۱هزار میلیارد تومان یعنی معادل ۲.۳برابر سقف لایحه بودجه بوده است. یارانه پنهان در واقع همان کالاهای تولیدی داخل کشور است که با قیمتی پایین‌تر از قیمت جهانی، به مردم داده می‌شود که بنزین و سایر حامل‌های انرژی در این گروه قرار می‌گیرند.
یارانه‌های پنهان را نمی‌توان در کوتاه مدت نقد کرد و تنها در صورتی که در گذر زمان، شیوه پرداخت آن‌ها اصلاح شود، منابعش در اختیار دولت قرار خواهد گرفت. از سویی دیگر بخشی از یارانه‌ها در کشور فرابودجهای است؛ منابع این یارانه‌ها در سقف قانون بودجه دیده نشده اما دولت از منابع نهادهای عمومی غیردولتی، شرکت‌های دولتی و شبکه بانکی اقدام به استقراض و اعطای این یارانه می‌کند. از آنجایی که منابع نقدی در دست دولت محدود است؛ تاخیر در بازپرداخت این تعهدات سبب انباشت این یارانه‌ها در ترازنامه نهادهای مالی به عنوان بدهی دولت خواهد شد. طبق برآوردها، یارانه‌های فرابودجهای حداقل ۶۰هزار میلیارد تومان برآورد می‌شود.
دهک‌های بالا؛ بهرهمندان یارانه‌ها
بخش زیادی از یارانه‌های کشور، به صورت فراگیر و بدون اعمال محدودیت در دوره زمانی، غیرمستقیم و در قالب یارانه‌های قیمتی ارایه می‌شود و به همین سبب نیز بهره‌مندی افرادی که مصرف بیشتری دارند، از این یارانه‌ها بیشتر است. برآوردها حاکی از آن است که نسبت متوسط دریافتی یارانه پنهان دهک دهم خانوارهای شهری به دهک اول در کالاهای اساسی ۵.۷، دارو ۱۵.۱، بنزین ۱۳.۳، برق ۲.۸ و گاز طبیعی ۲.۱ است؛ یک نظام کارآمد یارانه‌ای باید سه ویژگی هدفمند بودن ذیل یک ساز و کار شفاف، مشروط بودن به وضعیت درآمدی و معیشتی و محدودیت زمانی را دارا باشد تا بتواند حداقل‌های معیشتی را تامین کند.
به همین سبب جهت تحقق عدالت مالیاتی و تامین اجتماعی، یکپارچه‌سازی نظام مالیاتی و تامین اجتماعی باید در دستور کار قرار گیرد تا دریافت مالیات از مردم و اعطای یارانه به آن‌ها مبتی بر درآمد خانوارها باشد.
سازمان برنامه و بودجه در گزارشی به بررسی انواع یارانه‌هایی که در کشور پرداخت می‌شود و ضرورت اصلاح آن‌ها پرداخته است که فایل این گزارش را در اینجا می توانید مشاهده کنید.
