اقتصاد آنلاین – فرزانه طهرانی؛ خطیبی در گفت و گو با اقتصادآنلاین تاکید می کند: از آنجا که صادرات نفت در شرایط تحریم از روش های نامتعارف صورت می گیرد؛ اخذ مجوز از مجموعه ای از نظام لازم است تا تبعات تصمیم گیری را برای مدیران کاهش دهد و ریسک صادرات را از دوش یک نفر بردارد. او در پاسخ به اینکه چگونه این کمیته نتوانست از ظهور افرادی مانند بابک زنجانی جلوگیری کند گفت: فعالیت بابک زنجانی خارج از محدوده وظایف کمیته تحریم بود. اینکه بابک زنجانی با معاونت بین الملل وزارت نفت چه ارتباطی داشته و چگونه محموله های نفت را تحویل می گرفت را خطیبی در این گفت و گو توضیح داده و اضافه می کند: برای حل این مساله باید صادرات نفت تحت نظارت و با مجوز مجموعه ای از نظام صورت گیرد.
*یکی از برنامه های وزیر پیشنهادی نفت، افزایش ارزش افزوده نفت و صادرات فرآورده های نفتی است. از آنجا که در دوره تحریم های اخیر صادرات نفت و فرآورده های آن به شدت کاهش یافت و در سال 1399 تنها 12 میلیارد دلار نفت فروخته شد؛ هدف صادرات فرآورده های نفتی تا چه اندازه قابل تحقق است؟
گزینه معرفی شده برای وزارت نفت از دل همین وزارتخانه بیرون آمده و تجربیات ذی قیمتی در این حوزه دارد که می تواند در مدیریت انرژی کشور مورد استفاده قرار گیرد. اما یک فرد به تنهایی نمی تواند در مدیریت وزارتخانه ای به این گستردگی آن هم در شرایط تحریم موفق عمل کند.
از آنجا که یکی از برنامه های اصلی آقای اوجی نیز افزایش ارزش افزوده نفت و صادرات فرآورده های نفتی است؛ به نظر می رسد احیای کمیته فروش نفت می تواند کمک شایان توجهی به تحقق این هدف داشته باشد.
در شرایط تحریم به طور مسلم ریسک وجود دارد. امروز بسیاری از مشتریان قدیمی ما نیز حاضر نیستند از ما نفت بخرند. دلیل آن هم ریسکی است که در این معامله وجود دارد. راه حل این مشکل برعهده گرفتن ریسک معامله از سوی کمیته ای ویژه است.
در دوره تحریم های قبل، کمیته ای تشکیل شده بود که معاملات با مجوز این کمیته صورت می گرفت. به عبارت دیگر هر ریسکی که متوجه معاملات می شد؛ برعهده این گروه بود.
امروز اگر در نفت یا سایر بخش ها قرار است تبادلات تجاری صورت گیرد؛ باید با مسئولیت این گروه باشد.
*در دوره قبل با وجود آنکه کمیته فروش نفت داشتیم اما فروش نفت مسائل و حواشی بسیاری داشت. مانند آنچه از سوی بابک زنجانی و همکاران او پیش آمد. شاید به دلیل تبعاتی که این وظایف دارد؛ کمیته فروش نفت مجدد تشکیل نشد و هیچ گروهی حاضر به پذیرفتن ریسک نشد.
اگر کسی ریسک را نپذیرد کار روی زمین خواهد ماند. اگر دولت می خواهد کار انجام شود باید مجموعه ای از نظام ریسک را بر عهده بگیرند تا مدیریت ها بتوانند کار انجام دهند. محافظه کاری باعث می شود کارها پیش نرود.
طرح های شرایط تحریم باید نگاشته شود سپس مجوزهای لازم اخذ شود تا مدیران با اطمینان خاطر کار انجام دهند. مدیران باید مطمئن باشند که برای هر یک از تصمیماتشان به دادگاه فراخوانده نمی شوند.
ما تجربه اولمان نیست. باید از تجارب تحریم های قبل استفاده کنیم تا مدیران قادر به انجام کار باشند.
*در شرایط تحریم ناگزیر هستیم که از روش هایی استفاده کنیم که معقول و یا قانونی نیست. در مقابل مجوزهای اخذ شده در دوره های قبل بعضا در محاکم قضائی قابل استناد نبوده اند. در این شرایط مدیران از اخذ هر تصمیمی حذر خواهند کرد.
باید ساز و کارهایی مناسب شرایط تحریم ایجاد شود. یک شورای عالیه متشکل از نمایندگان سران قوا باید تشکیل شود و این شورا اختیاراتی را به کمیته های پایین تر بدهد تا با اختیاری که وجود دارد کار صورت گیرد. این ریسک از عهده یک وزارتخانه به تنهایی بر نمی آید لذا لازم است مجموعه ای متشکل از اعضای مختلف دولت و قوا در عهده گیری ریسک موجود وارد عمل شود.
در عین حال مدیران نیز باید ریسک پذیر باشند. در شرایط تحریم مدیران محافظه کار نمی توانند به درستی کار انجام دهند.
*در شرایط تحریم بازگشت ارزهای صادراتی نیز غالبا از طرق قانونی انجام نمی شود. این مساله عموما برای صادرکنندگان مشکلاتی را ایجاد کرده است.
قطعا در شرایط تحریم پول به راحتی جا به جا نمی شود و برای این جا به جایی باید هزینه هایی پرداخت شود. این هزینه ها نیز لازم است از سوی نظام برعهده گرفته شود.
دولت جدید باید ساز و کار تحریم را ایجاد کند تا مدیران نگران پرسش و پاسخ های مجلس و قوه قضائیه نباشند.
*آیا کمیته تحریم در دوره قبل با مصادیقی از فشار قوا برای پاسخگویی مواجه بوده است؟
موردی به خاطر ندارم. حتی به خاطر دارم وزیر وقت آقای قاسمی در هر تصمیم تاکید داشتند که حتما پس از اخذ مجوز اقدام به اجرا شود.
در واقع اگر در داخل چارچوب طراحی شده برای تحریم کار انجام شده باشد؛ نباید نگرانی وجود داشته باشد.
*آیا روش هایی که در دور قبل تحریم برای صادرات نفت استفاده می شد؛ شناسایی و منسوخ شده که قابل استفاده نباشد و بتوان آن را توضیح داد؟
روش هایی که استفاده می شد با تعقیب تحریم کنندگان پس از مدتی شناسایی می شود. از این رو ما باید مرتب روش های خود را عوض کنیم. اما نمی توان آن روش ها را توضیح داد چرا که ممکن است پس از مدتی بخواهیم به آن روش ها به طرق دیگری بازگردیم.
روش ها نیز محدود است و در هر شرایطی ممکن است جا به جا شود. اینکه از کدامیک از این روش ها استفاده کنیم به مدیریت مجموعه صادرکننده باز می گردد. بنابراین می توان گفت هیچ روشی به طور کامل منسوخ نمی شود.
زمانی که نماینده ایران در اوپک بودم به خاطر دارم صادراتمان از حدود 2.5 میلیون بشکه در روز به مرز 500 هزار بشکه در روز رسیده بود و پیش بینی می شد به صفر برسد. تحریم کنندگان نیز اعلام کرده بودند که صادرات نفت ایران را به صفر خواهیم رساند. روند نزولی صادرات نیز این گفته را تایید می کرد.
به رغم شرایط حاکم در قالب کمیته تحریم، مسئولیت فروش نفت را برعهده گرفتم و با ساز و کارهای تعریف شده، نه تنها جلوی صفر شدن صادرات را گرفتیم بلکه صادرات به بالای یک میلیون بشکه در روز رسید. این در شرایطی بود که فشارها بسیار زیاد بود.
*بابک زنجانی با بخش فروش نفت همکاری داشت؟
ایشان در بخش فروش نفت نبودند. در بخش فروش هیچ ارتباطی با ایشان نداشتیم. ایشان در حوزه هایی همکاری هایی می کردند اما مستقیما در حوزه فروش نبودند. ایشان با شرکت نیکو ارتباط داشت. این شرکت محموله هایی را در اختیار داشت که به آقای زنجانی داد و گرفتاری های پس از آن بوجود آمد. بنابراین ارتباطات ایشان در حوزه نفت به مدیریت بین الملل هیچ ارتباطی نداشت. شرکت نیکو از ما نفت می خرید و از محموله های خریداری شده به آقای زنجانی می داد. بانک مرکزی هم پول آن محموله ها را از شرکت نیکو می خواست.
اگر در یک مدیریتی، ساز و کار تعریف شده، استاندارد و با مجوزهای لازم وجود داشته باشد این مسائل پیش نخواهد آمد. در حوزه بین الملل این ساز و کارها وجود داشت.
