اقتصاد آنلاین – فاطمه اکبرخانی؛ ناهماهنگی بین ارگان‌های دولتی و وزارتخانه‌ها، تداخل در وظایف و تضاد قوانین بحث امروز و دیروز نیست و این موانع بار‌ها منجر به ایجاد مشکلات بسیاری شده است؛ به عنوان مثال طبق گفته مدیر کل خدمات بازرگانی خارجی وزارت جهاد کشاورزی در یک تجارت خارجی ۱۲سازمان و ارگان دخیل هستند اما هر چند ماه یکبار شاهد رسوب چند صد تن کالای اساسی و تولیدی در گمرکات کشور به دلایل متعدد از جمله تاخیر در تخصیص ارز، کشمکش نهادهای ذیربط برای صدور مجوز خروج کالا، مشکلات حملونقل و موارد دیگر هستیم.
چندی پیش هم یک مقام مسئول در گمرک از رسوب بیش از ۷میلیون تن کالای اساسی و ۴میلیون تن نهاده در بنادر کشور ناشی از طولانی بودن پروسه ترخیص و همچنین مشکل تخصیص ارز خبر داد؛ به گفته وی بیشتر این کالاها نیاز به دریافت مجوز از وزارت جهاد کشاورزی دارند و مجوز دیگری هم برای عرضه کالا در بازارگاه نیاز است اما حداقل زمانی که مجوز بازارگاه به گمرک ارائه می‌شود ۴۵روز به طول می‌انجامد و تا آن زمان گمرک مجاز به ترخیص کالا نیست.
البته این مشکل فقط مختص کالا‌های اساسی نیست چراکه حتی مواد اولیه وارداتی هم که با ارز نیمایی یا آزاد تامین می‌شوند، برای خروج کالا از گمرکات کشور دچار مشکل هستند؛ درواقع مواد اولیه تولیدی وارداتی ملزم به دریافت ارز از سامانه نیما هستند اما واردکنندگان این کالاها برای تسریع روند ثبت‌سفارش و معطل نماندن برای دریافت ارز، اقدام به ثبت‌سفارش با ارز آزاد می‌کنند که در این صورت کالا پس از ورود به کشور طبق مصوبه ترخیص ۹۰درصد امکان خروج از گمرک خواهد داشت.
در چنین شرایطی وارد‌کننده حتی پس از آزاد کردن ۹۰درصد کالا هم موظف است برای دریافت مجوز ترخیص مابقی کالاها از سوی بانک‌مرکزی، در صف دریافت ارز نیمایی قرار بگیرد و با این قانون وارد‌کننده عملا دو بار یعنی هم از طریق بانک‌مرکزی و هم بازار آزاد ارز مورد نیاز خود را تامین می‌کند.
حالا فارغ از چرایی بروز این مشکل و اینکه کدام ارگان در ترخیص کالاها از گمرک کوتاهی می‌کند، ریشه اصلی چنین اختلالاتی دخالت بی‌جای دولت در امور اقتصادی است؛ دستکاری تجارت خارجی، مغایرت قوانین، ایجاد نهادهای نظارتی متعدد و تخصیص ارز دولتی از جمله مشکلاتی است که با ورود مستقیم دولت به بخش تجارت کشور ایجاد شده و ثمره آن بلاتکلیفی تجار و احتمال فاسد شدن صد‌ها کانتینر کالا در گمرکات و کمبود بسیاری از این اقلام در کشور است.
آخرین آمار کالا‌های دپو شده در گمرک
حالا مهرداد جمال ارونقی معاون فنی گمرک، در گفت‌و‌گو با خبرنگار اقتصادآنلاین ضمن اعلام جدیدترین آمار مربوط به کالا‌های موجود و رسوب شده در گمرک، از آغاز ترخیص روزانه ۶۰هزار تن از ۲میلیون تن کالای اساسی موجود در بندر امام خمینی که دارای مجوز خروج از گمرک بوده‌اند، خبر داد و اعلام کرد که با ادامه این روند، تا حدود یکماه آینده تمام این کالا‌های دپو شده ترخیص خواهند شد.
این مقام مسئول با ارائه آخرین آمار از میزان کالا‌های اساسی مانده در گمرکات کشور بیان کرد: طبق آخرین آمار تا ۲۹تیر ماه امسال بیش از ۴.۷میلیون تن کالای اساسی در بنادر و گمرکات کشور وجود دارد که از این میزان سهم گندم بالغ بر ۱۷۹هزار تن، ذرت ۱.۶میلیون تن، جو حدود ۹۵۲هزار تن، سویا ۷۸۰هزار تن، برنج ۳۸هزار تن، شکر ۳۸هزار تن، روغن خام ۴۶۵هزار تن و دانه‌های روغنی ۴۹۰هزار تن است.
معاون فنی گمرک اضافه کرد: بیش از ۲۰فروند کشتی کنار اسکله در حال تخلیه حدود ۴۳۰هزار تن کالای اساسی که اغلب ارز دولتی دریافت کرده‌اند، وجود دارد اما حدود ۲۴فروند شناور هم با داشتن ۱.۲میلیون تن کالای اساسی در لنگرگاه به دلیل مشکلات اسنادی یا انتقال مالکیت امکان تخلیه بار ندارند.
به گفته ارونقی، با این حساب در مجموع بالغ بر ۶.۴میلیون تن کالای اساسی در گمرکات کشور وجود دارد که با در نظر گرفتن کالا‌های اساسی موجود در گمرکات داخلی نظیر گمرک تهران، حجم کل کالا‌های اساسی رسوب شده در تمام گمرکات کشور حدود ۷میلیون تن برآورد شده است.
این مقام مسئول با بیان اینکه بندر امام خمینی بیشترین میزان کالای اساسی را در خود جای داده، خاطرنشان کرد: از ۷میلیون تن کالای اساسی موجود در گمرکات، بیشترین میزان کالای دپو شده یعنی بالغ بر ۳.۵میلیون تن در بندر امام خمینی قرار دارد درحالی‌که ظرفیت استاندارد انبار‌های این گمرک نگه‌داری ۳میلیون تن کالاست.
وی از آمادگی ترخیص ۲میلیون تن کالای اساسی موجود در بندر امام خبر داد و گفت: گمرک با ترخیص ۹۰درصدی حدود ۲میلیون تن کالای اساسی موجود در بندر امام به‌رغم مشکلاتی که در اسناد و تامین ارز داشتند، موافقت کرده و در حال حاضر این مقدار کالا با داشتن پروانه خروج آماده ترخیص است؛ به این ترتیب از ۲۹تیر ماه روزانه حدود ۶۰هزار تن کالای اساسی از این بندر در حال ترخیص است و برآورد شده که در صورت تداوم این روند، تمام این کالاها تا حدود یک ماه آینده از گمرک خارج خواهند شد.
افزایش دو برابری ظرفیت حملونقل کالا در گمرک
ارونقی با افزایش ظرفیت حملونقل در بندر امام هم اشاره کرد و گفت: مجموع کامیون‌ها و واگن‌های حامل کالا‌های وارداتی در بندر امام ۲۴۲۳دستگاه و وزن خروجی کالا از این گمرک با حدود دو برابر افزایش ظرفیت حملونقل در مقایسه با قبل، حدود ۶۰هزار تن در روز است؛ البته با توجه به تکمیل ظرفیت انبار‌ها بیشتر اقلام اساسی در محوطه رو باز تخلیه می‌شوند که با دمای حدود ۵۰درجه خطر فساد این کالاها وجود دارد و بر همین اساس باید ظرفیت خروج کالا به روزانه ۸۰هزار تن افزایش پیدا کند.
آخرین وضعیت کالا‌های وارداتی غیر اساسی
معاون فنی گمرک در بخش دیگری از صحبت‌های خود درباره آخرین وضعیت کالا‌های وارداتی غیر اساسی نیز توضیح داد: در سال۹۹ بالغ بر ۴.۸میلیون تن کالای غیر اساسی در بنادر و گمرکات کشور وجود داشت که ۸۵درصد آن شامل مواد اولیه و نهاده‌های تولیدی بود که از آذر ماه پارسال بر اساس پیشنهاد گمرک و مصوبه ستاد هماهنگی اقتصادی دولت، اجازه داده شد تا گمرک برای این کالاها نیز بدون دریافت کد رهگیری بانک‌مرکزی نسبت به ترخیص ۹۰درصدی اقدام کند.
وی تصریح کرد: وزارت صمت بیش از ۳هزار قلم کالا را در ردیف نهاده تولیدی قرار داده و گمرک با همین مصوبه ۹۰درصدی اقدام به ترخیص این کالاها می‌کند؛ همچنین گفتنی است که با اجرای این مصوبه تا کنون مجموع کالا‌های غیر اساسی مانده در گمرک از ۴.۸میلیون تن به حدود ۳میلیون تن کاهش یافته است.
ارونقی با تاکید بر اینکه مشکلی برای ترخیص نهاده‌های تولیدی وجود ندارد، بیان کرد: اگر فرآیند تخصیص و تامین ارز نیمایی هم زمان‌بر باشد صاحبان کالا می‌توانند با مصوبه مذکور تا ۹۰درصد کالای خود را ترخیص و تولید را شروع کنند و ۱۰درصد مابقی هم با دریافت کد رهگیری از بانک ترخیص خواهد شد.
این مقام مسئول اضافه کرد: در سال جدید شاهد مشکلی در ترخیص کالا‌های غیر اساسی نبوده‌ایم و حتی اگر در مواردی برخی نهاده‌های تولیدی از سوی وزارت صمت در لیست ۳هزار قلم معرفی نشده باشد صاحب کالا با حمایت گمرک موفق به ترخیص حدود ۵۰درصد از کالای خود شده و یا اینکه بلافاصله با تعامل گمرک و وزارت در لیست اقلام تولیدی قرار گرفته و ۱۰۰درصد کالا ترخیص شده است.
ترخیص ۴.۵میلیارد دلار کالای اساسی تا نیمه تیر ماه
ارونقی به روند تخصیص و تامین ارز کالا‌های اساسی هم اشاره کرد و گفت: برای واردات کالا‌های اساسی در نیمه نخست امسال ۶میلیارد دلار ارز در نظر گرفته شده و طبق ادعای بانک‌مرکزی از این میزان بالغ بر ۴.۶میلیارد دلار تامین ارز صورت گرفته که از این میزان حدود ۶۰۰میلیون دلار سهم دارو، واکسن و سایر اقلام پزشکی و مابقی سهم دیگر کالاها بوده است.
بنابر اعلام معاون فنی گمرک، از ابتدای سال تا ۱۵تیر ماه بالغ بر ۷.۶میلیون تن کالا به ارزش ۴.۵میلیارد دلار کالای اساسی از گمرک ترخیص شده و بیش از ۷میلیون تن کالا همچنان در بنادر کشور موجود است؛ البته بخشی از این کالاها سال قبل به صورت اعتباری ترخیص شده و درحالی‌که بانک‌مرکزی ارز آن را امسال تامین کرده اما این میزان ارز را هم در آمار ارز تامین شده سال جاری محاسبه کرده است.
وی از عدم تامین ارز برای ۱.۸میلیارد یورو کالا خبر داد و گفت: با بررسی‌های انجام شده بعد از خروج ۲میلیون تن کالای اساسی از بندر امام، سایر کالا‌های مانده در گمرک بیش از ۳میلیارد یورو ارز نیاز دارند که از این میزان حدود ۱.۸میلیارد یورو کالا صد درصد تامین ارز صورت نگرفته است.
ارونقی در پایان گفت: اگرچه مشکلاتی همچون طولانی بودن پروسه صدور مجوز خروج برخی کالا‌های اساسی از سوی بازارگاه و همچنین تاخیر در تخصیص و تامین ارز وجود دارد اما درکل می‌توان گفت مابقی اقلام اساسی مانده در گمرک اگر مشکلی در اسناد و مدارک نداشته باشند با مصوبه ترخیص ۹۰درصدی کالا از گمرک خارج خواهند شد.
براساس این گزارش هرچند باتوجه به اظهارات این مقام مسئول ترخیص کالا‌های اساسی روی غلطک افتاده، اما مسئله رسوب کالا در گمرکات کشور و موانع پیش‌روی آن یک معظل تکراری است و اگرچه پس از گذشت مدتی از حجم کالا‌های مانده در گمرک کاسته می‌شود اما تا زمانی که ریشه مشکلات موجود یعنی همان دخالت بی‌جای دولت در امور اقتصادی پابرجا باشد، معضلات اقتصادی هم ادامه خواهد داشت.
