شفاف‌سازی یک سوء برداشت؛ امواج دکل‌های مخابراتی خطرناکاند؟
زمانی که نام «اشعه» به میان می‌آید، بسیاری تصور می‌کنند تمام اشعه‌های رادیویی خطرناکاند؛ در حالی که پژوهش‌های علمی نشان می‌دهد امواج دکل‌های مخابراتی، هیچ شباهتی به پرتوهای یون‌ساز و آسیب‌زایی مثل «اشعه ایکس» ندارند؛ موضوعی که اهمیت آگاهی‌رسانی و تبیین صحیح مفاهیم علمی را بیش از گذشته روشن می‌کند.
به گزارش اقتصادآنلاین، هم‌زمان با توسعه زیرساخت‌های ارتباطی، افزایش تعداد دکل‌های مخابراتی و گسترش شبکه‌های پرسرعت، پرسش درباره ایمنی این تجهیزات و نوع امواجی که منتشر می‌کنند را به یکی از محور‌های مهم بررسی‌های علمی تبدیل کرده است؛ موضوعی که پایه بسیاری از ارزیابی‌ها و استانداردسازی‌های مرتبط با ایمنی امواج است. بسیاری، نگرانند که قرارگرفتن در نزدیکی دکل‌ها ممکن است به سلامت آنها آسیب بزند. برای ارزیابی دقیق این موضوع، ابتدا باید تفاوت میان اشعه‌های یون‌ساز (Ionizing Radiation) و اشعه‌های غیر‌یون‌ساز (Non-Ionizing Radiation) را شناخت؛ مفهومی که در قلب همه بحث‌های علمی درباره امواج قرار دارد.
اشعه‌های یون‌ساز (Ionizing Radiation) به نوعی از پرتوها گفته می‌شود که فرکانس آنها بسیار بالا است. دامنه این پرتوها، با اشعه فرابنفش (۳۰هزار تراهرتز) آغاز می‌شود و اشعه‌هایی نظیر گاما، ایکس (۳۰ پتاهرتز تا ۳۰ اگزاهرتز)، آلفا، بتا و اشعه‌های نوترونی را در بر می‌گیرد که با تولید انرژی بسیار زیاد الکترومغناطیس، می‌توانند به بافت بدن آسیب بزنند. برخی از این پرتوها در مراکز رادیولوژی و نیروگاه‌های اتمی با دقت و محدودیت فراوان، کنترل و استفاده می‌شوند. دلیل نگرانی درباره این نوع از پرتوها، این است که می‌توانند با ضربه زدن به سلول‌ها، تغییراتی در DNA ایجاد کنند. تغییری که اگر شدید باشد، امکان دارد زمینه‌ساز سرطان شود. این موضوع سال‌هاست که در تحقیقات پزشکی و هسته‌ای اثبات شده و برای همین، قوانین سختگیرانه‌ای درباره استفاده از این نوع پرتوها اجرا می‌شود.
در مقابل، اشعه‌های غیر‌یون‌ساز (Non-Ionizing Radiation) قرار دارند. گروهی که امواج رادیویی، مایکروویو و نور مرئی را شامل می‌شود. انرژی این پرتوها بسیار کمتر از اشعه‌های یون‌ساز است و فرکانس آنها تا جایی که تجاری شده، فعلاً از ۳۴ گیگاهرتز در لینک‌های انتقال و ۳۸۰۰ مگاهرتز در سایت‌های معمول مخابراتی تجاوز نمی‌کند و توان ایجاد تغییرات ژنتیکی را ندارد. در واقع امواج غیر‌یون‌ساز آن‌قدر قدرت ندارند که بتوانند ساختار سلول را بشکنند یا موجب جهش ژنی شوند. این امواج همان‌هایی هستند که تلویزیون، رادیو، وای‌فای و تلفن‌های همراه برای انتقال اطلاعات از آنها استفاده می‌کنند. دکل‌های مخابراتی نیز در همین دسته قرار می‌گیرند. آنها امواجی را منتشر می‌کنند که در محدوده امواج رادیویی قرار دارد و در نتیجه غیر‌یون‌ساز محسوب می‌شود. به گفته کارشناسان سازمان‌های بین‌المللی سلامت، میزان انرژی این امواج در سطحی نیست که بتواند سلول‌های بدن را تخریب کند. اندازه‌گیری‌های متعدد نشان می‌دهد سطح امواج منتشرشده از دکل‌های شهری، معمولاً هزاران بار پایین‌تر از حدی است که بتواند حتی گرمایش خفیفی ایجاد کند.
با وجود این یافته‌ها، همچنان برخی مردم از بروز مشکلی در نتیجه حضور در نزدیکی دکل‌ها صحبت می‌کنند؛ موضوعی که متخصصان آن را اغلب به تصورات ذهنی و عوامل محیطی نسبت می‌دهند. تحقیقات نشان می‌دهد هنگامی که افراد فکر می‌کنند در معرض امواج خطرناک هستند، احتمال بیشتری دارد که علائمی را تجربه کنند، حتی اگر واقعاً هیچ تهدیدی وجود نداشته باشد. از سوی دیگر، سازمان بهداشت جهانی، سال‌هاست که استاندارد‌های سختگیرانه‌ای برای میزان مجاز انتشار امواج تعیین کرده و شرکت‌های مخابراتی موظف‌اند دکل‌ها را به گونه‌ای نصب کنند که این استاندارد‌ها رعایت شود. بررسی نمونه‌برداری‌های دوره‌ای در نقاط مختلف کشور نیز نشان داده که میزان امواج در نزدیکی دکل‌ها، بسیار کمتر از این حد مجاز است.
اما چرا با وجود این توضیحات علمی، نگرانی‌ها همچنان ادامه دارد؟ کارشناسان ارتباطات معتقدند مهم‌ترین دلیل، نامفهوم بودن اصطلاح‌ها برای مردم است. وقتی شهروندان کلمه «اشعه» را می‌شنوند، ناخودآگاه ذهنشان به سمت اشعه ایکس یا مواد رادیواکتیو می‌رود؛ در حالی که امواج مخابراتی با آنها هیچ شباهتی ندارند. تفاوت این دو نوع پرتو، تفاوت بین یک کبریت و رعد و برق است؛ هر دو نور و گرما تولید می‌کنند، اما قدرت‌شان قابل مقایسه نیست.
در مجموع، یافته‌های علمی تا امروز نشان می‌دهد دکل‌های مخابراتی نه در دسته امواج خطرناک و یون‌ساز قرار می‌گیرند و نه شواهدی وجود دارد که کاهش سلامت عمومی را به آنها نسبت دهد. آنچه بیش از هر چیز اهمیت دارد، آگاهی‌رسانی صحیح، پایش مستمر و اجرای دقیق استاندارد‌های جهانی است؛ اقداماتی که می‌تواند هم توسعه شبکه‌های ارتباطی را تضمین کند و هم باعث آرامش خاطر شهروندان شود.