فیلتر ضد سفته بازی در بورس
در تاریخ معاملات بورس تهران در مقاطع مختلفی در گروه‌های کوچک بورسی، نوساناتی هیجانی شکل گرفته و قیمت‌های حباب گونه‌ای را برای این سهم‌ها رقم زده است اما پس از مدتی در نتیجه شفاف‌سازی شرایط، این حباب تخلیه شده و قیمت سهم‌ها افت شدیدی را تجربه کرده است.
در این میان، سهامداران تازه وارد و ناآگاه، قربانی‌های این رفتار سفته‌بازی بوده و بعضا زیان‌های سنگینی را نیز متحمل شده‌اند. این رفتار عمدتا در شرکت‌های کوچک‌تر اتفاق می‌افتد چرا که سرمایه‌گذاری در این شرکت‌ها به دلیل پتانسیل رشد و ارزش کمتر در مقایسه با سهام شرکت‌های بزرگ گزینه بهتری برای کسب سود هستند. در واقع، در شرکت‌های کوچک که تعداد سهام اندکی دارند و حجم مبنای آنها پایین است، راحت تر می‌توان عملیات سفته‌بازی انجام داد و با ایجاد نوسانات روزانه، کسب سود کرد.به گزارش دنیای اقتصاد ، بررسی‌ها از عملکرد گروه‌های بورسی نشان می‌دهد که همزمان با رکود در بازار سهام، رویکرد معامله‌گران تغییر یافته و به سمت شرکت‌های کوچک حرکت کرده‌اند به‌طوری که معامله‌گران با ورود به این شرکت‌ها به منظور کسب سودهای کوتاه‌مدت یا اصطلاحا نوسان‌گیری تلاش کرده‌اند. این بررسی‌ها همچنین نشان می‌دهد در سال گذشته که عمده صنایع بزرگ، نظیر پتروشیمی‌ها، فلزات اساسی، پالایشگاهی‌ها و کانه‌های فلزی (که زمانی بیشتر مورد توجه سرمایه گذاران بودند) روندی منفی داشتند، سفته‌بازان به نوسان‌گیری در نمادها و صنایع کوچک روی آوردند و در این بین نیز برخی سهم‌ها رشد‌های اعجاب انگیزی را تجربه کردند. اما پس از نوسانات مثبت در یک بازه زمانی کوتاه قیمت سهام شرکت‌های مزبور در مسیر نزولی حرکت کرده و زیان‌های سنگینی به سهامداران این نمادها تحمیل شده است.
در بورس‌های مطرح دنیا این شرکت‌های کوچک در بازاری با عنوان small cap طبقه بندی می‌شوند که اشاره به بازار سهام شرکت‌های کوچک دارد البته تعریف کوچک بودن شرکت‌ها در بورس‌ها کاملا متفاوت است اما به‌طور کلی این شرکت‌ها در بورس‌های بزرگ دنیا بین 300 میلیون تا 2 میلیارد دلار سرمایه دارند. حال سوالی که مطرح است این است که آیا تعریف بازاری جداگانه در بورس تهران برای شرکت‌های کوچک‌تر مطابق آنچه در بورس‌های مطرح دنیا وجود دارد، چاره جلوگیری از قربانی شدن و اتلاف سرمایه برخی سهامداران است یا خیر ؟ در این زمینه کارشناسان معتقدند جدا کردن بازار شرکت‌های کوچک چاره کار نخواهد بود،چرا که بحث نوسانات شدید قیمتی بیشتر مربوط به شرکت‌ها با شفافیت اطلاعات کمتر است بنابراین اگر بازاری برای شرکت‌های غیرشفاف در نظر گرفته شود،اقدام مناسب‌تری است. البته در این بین برخی نیز معتقدند تا زمانی که موارد ضروری‌تر همچون حجم مبنا و دامنه نوسان در معاملات بورس تهران وجود داشته باشند، اهمیت اتخاذ تصمیماتی این‌چنینی در مراحل بعدی قرار خواهد گرفت؛ ضمن اینکه نباید فراموش کرد حضور نوسان‌گیران برای تحرک بازار سهام ضروری است و آنچه باید به آن توجه شود، مراقبت از شایعه‌سازی و دستکاری قیمت‌ها است.
بازاری برای شرکت‌های غیرشفاف
در این زمینه رضا کیانی، مدیر تحقیق و توسعه شرکت بورس تهران گفت: در همه جای دنیا تامین مالی برای شرکت‌ها اعم از شرکت‌های کوچک و بزرگ انجام می‌شود اما در برخی کشور‌ها بازار مربوط به این شرکت‌ها از هم جدا هستند؛ به‌طور مثال در بورس ترکیه برای شرکت‌های با اندازه‌های متفاوت بازارهای جداگانه‌ای وجود دارد. کیانی افزود: این موضوع که برخی سهم‌ها در بورس تهران، به یکباره با رشد زیادی همراه شده به‌طوری که شائبه رفتارهای نوسان‌گیرانه روی سهام این شرکت‌ها را به وجود می‌آورد، با جدایی شرکت‌های کوچک و بزرگ نیز رفع نخواهد شد، یعنی حتی اگر بازار جداگانه‌ای نیز برای این شرکت‌ها در نظر گرفته شود، بازهم این نوسان‌گیری وجود خواهد داشت. کیانی تشریح کرد: مساله‌ای که در اینجا باید به آن توجه ویژه شود، بحث نظارت بر شرکت‌هایی از این دست است به‌طوری که باید دید نظارت از حیث قوانین و مقررات و همچنین نظارت نرم‌افزاری تا چه اندازه روی سهم این شرکت‌ها صورت می‌گیرد.چرا که در بیشتر سهم‌های کوچک همواره شبهه این مساله که قیمت‌ها با مبالغ اندکی به شدت دستکاری می‌شود، در بین سهامداران وجود دارد.کیانی افزود: تجربه کشور ترکیه در این مورد بیانگر این است که در بورس این کشور بازار جدایی برای شرکت‌هایی که اطلاعات شفاف ارائه نمی‌دهند و سهام آنها بعضا مظنون به سفته‌بازی هستند،در نظر گرفته شده است بنابراین شاید اگر برای این گونه سهم‌ها بازاری جداگانه تعریف شود از این نظر که به سهامداران آگاهی می‌دهد، جلوی برخی رفتارهای نوسان‌گیرانه شدید در بازار سهام گرفته شود. مدیر تحقیق و توسعه شرکت بورس گفت: بحث نظارت و مقررات فعلی در سازمان و شرکت بورس در شرایط کنونی سختگیرانه است اما در بعضی موارد نیز ایراداتی به این سازمان وارد شده است. در پاسخ به ایرادات گرفته شده باید گفت، از آنجا که نظارت روی موارد این چنینی دشوار است، در برخی مواقع مشکلاتی پیش می‌آید چرا که بحث نظارتی نیازمند نرم‌افزارهای معاملاتی پیچیده‌ای است که بازار سهام کشور در شرایط فعلی به آنها دسترسی ندارد؛ به‌طور مثال اگر در سهمی معاملات چرخشی صورت بگیرد به این شکل که شرکت‌های وابسته و زیر‌مجموعه شرکت مزبور، قیمت سهم را با رشد و نزول همراه کنند باید احتمال تخلف را در نظر گرفت که البته تشخیص این موارد بعضا دشوار خواهد بود.
نوسان‌گیری ذات بازار سهام
در این بین نیما آزادی، کارشناس بازار سهام گفت: اینکه بازار‌ها از هم جدا شوند موضوع جدیدی نیست و در بورس‌های مطرح دنیا مثل بورس آمریکا پیش‌تر این اقدام صورت گرفته است (Penny Stocks). در ایران نیز برنامه‌هایی برای جدا کردن بازار‌ها وجود داشته است و در همین زمینه نیز مسوولان سازمان بورس، برای سهم‌های با نوسانات بالا و اطلاعات غیرشفاف، بازار توافقی را ایجاد کردند اما به نظر چندان کارساز نبوده است، از طرفی در شرایط کنونی هنوز مشکلات مربوط به حجم مبنا و دامنه نوسان وجود داشته و مادامی که این مساله حل نشود، تفکیک بازار‌ها هم کمک چندانی برای داشتن یک بازار پویا با کارکرد صحیح نخواهد کرد. به اعتقاد این کارشناس، نوسان‌گیری از معاملات ذات بازار سهام است اما اگر این نوسان‌گیری بر اساس دستکاری قیمت‌ها و اطلاعات غیرشفاف صورت گیرد، لزوم نظارت دقیق سازمان بورس ضرورت بیشتری پیدا می‌کند، به هرترتیب برای اینکه مشکلاتی از این دست حل شود نیز لازم است سازوکار‌های معاملات بورس تغییر یابد.
