با اینکه پیشتر وزیر جهاد کشاورزی از ممنوعیت صادرات سیبزمینی خبر داده بود، اما اکنون رئیس اتحادیه فروشندگان میوه و سبزی افزایش فروش این کالا به کشورهای خارجی را دلیل اصلی گرانی اخیر آن قلمداد میکند. رشد بارشها، افزایش سطح عمومی قیمت، کاهش تولید، گرانفروشی، احتکار و ... از دیگر دلایلی هستند که برای این اتفاق میتوان برشمرد. در حالی که انتظار میرود در شرایط کنونی دولت با کنترل بازار و تشدید نظارتها از سیطره دلالان بر این بازار جلوگیری کند، وزیر جهاد کشاورزی روز گذشته در حاشیه جلسه هیات دولت در جمع خبرنگاران اذعان کرد که دولت مدیریت تولید محصولات را بر عهده دارد؛ نه توزیع. محمود حجتی سپس از خبرنگاران پرسید که «یعنی ما برویم و در مغازهها بایستیم؟».
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از آرمان، سیبزمینی یکی از محصولاتی است که همواره طرفداران خاص خود را دارد. تفاوتی هم ندارد افراد طرفدار غذاهای سنتی باشند یا فستفود را ترجیح دهند. این محصول کشاورزی طی سالیان سال جایگاه ویژای بین شهروندان ایرانی پیدا کرده و شاید در طول هفته بیش از هر ماده دیگری بر سر سفرهها دیده شود. در واقع سیبزمینی را میتوان بهعنوان نقطه پیوند آنهایی که دل در گرو غذاهای سنتی نظیر آبگوشت، قیمه، مرغ و ... دارند با فستفودخورها معرفی کرد. این محصول گاهی بهعنوان پیشغذا و غذای مکمل استفاده میشود و گاه نقش اصلی را در سفرههای صبحانه، نهار و شام ایفا میکند. بهویژه در ماههای اخیر بهدنبال گرانشدن محصولاتی نظیر برنج، گوشت، مرغ، ماکارونی و ... سیبزمینی محبوبیت بیشتری هم در دل جامعه پیدا کرد. چراکه اولا قیمت پایینتری داشت و درثانی میتواند بهعنوان غذای اصلی هم استفاده شود. اما از نیمه دوم سال گذشته رفتهرفته این محصول هم متناسب با سایر اقلام در مسیر صعودی قیمتهای عمومی قرار گرفت و این نگرانی شوک ناگهانی قیمت این محصول در دل جامعه رخنه کرد. بروز بارانهای شدید و سیلهای بیسابقه در ابتدای سال جاری نیز این نگرانی را پررنگتر کرد و اکنون رنگ واقعیت به خود گرفت. در این زمینه با اینکه وزیر جهاد کشاورزی از توقف صادرات سیبزمینی به دلیل تامین نیاز داخلی سخن به میان آورد، اما برخی دستاندرکاران و فعالان بازار از رشد صادرات این محصول سخن به میان آوردهاند و حتی در فضای مجازی فیلمهایی منتشر شده است که بر این گفتهها صحه میگذارد. البته این پایان ماجرا نیست؛ به نظر میرسد همانند سایر بخشها، بازار میوه و ترهبار هم از حضور دلالان و سودجوییها رنج میبرد. در حالی که بهندرت این محصول در خردهفروشیهای تهران با قیمتی کمتر از 9500 تومان پیدا میشود که قیمت سیبزمینی در مراکز و میادین اصلی میوه و ترهبار بین 5500 تا 6000 تومان قرار دارد. البته در این میان رئیس اتحادیه بارفروشان مشهد انگشت اتهام را به سمت کارخانههای تولید چیپس نشانه گرفته و معتقد است که افزایش نجومی قیمت سیبزمینی تا 9500 تومان گرانفروشی نیست، بلکه بهمعنای گرانی است، زیرا هزینه تولید و انتقال هر کیلوگرم سیبزمینی حدود 9000 تومان تمام میشود. وزیر جهاد کشاورزی نیز بهطور کلی وظیفه نظارت و کنترل را از روی دولت برداشته و گفته است که وظیفه ما مدیریت تولید محصولات کشاورزی است، نه توزیع. محمود حجتی روز گذشته بارش باران را از جمله دلایل تاخیر در کشت سیبزمینی عنوان کرد. او درباره دلایل افزایش قیمت برخی اقلام کشاورزی از جمله سیبزمینی اظهار کرد: در مقطعی فصل کشت سیبزمینی به خاطر بارشها با تاخیر مواجه شد و سیبزمینی مقداری با تاخیر وارد بازار شد. با این حال وضعیت تولید به لطف خدا خوب بوده است. البته در کنار این صحبتهای خوشبینانه حجتی، برخی دیگر از مسئولان هم از کاهش قیمت سیبزمینی تا دو هفته آینده و بازگشت نرخها از مرداد سخن به میان آوردهاند و حتی گاه تحریم را دستاویزی قرار میدهند تا از خود سلب مسئولیت کنند.
چه کسی مقصر است؟
با توجه به صحبتهایی که مسئولان مختلف جهاد کشاورزی و تنظیم بازار به میان آوردهاند، به نظر میرسد از دید آنها بازار چندان هم ملتهب نیست و این بخش به روال عادی خود ادامه میدهد. اما در این زمینه اشاره به چند نکته ضروری به نظر میرسد. در این زمینه باید گفت که کارخانههای تولید چیپس سالهای سال است که فعالیت دارند و خاستگاه آنها به سال جاری بازنمیگردد که عدهای صرفا این کارخانهها را مقصر اصلی کمبود این محصول معرفی میکنند. از سوی دیگر گروهی دیگر از کارشناسان و مسئولان در حالی ادعا میکنند که تولید هر کیلوگرم سیبزمینی 9000 تومان تمام میشود و خردهفروشان چارهای جز فروش آن با نرخ 9500 تومان ندارند که فقط از میدان میوه و ترهبار تا مغازه 4000 تومان روی قیمت این محصول کشیده میشود. پیگیریهای میدانی حاکی از آن است که در بهترین شرایط، سیبزمینی با نرخ حدود 3500 تومان از کشاورزان خریداری میشود. بنابراین نمیتوان چنین ادعایی را پذیرفت. چنین تفاوت قیمتی نهتنها گرانی و تورم نیست، بلکه مصداق گرانفروشی است. علاوه بر این، در دوماهه نخست سال جاری که با ممنوعیت صادرات سیبزمینی مواجه بودیم، طبق آمار گمرک صادرات این کالای کشاورزی به حدود ۲۱ هزار و ۲۰۰ به ارزش ۹ میلیون و ۳۰۰ دلار رسیده، با اینکه این تجارت کاهش حدود 11 میلیون دلاری نسبت به سال گذشته را تجربه کرده، اما پرسش این است که چگونه در شرایط ممنوعیت صادرات، عدهای موفق به فروش آن شدهاند. متاسفانه گمرک هنوز اطلاعات صادرات و واردات خرداد سال جاری را روی سایت خود بارگذاری نکرده تا از این طریق به بررسی وضعیت صادرات سیبزمینی بعد از آزادسازی صادرات بپردازیم؛ اما بعید به نظر میرسد که حجم صادرات پس از آزادسازی آن کاهش یافته باشد. همچنین این نوع تجارت نشان میدهد که دیگر نمیتوان تحریم را بهانهای برای کمکاری خود قرار داد. اگر تحریم در این بخش اثرگذار باشد، در وهله اول روی فروش محصول تاثیر میگذارد، زمانی که توزیع این محصول بهراحتی انجام میپذیرد، طبیعتا آمریکا نمیتواند تولید آن را متوقف کند. خوشبختانه تولید سیبزمینی به قطعات و خاک وارداتی هم نیاز ندارد که همچون صنعت خودروسازی، مسئولان این حوزه هم از عدم تخصیص ارز برای تولید محصول سخن به میان بیاورند. البته این پرسش همچنان وجود دارد که مسئولان بر چه اساس و مبنایی صادرات و واردات یک محصول را ممنوع یا آزاد اعلام میکنند و سرانجام تصمیمگیری و اجرای این سیاستها بر عهده کدام سازمان یا وزارتخانه است؟ درنهایت اینکه وزیر جهاد کشاورزی این سوال را طرح میکند که «آیا برویم در مغازهها بایستیم؟» که گویا تمام کشورها که در آنها تخلفات صنفی در حداقل خود قرار دارد، برای هر واحد توزیع یک مامور گذاشتهاند. باید توجه داشت که امروزه با پیشرفت علم و تکنولوژی بیشتر نظارتها به شکل سیستمی و هوشمند درآمدهاند. نیازی نیست که وزیر و ماموران آن هر روز به تمام واحدها سر بزنند که البته سیستم نظارتی در اقتصاد ایران همچنان به این شکل سنتی است. مدیران گاه با قصد مچگیری و بهصورت سرزده به سازمان تحت نظر خود میروند و فیلم برخورد و عصبانیت آنها در فضای مجازی پخش میشود. اما پس از خروج آنها، آش همان است و کاسه همان. درنتیجه میتوان با استفاده از سیستمهای مدرن و پیشرفته در مقابل گرانفروشیها و دلالیها ایستاد. تجربه سالهای گذشته نشان میدهد که محصولاتی همانند سیبزمینی و پیاز در یک سیکل معیوب قرار گرفتهاند و بهصورت دوره افزایش و کاهش قیمت را تجربه میکنند. حال با این روندی که بهوجودآمده شاید در همان یک وعده غذایی درروز هم که وزیر نیرو به آن توصیه کردهاند، مردم توان خرید سیبزمینی و پیاز را هم از دست بدهند.