حال این سؤال مطرح است که آیا کشور ما دانش راه‌اندازی سیستم عامل بومی را دارد؟ سیستم عامل بومی دارای چه مزیت‌هایی است و آیا تولید آن در کشور با وجود سیستم عامل‌های متن باز در جهان ضرورت دارد؟ روزنامه ایران برای دریافت پاسخ سؤالات خود به سراغ استادان و کارشناسان حوزه برنامه‌نویسی و امنیت رفته است.
پروسه 10 ساله برای تولید سیستم عامل بومی
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از ایران، «سیستم عامل وسیله‌ای برای ابزار و تجهیزات الکترونیکی است که با آن تمام فعالیت‌های خود را کنترل و هدایت می‌کنند، طبیعتاً اگر سیستم عاملی را به‌صورت اختصاصی براساس اقتضا و شرایط کشور خود تولید کنیم، بخصوص در ایمن‌سازی فضای سایبری کشور می‌تواند بسیار مؤثر واقع شود.»
علیرضا هاشمی گلپایگانی استاد دانشگاه امیرکبیر با بیان مطلب فوق گفت: اما بحث بومی بودن سیستم عامل اختصاصی باید به‌صورت شفاف تعریف شود، چرا که این واژه دارای معانی متفاوتی است به عبارتی هم می‌توان سیستم عامل مختص خود تولید کرد و هم می‌توان سیستم عامل‌های موجود متن باز در جهان را شخصی‌سازی و با قابلیت‌های خاص کشور تغییر داد و نام بومی بر آنها نهاد.
وی با اشاره به اینکه در گذشته سیستم عامل بومی مطرح بود که با وجود صرف هزینه‌های هنگفت نتیجه چندانی در بر نداشت و مورد استفاده قرار نگرفت، افزود: دانش کافی برای نوشتن یک سیستم عامل خاص در کشور وجود دارد و می‌توان سیستم عاملی را با محدودیت‌های متناسب جامعه، شرایط اقتصادی و اجتماعی تولید کرد. می‌توان به آن قابلیت‌هایی اضافه کرد که برای کشور مفید باشد.
این استاد دانشگاه در ادامه گفت: ولی این پروژه در کوتاه مدت و میان مدت به نتیجه نمی‌رسد ولی با دانشی که در کشور وجود دارد اگر از هم‌اکنون شروع کنیم به پروسه 10 ساله نیاز است تا به نتیجه دلخواه برسد ولی برای اینکه این بار به نتیجه برسد باید بدرستی هدایت و سازماندهی شوند تا به محصول خوب منجر شود.
این استاد دانشگاه افزود: اما برای میان مدت باید کماکان از سیستم عامل‌های متن بازی مانند لینوکس یا اندروید و... که در جهان وجود دارد، استفاده و آنها را با اقتضای کشور مناسب‌سازی کرد. متن باز بودن سیستم عامل‌های خارجی که در دنیا وجود دارد مزیت محسوب می‌شود، چرا که تمام عملکردها در آن بسیار شفاف است. افرادی که قصد دارند کسب و کاری را روی آن راه‌اندازی کنند قادرند تمام ابعاد آن را بررسی کنند و این خود یک امتیاز محسوب می‌شود.
امید توکلی طراح و راهبر امنیت راهکارهای فناوری اطلاعات و عملیات نیز با بیان اینکه سیستم‌عامل شالوده بهره‌برداری از هر سامانه فناوری اطلاعاتی است، گفت: منابع پردازشی، ذخیره‌سازی و ارتباطات شبکه‌ای با دنیای بیرون از طریق سیستم‌عامل در اختیار پایگاه‌های داده و نرم‌افزارهای کاربردی قرار می‌گیرد. بنابراین سیستم‌عامل نقش مهمی در امنیت راهکارهای فناوری اطلاعات و عملیات دارد. توکلی افزود: هرچه میزان تسلط توسعه‌دهندگان و متخصصان امنیت این راهکارها به ابعاد امنیتی سیستم‌عامل بیشتر باشد، قطعاً تأثیر بسزایی در افزایش سطح امنیت خواهد داشت که اصولاً ایده بومی‌سازی محصولات فناوری اطلاعات و عملیات بر پایه این تفکر شکل گرفته است.
این کارشناس امنیت افزود: البته تعبیر من از سیستم‌عامل بومی، اختراع مجدد چرخ نیست. شکی نیست که توسعه سیستم‌عامل دانشی پیچیده و حاصل بیش از 40 سال تجربه است. استفاده از این تجربه با کاربرد و تحقیق و توسعه، در خصوص سیستم‌های عامل متن‌باز در کشور امکان‌پذیر است.
وی گفت: وقتی بومی‌سازی صورت می‌گیرد تسلط کافی به جنبه‌های مختلف یک محصول به وجود می‌آید و تولید سیستم عامل بومی نیز از این قاعده مستثنی نیست. وقتی سیستم عاملی به منابع خارج از کنترل جهت به‌روزرسانی، امن سازی، رفع مشکلات و توسعه قابلیت‌ها وابسته است خود یکی از چالش‌ها محسوب می‌شود. وقتی به کدهای سیستم عامل دسترسی وجود نداشته باشد مشکلات زیادی را در کاربردهای آن ایجاد می‌کند. این امر تولید و استفاده از سیستم عامل بومی با تعبیر بیان‌شده را ضروری می‌کند.
آن سوی سیستم عامل بومی
«پیش از این نیز طرح راه‌اندازی سیستم عامل بومی در کشور مطرح بود و چندین شرکت میلیاردها تومان بودجه دریافت کردند ولی از آنجایی که هدف بدرستی تعیین نشده بود، با وجود صرف هزینه‌های هنگفت این پروژه‌ها راه به جایی نبرد و نتوانست جایگزین سیستم عامل‌های موجود شود.»
میلاد نوری برنامه نویس با بیان مطلب فوق گفت: اکنون سیستم عاملی مانند لینوکس و اندروید وجود دارد و در اختیار مردم جهان قرار گرفته است از آنجایی که این سیستم عامل‌ها متن باز هستند، نمی‌توانند کشور ما را تحریم و تهدید کنند. در اندروید برخلاف اپل می‌توان هر تغییری را ایجاد و هر نوع قابلیت ایرانی را به آن اضافه کرد. اگر محدودیتی در بحث کدها وجود داشته باشد، امکان برداشتن این کدها در این نوع سیستم عامل‌ها براحتی وجود دارد و می‌توان آن را شخصی‌سازی و کاربردی و مسائل امنیتی را در آن رعایت کرد.
این برنامه نویس در ادامه افزود: به‌عبارتی یک تیم تخصصی می‌تواند برخی از قابلیت‌های آن را حذف و به اندروید شخصی مبدل کند و خیلی از کارشناسان این کار را رایگان انجام می‌دهند به‌طوری که قابلیت‌های جدید را اضافه یا از آن کم می‌کنند. بنابراین وقتی امکان ایجاد تغییرات در آن وجود دارد دیگر نیازی نیست که هزینه‌های سنگینی را برای تهیه سیستم عامل بومی صرف کنند ولی اگر برخی صرفاً به‌دنبال نام نهادن کلمه بومی روی سیستم عاملی هستند و می‌خواهند مانند قبل بودجه هنگفتی را صرف آن کنند، بحث دیگری است.
این کارشناس با بیان اینکه گفته می‌شود ممکن است گوگل کسب و کارهای ایرانی را تهدید کند یک بزرگنمایی است، گفت: از وقتی که گوگل هاتگرام و طلاگرام را حذف کرد این بحث‌ها بیشتر مطرح شد و اعلام کردند کسب و کارهای دیگری هم حذف شده است اما این‌طور نیست چون گوگل آن دو پوسته را بدافزار تشخیص داد و از آنجایی که گوگل مانند آنتی ویروس عمل می‌کند آنها را حذف و غیرفعال کرد.
نوری با بیان اینکه اپل محدودیت‌هایی را در زمینه تلفن همراه قرار داده است و آن هم به‌دلیل ماهیت سیستم عامل بسته‌ای است که دارد، گفت: این شرکت از روز اول نیز اعلام کرده است به جز مارکت اپل نباید اپلیکیشن نصب کرد از سوی دیگر به ایران، کوبا و... سرویس ارائه نمی‌دهد اگر برخی اپلیکیشن‌های ایرانی در اپل موجود بودند با اکانت دیگری به آن متصل شده بودند بنابراین بهتر است ایرانی‌ها کسب و کارهای خود را روی سیستم عامل اندروید انجام دهند.
جعفری استاد برنامه‌نویسی دانشگاه صنعتی شریف نیز با بیان اینکه اگر بتوانند بواقع یک سیستم عامل بومی مختص ایرانی بنویسند اقدام خوبی است ولی به‌نظر نمی‌رسد این اقدام عملیاتی شود چرا که پیش از این نیز در این زمینه کارهایی انجام شد ولی به نتیجه نرسید، گفت: وقتی اکنون در دنیا سیستم عامل کد باز وجود دارد که پیش از این نوشته شده است و می‌توان با شخصی‌سازی و مطابق با کاربردهای داخلی از آنها استفاده کرد بنابراین تولید یک سیستم عامل بومی که بسیار زمانبر نیز خواهد بود، معقول و مقرون به صرفه نیست. وی افزود: بهتر است سیستم عامل‌های اپن سورس را شخصی‌سازی و مطابق نیازهای خود کاربردی کرده و امنیت آن را بالا ببریم از طرف دیگر بهتر است از سیستم عامل‌های اپل و مایکروسافت که بسته است استفاده نشود، چرا که مشخص نیست چه اتفاقاتی می‌افتد و تهدید محسوب می‌شود و بک دور (backdoor) وجود دارد.
