آشنایی با مراحل بازیافت ضایعات فلزی

از آنجا که با افزایش جمعیت در جهان، نیاز به محصولات مختلف به شدت افزایش یافته است و در پی این افزایش، تقاضا و نیاز به مواد اولیه برای تولید محصولات بسیار بالا رفته است. به همین دلیل، با استفاده از بازیافت ضایعات می‌توان به سرعت و به سادگی مواد اولیه را تولید کرد و به صنایع مختلف رساند. در این میان ضایعات فلزی از ارزش بالاتری برخوردار است و فرآیند تفکیک و بازیافت ساده‌تری دارد. به طوری که بازیافت فلزات مختلف در بسیاری از کارگاه‌ها و بدون استفاده از تکنولوژی خاصی صورت می‌گیرد.

منافع بازیافت ضایعات فلزات:

همانطور که می‌دانید، فلزات گوناگون از خالص کردن و ذوب سنگ معدن به دست می‌آیند. مثلا فلز مس را در نظر بگیرید؛ برای تأمین مس مورد نیاز صنایع، ابتدا باید سنگ مس از معادن استخراج شود. این کار طی فرآیندی مخرب و پر هزینه صورت می‌گیرد و با استفاده از ماشین آلات سنگین، سنگ معدن پس انفجار پوسته‌ی زمین، از درون زمین استخراج شده و با ماشین‌های چند تنی به کارخانه‌های تولید مس منتقل می‌شود.

فرآیند اکتشاف، انفجار، استخراج و انتقال سنگ معدن بسیار به محیط زیست آسیب می‌زند. با بازیافت ضایعات فلزات، میزان نیاز به استخراج منابع طبیعی کمتر شده و آسیب کمتری به محیط زیست وارد می‌شود. به طور مثال کشور آمریکا با به کارگیری بازیافت ضایعات مس توانسته نیاز کشورش به مس را تأمین کرده و واردات مس را به صفر برساند.

همینطور چون سنگ معدن پایان‌پذیر است و نمی‌توانیم تا ابد سنگ معدن از پوسته‌ی زمین استخراج کنیم، روی آوردن به صنعت بازیافت فلزات اجتناب ناپذیر بوده و هر کشوری برای داشتن توسعه‌ای پایدار به آن نیاز دارد.

بنابراین بازیافت ضایعات فلزات رنگین منافع متعددی دارد و از این رو توجه به آن برای کشورها از اهمیت روز افزونی برخوردار شده است. در ادامه با مراحل بازیافت ضایعات فلزی می‌پردازیم تا ببینیم این ضایعات چه مراحلی را باید طی کند تا بار دیگر به چرخه‌ تولید بازگشته و به این ترتیب به محیط زیست و اقتصاد کمک قابل توجهی شود.

مراحل بازیافت ضایعات فلزی:

فلزات رنگین که شامل انواع آهن، آلومینیوم، چدن، مس و استیل میشود، یکی از بهترین ضایعات قابل بازیافت به حساب می‌آیند و اکثراً قابل بازیافت هستند. به طوری که بارها و بارها می‌توانند بازیافت شده و بار دیگر به چرخه‌ی تولید بازگردند. بازیافت فلزات در بیشتر موارد از کیفیت آن‌ها نمی‌کاهد و مثل روز اول می‌توان از آن‌ها استفاده کرد. بخشی از مراحل بازیافت فلزات مشابه یکدیگر است، ولی معمولاً در مرحله‌ی تفکیک و پردازش فرآیند متفاوتی را طی می‌کنند که در ادامه به آن‌ها خواهیم پرداخت.

نحوه‌ی جمع آوری ضایعات فلزی در همه‌ی فلزات یکسان است

مرحله‌ی اول بازیافت ضایعات فلزی، مرحله‌ی جمع‌آوری ضایعات از مبادی تولید آنها است. در این مرحله ضایعات تولید شده در صنایع، منازل، کارگاه‌ها یا اداره‌ها جمع‌آوری شده و به گاراژهای ضایعات فلزی حمل می‌شوند.

مرحله‌ی جمع‌آوری ضایعات، رابطه‌ی مستقیمی با مدیریت پسماند دارد. وقتی مدیریت پسماند به درستی اتفاق نیفتد، ناگزیر بخش زیادی از ضایعات فلزی یا هر نوع ضایعاتی، به صنایع بازیافت منتقل نمی‌شود. این اتفاق باعث می‌شود بخش اعظمی از سرمایه‌های ملی هدر رود و به چرخه‌ی تولید باز نگردد و آسیب‌های زیادی به محیط زیست، سلامت عمومی و اقتصاد کشور وارد شود.

جمع‌آوری ضایعات در کشور ما، با توجه به حجم ضایعات به دو صورت انجام می‌شود. ضایعاتی که حجیم نباشند - معمولاً ضایعات شهری از جمله‌ی این ضایعات به حساب می‌آیند - به صورت دستی و با استفاده از وانت‌های سیار جمع‌آوری می‌شوند.

جمع‌آوری ضایعات حجیم و سنگین با استفاده از وانت بارها و بعضا با ماشین های سنگین مانند کامیونت و خاور انجام می‌شود. این نوع ضایعات بیشتر در صنایع و کارگاه‌هایی که با آهن سر‌و‌‌کار دارند تولید می‌شود. البته بخشی از ضایعات صنعت راه و ساختمان‌سازی از جمله‌ی این ضایعات فلزی سنگین به حساب می‌آید.

غربال‌گری یا تفکیک و پردازش ضایعات فلزی

هر ضایعات فلزی، فرآیند متفاوتی را باید طی کند تا بازیافت شود. از آنجا که ضایعات به صورت در‌هم جمع‌آوری و انبار می‌شود، مرحله‌ی تفکیک و پردازش ضایعات فلزی، پیش از مرحله‌ی بازیافت و فروش مجدد مواد اولیه لازم است.

وقتی انواع ضایعات فلزی در گاراژهای مخصوص جمع‌آوری می‌شوند، مرحله‌ی تفکیک و پردازش ضایعات فلزی آغاز می‌شود.

به همین منظور، ضایعات آهن، ضایعات آلومینیوم، ضایعات استیل، ضایعات چدن و ضایعات مس به دسته‌های گوناگونی تقسیم می‌شوند. پس از صورت گرفتن این تفکیک، هر کدام از آن‌ها باید مرحله‌ی تفکیک و پردازش مختص خود را داشته باشند تا ضایعات آماده بارگیری و انتقال به کارخانه‌های بازیافت شوند.

در این مرحله ضایعات آهن باید به دسته‌های سنگین، سبک، روغنی، سفاله و حلبی تقسیم شوند. این تقسیم‌بندی بر اساس ضخامت و آلیاژ ضایعات آهن انجام می‌گیرد، چون فرآیند بازیافت و ذوب هر یک متفاوت است. تفکیک و پردازش در کشور ما اکثراً به صورت دستی و با استفاده از چنگک‌های غول پیکر و دستگاه کِرن اتفاق میفتد و هنوز تکنولوژی‌های روز دنیا وارد این بخش از صنعت بازیافت نشده است.

بخش عمده‌ای از ضایعات مس را ضایعات سیم و کابل تشکیل داده است. سیم‌های مسی که اکثراً روکشی پلاستیکی دارند، در گذشته سوزانده می‌شدند تا روکش پلاستیکی آب شده و ضایعات مس خالص شده باقی بماند. این کار باعث افت کیفیت مس و آلوده شدن هوا می‌شد که خوشبختانه در سال‌های گذشته، این کار با استفاده از دستگاه جداکننده‌ی روکش انجام می‌شود که سرعت و کیفیت کار را به حد قابل توجهی افزایش می‌دهد.

مرحله‌ی پایانی: بازیافت و فروش مجدد

وقتی ضایعات فلزی به درستی تفکیک و پردازش شد، آماده‌ی ورود به مرحله‌ی بازیافت می‌شود. در این مرحله ضایعات فلزی مختلف به کارخانه‌های ذوب مخصوص خود حمل شده و در آنجا با استفاده از کوره‌های مخصوص ذوب شده و قالب‌ریزی می‌شوند.

آهن‌های ذوب شده اکثراً به صورت ورقه‌های آهنی، میلگرد و قوطی‌های آهنی در می‌آیند و به کارگاه‌ها یا کارخانه‌هایی که از این محصولات استفاده می‌کنند فروخته می‌شوند. برای مثال ورقه‌های آهنی به کارخانه‌های خودرو سازی، میلگرد و نبشی برای صنعت ساختمان‌سازی و قوطی‌ها برای ساخت درب و پنجره فرستاده می‌شوند.

ضایعات آلومینیومی در کوره‌هایی ذوب می‌شوند که به آن‌ها بُته‌ی آلومینیومی گفته می‌شود. این بته‌ها که از جنس چدن هستند، حجم ۵۰۰ کیلوگرمی به بالا دارند. آلومینیوم ذوب شده در این بته‌ها با استفاده از ملاقه‌های بزرگ داخل‌های بیلت یا همان قالب‌های مخصوص ریخته می‌شود تا آماده فروش به صنایع شوند.

ضایعات مس نیز به همین ترتیب در کوره‌هایی که با مواد سوختی یا الکتریسیته تولید حرارت می‌کنند ذوب شده و آماده قالب‌ریزی می‌شوند. برخی کارگاه‌ها یا کارخانه‌ها به صورت مستقیم ضایعات مس را ذوب کرده و برای ساخت محصولات خود قالب‌ریزی می‌کنند.

برای مثال در ایران بسیاری از کارگاه‌های تولید لوستر یا کارخانه‌های تولید شیرآلات برای تأمین مس مورد نیاز خود، دست به ذوب مس و قالب ریزی آن می‌کنند.

اینجا جایی است که ضایعات فلزی به پایان راه خود می‌رسند. البته این پایان کار آن‌ها نیست و پس از به کار گرفته شدن در صنایع تولیدی، بار دیگر به ابتدای مرحله‌ی بازیافت باز می‌گردند.