به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از شرق، تمایل جوانان به جشن سال نوی میلادی و افزایش گرایش آنان به خرید نمادهای کریسمس، در یک دهه اخیر ترند جامعه ایرانیان و یکی از اخبار مهم خبرگزاری‌ها و رسانه‌ها بوده است. قضاوت درباره افزایش این گرایش، هدف این مقاله نیست، بلکه هدف واکاوی و بازتاب چرایی گرایش جامعه به مد رایج کریسمس و رویدادهایی است که به‌نوعی به یک دین اختصاص ندارد و به جشنی فراسرزمینی و فرادینی تبدیل شده است. آمار مالی دقیق و موثقی از میزان گردش مالی کریسمس و مد رایج آن از اواسط آذر تا پایان دی، در دست نیست؛ اما خبرگزاری فرانسه در آماری غیررسمی که مبتنی بر پژوهش‌های میدانی بوده، میزان گردش مالی این رویداد را در ایران و به‌خصوص در تهران، بازاری بالغ بر 21 میلیارد تومان تخمین زده است که بر اساس جمعیت مسیحیان و جمعیت ارامنه ایران، این گردش مالی هنگفت نمی‌تواند فقط به جامعه مسیحیان ایران اختصاص داشته باشد.
تأثیر اقتصادی کریسمس
تحلیلگران اقتصادی می‌گویند فراتر از دلایل سیاسی و اجتماعی، یکی از علت‌های گرایش جامعه جهانی به مد کریسمس و فراسرزمینی‌دیدن این عید، تأثیرات اقتصادی این رویداد عظیم جهانی است. تعطیلات کریسمس یکی از مهم‌ترین وزنه‌های تأثیرگذار و شاخص‌های اصلی بر بازار خرده‌فروشی است. خرده‌فروشان در سراسر جهان تلاش می‌کنند به بهانه این عید و جشن جهانی، تا می‌توانند بفروشند و بر رونق اقتصادی کسب‌و‌کار خود که در قیاس با عمده‌فروشی آسیب‌پذیرتر است، بیفزایند؛ چراکه گردش مالی در این مدت کوتاه بسیار چشمگیر است.
عمده‌ترین گردش مالی این رویداد نصیب کشور چین است. کشوری که بازار عمده‌فروشی و خرده‌فروشی محصولات کریسمس و حتی رویدادی مثل ولنتاین را در اختیار دارد و بیشتر کاسبان محلی از اقصی نقاط دنیا برای رویدادهای ملی و فراملی، از این کشور واردات هنگفتی را انجام می‌دهند. حتی عروسک‌های ملی و نمادهای عشق و سال نو در هر کشوری که مختص آیین همان کشور است، مزین به برچسب«ساخت چین» (Made in China)، به کشورهاوارد می‌شود.
جوانان دنبال شادی هستند
به گفته کاسبان محلی در خیابان میرزای شیرازی، بسیاری از خریداران محصولات کریسمس در تهران، غیرمسیحیان و جوانان ایرانی هستند. علی یکی از کاسبان می‌گوید: در این شب‌ها، ما دیگر به گردش مالی این رخداد فکر نمی‌کنیم، بلکه شادبودن مردم و بهانه‌های کوچکی که برای شادی ایجاد می‌کنند، از اهمیت بیشتری برخوردار است؛ به‌خصوص امسال که مردم استرس زیادی را تحمل کردند و با مشکلات متعددی درگیرند و متأسفانه جامعه ما از نشاط دور شده است.
آلن یکی دیگر از کاسبان محله میرزای شیرازی می‌گوید: به اعتقاد من، تنها دلیلی که بیشتر مسلمانان برای کریسمس خرید می‌کنند، شادبودن است. شادی برای همه جذاب است و عید کریسمس هم یکی از فرصت‌هایی است که تهرانی‌ها برای شادبودن استفاده می‌کنند. البته امسال به دلیل بحران اقتصادی و گران‌شدن ارز، کاسبان خیابان میرزای‌شیرازی در قیاس با سال‌های گذشته، فروش کمتری داشتند. حتی ما که هر سال برای این روزها سعی می‌کردیم محصولات متفاوت و خاصی را به کشور وارد کنیم، به دلیل مشکلات اقتصادی و نوسانات ارز، قدرت مانور کمتری داشتیم.
سارا مشغول خرید در یکی از فروشگاه‌های مختص تزیینات کریسمس در خیابان میرزای‌شیرازی است. او می‌گوید: مسلمان هستم؛ اما هر سال در جشن سال نوی میلادی به اینجا می‌آیم و سعی می‌کنم سال نو میلادی را در کنار خانواده جشن بگیرم؛ چون هم‌زمان با شادی که در سراسر جهان برای سال نو هست، من هم در درونم حس خوبی دارم. ضمن اینکه این شب‌ها هم‌زمان است با میلاد مادرم؛ بنابراین سعی می‌کنم هم برای مادرم و هم پابه‌پای مردم در دنیا، شاد باشم. با اینکه هیچ‌وقت پیش نیامده در مراسم مسیحیان شرکت کنم، دوست دارم مراتب قدردانی خودم را به مادرم که در شب تولید مسیح به دنیا آمده است، نشان دهم.
مسیحیان تهران معتقد هستند مسیح تداعی‌گر عشق و زندگی تازه است. شاید یکی از دلایلی که جامعه ایرانی به مد کریسمس گرایش بالایی نشان می‌دهد، آرامشی است که در کنه این عید نهفته است و با فرهنگی ملی و آیینی ایرانیان همخوانی دارد. عید کریسمس بلافاصله بعد از جشن یلدای ایرانیان می‌آید؛ جشنی که قدمت چند هزارساله دارد و گفته می‌شود خاستگاه کریسمس بوده است.
جامعه‌شناسان و فعالان اقتصادی از سال‌ها پیش گفته‌اند محبوبیت جشن کریسمس در میان ایرانیان غیرمسیحی رو به فزونی است. خبرگزاری فارس در گزارشی اعلام کرده است: «بر اساس یک تحقیق، ۹۰ درصد خریداران کاج کریسمس، مسیحی نیستند و گفته می‌شود در روزهای گذشته حدود شش میلیارد تومان درخت کاج در تهران به فروش رفته است». فارس از خرید و فروش درخت کریسمس در تهران با عنوان «تجارتی پرسود» یاد کرده و ریشه این ترند‌شدن را در فعالیت سلبریتی‌ها خلاصه کرده است.
استناد به سلبریتی‌هاسطحی‌نگرانه است
اینکه گفته می‌شود علت گرایش جوانان به مد کریسمس، عکس‌های یادگاری سلبریتی‌ها با درخت کریسمس است، نوعی نگرش سطحی‌نگرانه و قشری است؛ چراکه به گفته تحلیلگران اجتماعی، سلبریتی‌ها بخش کوچکی از جامعه ایرانی هستند و خود سوار بر این موج شده‌اند و نمی‌توانند درباره عید کریسمس ترندساز یا جریان‌ساز باشند. گرایش جوانان به مد کریسمس را باید در ریشه‌های اجتماعی دیگری جست‌وجو کرد که در کوتاه‌مدت به وجود نیامده‌اند، بلکه ریشه در سال‌ها و دهه‌های اخیر تحولات اجتماعی ایران دارد.
خبرگزاری فارس چند روز پیش در گزارشی کوتاه، علت اصلی گرایش جوانان به کریسمس را به سلبریتی‌ها منتسب کرد و نوشت: «عکس‌های یادگاری سلبریتی‌ها با کاج‌های کریسمس و تبریک آغاز سال نوی میلادی باعث شده که آنچنان فرهنگ آغاز سال نوی میلادی در سال‌های اخیر جان بگیرد که فروش درخت کاج کریسمس تبدیل به یک تجارت جدید و پرسود شود». این در حالی است که سلبریتی‌ها، خود بخشی از موج ایجادشده هستند نه سرچشمه آن، چراکه گردش مالی کریسمس و آمار بالای فروش درخت کریسمس، جنبشی جهانی است و از اختیار سلبریتی‌ها که جمعیت بسیار کوچکی از این جامعه جهانی را تشکیل می‌دهند، خارج است.
به من آرامش می‌دهد
مریم مقابل کلیسای کریمخان ایستاده و منتظر دوستش است که با هم وارد کلیسا شوند. او می‌گوید کریسمس به من آرامش می‌دهد. ما نمی‌توانیم هر ساعت از روز که نیاز به کسب آرامش داریم و در هیاهوی خیابان‌ها درگیر مشکلاتمان هستیم، در بناهای دینی خودمان که مساجد هستند وارد شویم و نیایش کنیم. مساجد فقط در تایم اذان ظهر و مغرب باز هستند. به نظر من، دردسترس‌بودن نمادها و اماکن مذهبی یکی از دلایل گرایش اصلی جوانان ما به جشن مسیحیان است.
تبلیغات بالای سازمان‌های دین مسیحیت
به گزارش بخش فارسی دویچه‌وله، کاج‌های کریسمس از سوی فروشندگان اینترنتی به طور متوسط میان ۱۰۰ تا ۵۰۰ هزار تومان به فروش می‌رسند. برخی خبرها حاکی از فروش کاج‌های یک تا پنج‌میلیونی است. سازمان بین‌المللی مسیحی «درهای باز» (Open Doors) جمعیت مسیحیان ایران را ۴۷۵ هزار نفر تخمین می‌زند. خبرگزاری فارس در گزارش خود نوشته است: «جمعیت ارامنه ایران بین ۸۰ تا ۱۲۰ هزار نفر است و به نظر نمی‌رسد این گردش مالی چندمیلیاردی فروش کاج کریسمس در ایران تنها مختص به جمعیت ارامنه و دیگر فرق مسیحی که جمعیت انگشت‌شماری نسبت به ارامنه دارند، محدود شود».
حسینی، مبلغ دینی و کارشناس مذهبی می‌گوید: یکی از دلایل رونق کریسمس در کشورهای مسلمان، تبلیغات عظیمی است که سازمان‌ها و نهادهای مسیحی، به‌ویژه کاتولیک‌ها برای جذب هوادار انجام می‌دهند. چهره لطیف و عاری از جنگ و خشونت که توسط مبلغان مذهبی دین مسیحیت برای جوانان در سراسر جهان ترسیم می‌شود و از طریق رسانه‌های جمعی و ابررسانه‌ها و حتی شبکه‌های اجتماعی در میان جوانان جهان منتشر می‌شود، تأثیر بالایی در میزان ترند‌شدن مد کریسمس داشته است. نکته مهمی که مبلغان دین اسلام از آن غافل بوده‌اند، تلاش برای ترسیم یک منظره سعادت و شادکامی از دین در مقابل دیدگان جوانانی است که برای یافتن هویت، به تبلیغات متعدد واکنش نشان می‌دهند. از سوی دیگر رشد فرقه‌های انحرافی نظیر داعش و گروهک‌های تروریستی در نقاط مختلف جهان، به‌خصوص خاورمیانه که بیشترین جمعیت مسلمان‌نشین را در دل خود دارد، سبب نوعی اسلام‌هراسی در میان کشورهای غیرمسلمان و دوری آنان از این دین شده است. درحالی‌که هیچ‌یک از فعالیت‌های بنیادگرایان و فرقه‌های افراطی که داعیه مسلمان‌بودن دارند، در چارچوب‌های شرعی دین مبین اسلام نمی‌گنجند.
کریسمس و میترائیسم
دویچه‌وله می‌گوید در آلمان روز تولد عیسی مسیح، پیامبر مسیحیان را ۲۴ دسامبر تعیین کرده‌اند. برخی از پژوهشگران ریشه‌های کریسمس را با آیین میترائیسم در ایران باستان یکی دانسته‌اند و معتقدند که پیشینیان، کریسمس را از یلدا گرفته‌اند. این آیین اما در دوره پیش از مسیحیت در امپراتوری رم باستان رواج یافته بود. معابد میترا در رم شاهد حضور فعال آنها در گذشته‌های دور است. اما به گفته خبرگزاری فارس، «برخی از مسیحیان ایران کریسمس را در روز ۲۵ دسامبر جشن می‌گیرند و سال نو را در اول ژانویه، اما ارامنه، کریسمس را به طور هم‌زمان با عید تجلی مسیح در ششم ژانویه جشن می‌گیرند».
واکــــاوی آسیب‌شناسی‌های اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی و سپس دلایل دینی و مذهبی، به خوبی این مسئله اساسی را عریان می‌کند که جامعه جوان ایرانی، در تلاش است فراتر از تنش‌های سیاسی و اقتصادی، خود را بازآفرینی کند و در مسیر این بازآفرینی، سعی دارد از نگرش‌های صرفا سیاسی فاصله گرفته و حس‌وحال تازه‌ای به پیکر نحیف اقتصاد خرد در بدنه اقتصادی کشور بدمد. این جامعه در این پوست‌اندازی به هر بهانه‌ای که در مسیر خود داشته باشد دست می‌اندازد و نگاه اقتصادی را دنبال می‌کند تا نگاه مذهبی و تبلیغات برای دگردیسی دینی. مد کریسمس همانند مد رایج نوروز باستانی در ایران و کشورهای فارسی‌زبان، بهانه کوتاه‌مدتی است که بنگاه‌های اقتصادی خرد و خرده‌فروشی‌ها می‌توانند برای فروش خیز بردارند و جان تازه‌ای به اقتصاد آسیب‌پذیر و شکننده خود، به‌خصوص در سایه این تورم کمرشکن، بدمند. اگر ترند‌شدن مد کریسمس آزاردهنده شده است، به نظر می‌رسد که مبادی ورودی کشور باید کنترل شوند که به‌جای واردات کالاهای بنجل چینی و موج‌سواری اقتصاد چین در ایران و بسیاری از کشورهای دیگر، دست‌کم تولیدکنندگان اسباب‌بازی و البسه اعیاد مذهبی در کشور بتوانند از این بازار کوتاه‌مدت کمتر از یک ماه، تکانی به اقتصاد خودشان بدهند و تولید در کشور تکاپویی داشته باشد.
