در سال‌های ابتدایی ورود صنعت ذوب به ایران، روس‌ها در ایران ساکن شده و شروع به کار کردند و در زمینه زغال‌سنگ و سنگ‌آهن، اکتشافات و اتفاقات خوبی برای حوزه معدن کشور رقم خورد، چراکه در آن زمان نیروهای خوبی در کنار روس‌ها رشد کردند و سبب انتقال تجربه‌های بسیاری در زمینه معدن و اکتشافات شدند. طی دهه‌های گذشته مجموعه ذوب‌آهن، نیروهای انسانی با دانش معدن و صنایع معدنی را پرورش داد، نسل‌هایی که به واحدهای بزرگ فولادسازی رفتند و تجربه‌های خود را در اختیار این واحدها قرار دادند. می‌توان ادعا کرد که شرکت ذوب‌آهن اصفهان، روند استخراج از معادن در سطح کشور را کلید زد و آن را نیز به دیگران آموزش داد، اما بسی دردناک است که در حال حاضر خود بی‌معدن و سنگ‌آهن مانده است.
البته مشکل تامین سنگ‌آهن برای واحدهای فولادسازی به‌ویژه ذوب‌آهن زمانی نمود خود را بیشتر آشکار کرد که واحدهای فولادسازی خصوصی شدند؛ از سوی دیگر معدن‌داران کشور که باید سنگ‌آهن خود را به واحدهای فولادسازی اختصاص دهند به سمت فولادسازی گرایش پیدا کردند و سنگ‌آهن را برای تامین خوراک موردنیاز خود به کار گرفتند. همچنین به‌دلیل افزایش قیمت دلار در برابر ریال، معدن‌داران اگر هم‌اکنون سنگی برایشان باقی مانده باشد، ترجیح می‌دهند صادرکننده باشند تا نیاز فولادسازان داخلی را برطرف کنند.
ذوب‌آهن سهمیه سنگ آهن ندارد
مدیرعامل ذوب‌آهن اصفهان در زمینه تامین سنگ آهن مورد نیاز این واحد عنوان کرد: شرکت ذوب‌آهن سهمیه سنگ‌آهن ندارد؛ البته دولت یک سهمیه‌ای را برای ذوب‌آهن تعیین کرده بود که امسال به هر دلیلی قادر نشد این سهمیه را به واحد ما اختصاص دهد. علاوه بر اینکه این سهمیه در نظر گرفته شده در حقیقت ۳۰ درصد نیاز ما را تامین می‌کند و مجبور به تامین ۷۰ درصدی نیاز خود هستیم.
منصوریزدی‌زاده در پاسخ به این پرسش که خرید معادن برای تامین سنگ مورد نیاز به کجا رسید؟ خاطرنشان کرد: خرید معدن کار ساده‌ای نیست، البته در معادن البرز مرکزی برخی معادن زغال‌سنگ را خریداری کرده و در زمینه خرید سنگ‌آهن نیز بسیار تلاش کرده‌ایم، اما همچنان قادر به خرید معدنی نشده‌ایم. وی در پاسخ به این پرسش که چرا همانند سایر واحدهای فولادی از ابتدا به ذوب‌آهن معادنی اختصاص پیدا نکرده است، یادآور شد: در زمان واگذاری شرکت‌های خصوصی براساس اصل ۴۴ قانون اساسی، شرکت ذوب‌آهن اصفهان آخرین شرکتی بود که به بخش خصوصی واگذار شد و زمان واگذاری این واحد، دیگر معدنی باقی نمانده بود که به این شرکت واگذار شود و سایر واحدها تمام معادن را صاحب شده بودند.
نیاز ذوب‌آهن به سنگ‌آهن دانه‌بندی‌شده
مدیرعامل ذوب‌آهن اصفهان در ادامه خاطرنشان کرد: شرکت ذوب‌آهن اصفهان هر سنگ آهنی را نمی‌تواند استفاده کند و از آنجا که ذوب‌آهن باید سنگ‌آهن خود را به صورت مستقیم استفاده کند، باید سنگ‌آهن دانه‌بندی‌شده خریداری کند. ذوب‌آهن، آهن اسفنجی را به صورت محدود در فولادسازی استفاده می‌کند، اما در چدن‌سازی نیاز به سنگ‌آهن درشت‌دانه و ریزدانه دارد که عیار آنها باید بالای ۶۰ باشد، از این رو در این فرآیند با کار سختی روبه‌رو هستیم، چراکه باید شرکت‌ها را مجاب کنیم سنگ‌آهن دانه‌بندی با عیار بالای ۶۰ به ما تحویل بدهند. این در حالی است که معادن سنگ‌آهن ممکن است ترجیح بدهند سنگ خود را با شرایط راحت‌تری به سایر واحدهای فولادسازی دیگر بفروشند. در این صورت بهتر است که شرکت ذوب‌آهن، سنگ‌آهن داشته باشد که متاسفانه ندارد، در نتیجه ما مجبور هستیم سنگ‌آهن مورد نیاز خود را با قیمت گران‌تری خریداری کنیم.
یزدی‌زاده در ادامه تصریح کرد: از آنجایی که شرکت ذوب‌آهن از انرژی یارانه‌ای نیز استفاده نمی‌کند، هزینه‌های تولید برای این واحد نسبت به سایر واحدهای فولادسازی بالاتر است. وی همچنین با اشاره به نوع انرژی مورد استفاده در ذوب‌آهن خاطرنشان کرد: انرژی موردنیاز ذوب‌آهن، زغال‌سنگ است که ذوب‌آهن باید از معادن زغال‌سنگ نیز حمایت به عمل آورد، چراکه به صورت عمده، تنها خریدار زغال‌سنگ در کشور، شرکت ذوب‌آهن اصفهان است و به همین دلیل نمی‌تواند چون خریدار دیگری برای زغال‌سنگ وجود ندارد، محصولات آنها را با هر قیمتی خریداری کند. با توجه به این موضوع از سال گذشته نیز قیمت زغال‌سنگ تابعی از قیمت شمش فولاد خوزستان شده است.
مدیرعامل ذوب‌آهن اصفهان در ادامه توضیح داد: زمانی که قیمت شمش خوزستان معیار است، براساس نوسان قیمت ارز، روی تمام نیاز فولادسازان اثر می‌گذارد، از این رو قیمت سنگ‌آهن تا زغال‌سنگ نیز براساس قیمت شمش خوزستان تعیین می‌شود.
محدودیت‌های تامین سنگ‌آهن ذوب‌آهن اصفهان
مدیرعامل ذوب‌آهن اصفهان ادامه داد: با توجه به این موضوع که ذوب‌آهن تنها مصرف‌کننده سنگ‌آهن دانه‌بندی شده است، از این رو مجبور هستیم با این معادن سنگ‌آهن تعامل داشته باشیم و با قیمت گران‌تر آن را خریداری کنیم. در نتیجه قدرت چانه‌زنی ذوب‌آهن ناشی از نبود معدن و استفاده از سنگ خاص دانه‌بندی‌شده پایین است و این محدودیت‌هایی است که برای ذوب‌آهن ایجاد می‌شود. اما سایر واحدهای فولادسازی، سنگ آهن را با عیار پایین که به وفور نیز در ایران موجود است، خریداری کرده و تبدیل به کنسانتره کنند و درگیر نوسان عیار سنگ‌آهن نیز نباشند، چون کنسانتره‌ای که مصرف می‌کنند با عیار پایین است. این در حالی است که اگر ما سنگ‌آهن با عیار پایین استفاده کنیم، تمام سیستم کوره بلند این کارخانه به‌هم می‌ریزد.
یزدی‌زاده با توضیح این موضوع که سیستم کوره بلند مانند یک موجود زنده است، توضیح داد: اگر سنگ‌آهن با عیار پایین وارد این سیستم شود، مانند کسی است که میکروبی وارد سیستم بدنی او شده باشد، یعنی اگر با مواد اولیه خوب شارژ نشود، با مشکل مواجه شده و به این سادگی دوباره به سیستم ابتدایی خود برنمی‌گردد؛ در حالی که هیچ‌یک از فولادسازان داخلی این مشکل را ندارند. به عبارت دیگر واحدهای دیگر برای تامین مواد اولیه مورد نیاز خود مانند ذوب‌آهن از حساسیت بالایی برخوردار نیستند. ضمن اینکه واحدهای دیگر چون یارانه انرژی را می‌گیرند، هزینه‌‌ها را پوشش می‌دهند، اما موضوع آن است که دست ذوب‌آهن بسیار بسته است.
وی در پاسخ به این پرسش که آیا هزینه یارانه انرژی را در قالب‌های دیگر دریافت نمی‌کنید، گفت: البته قرار بود که اگر دولت به ما انرژی ندهد، پول آن را پرداخت کند تا بتوانیم با آن سنگ موردنیاز خود را تامین کنیم.
