اقتصاد آنلاین- محبوبه فکوری؛ حالا برآوردها حکایت از آن دارد میانگین رشد سالانه شاخص تولید صنعتی در دهه ۹۰ فقط ۲.۱درصد بوده که کمترین رقم طی چهار دهه منتهی به سال ۱۴۰۰ است و در سال گذشته نیز نرخ رشد شاخص کل تولید صنعتی کارگاههای بزرگ حدود ۳.۱درصد برآورد شده است.
بررسی روند فصلی تغییرات شاخص کل تولیدات صنعتی در هر فصل نسبت به فصل مشابه سال قبل طی دو دهه ۱۳۸۰ و ۱۳۹۰ نیز به خوبی وضعیت رونق یا رکود تولید در بخش صنعت را نشان می دهد.
در دهه ۸۰ و در کل دوره رشد شاخص تولید صنعتی در هر فصل نسبت به فصل مشابه سال قبل، مثبت و از نرخ رشد نسبتا بالایی نیز برخوردار بوده است؛ اما در دهه ۹۰ در فصولی طی سالهای ۹۱، ۹۲، ۹۴، ۹۷، ۹۸و ۱۴۰۰ شاخص تولید صنعتی منفی بوده و در برخی مقاطع بعد از استمرار رشد منفی برای دو فصل متوالی یا بیشتر، صنعت دچار رکود و یا تعمیق رکود شده است.
آنگونه که گزارش های منتشر شده نشان می دهند، بیشترین ماندگاری رکود هم در دهه اخیر، مربوط به دو سال ۹۱ و ۹۲ و بالاترین شدت رکود نیز مربوط به دوره تابستان ۹۷ تا تابستان ۹۸ بوده است.
اما هر چقدر که زمان می‌گذرد، اوضاع کمی بهتر می‌شود؛ به نحوی که در سال ۱۴۰۰ رشد شاخص تولید در هر فصل نسبت به فصل مشابه سال قبل، به ترتیب در فصل بهار با رشد ۵.۴درصد، منفی ۱.۸درصد، ۵.۶درصد و ۳.۴درصد بوده که به عبارتی به استثنای فصل دوم در سایر فصول رشد شاخص تولید صنعتی مثبت بوده است.
گزارش های منتشر شده از سوی معاونت بررسی های اقتصادی اتاق بازرگانی تهران هم به خوبی این را نشان می دهد که روند عمومی شاخص کل تولید کارگاههای بزرگ صنعتی کشور دارای ۱۰۰نفر کارکن و بیشتر از سال ۵۷ و به خصوص سالهای ابتدای دهه ۷۰ تا ۹۰ افزایشی بوده، اما در دهه ۹۰ شاهد درجازدن این شاخص هستیم.
هر چند در دهه ۱۳۶۰ شاخص کل تولیدات صنعتی مزبور با افزایش ۱.۴برابری، در دهه ۱۳۷۰ با افزایش ۲.۱برابری، در دهه ۱۳۸۰با افزایش ۲.۹برابری و در دهه اخیر یا همان دهه ۹۰ با افزایش ۱.۲۵ برابری همراه بوده است که بالاترین افزایش مربوط به دهه ۱۳۸۰ است.
از سوی دیگر، تغییرات سالانه شاخص تولید صنعتی کارگاههای بزرگ ۱۰۰ کارکن و بیشتر در ۴ دهه گذشته نشان می دهد که در دهه ۶۰ میانگین رشد سالانه ۶.۴درصد، در دهه ۷۰ میانگین رشد سالانه ۱۰درصد، در دهه ۸۰ میانگین رشد سالانه ۱۴.۸درصد و در دهه ۹۰ میانگین رشد سالانه ۲.۱درصد بوده است که نشان می دهد در دهه ۹۰، کشور کمترین میزان رشد سالانه را تجربه کرده و البته با شدیدترین تحریم ها هم مواجه بوده؛ هر چند که در بازه ای از این دهه، برجام به سرانجام رسیده و شرایط به صورت مقطعی بهبود یافته است.
بر اساس گزارش های منتشر شده، مقایسه میانگین رشد سالانه شاخص تولید صنعتی در ۴دهه گذشته نشان می‌دهد که در دهه ۱۳۸۰ بیشترین متوسط رشد سالانه به ثبت رسیده و طی همه سالها، رشد مثبت بوده است؛ در مقابل اما در دهه ۹۰ و طی۴سال ۹۱، ۹۲، ۹۴و ۹۷ رشد سالانه شاخص تولید صنعتی منفی و شرایط رکود بر صنعت کشور حاکم بوده است؛ ضمن اینکه میانگین رشد سالانه شاخص تولید صنعتی طی این دوره فقط ۲.۱درصد بوده که کمترین رقم طی چهار دهه منتهی به سال ۱۴۰۰ است، به نحوی که در سال ۱۴۰۰ نرخ رشد شاخص کل تولید صنعتی کارگاههای بزرگ، حدود ۳.۱درصد برآورد شده است.
بر اساس طبقه بندی سازمان ملل متحد در رابطه با فعالیتهای اقتصادی تحت عنوان آیسیک ۴ تعداد ۲۴ فعالیت صنعتی ذیل حوزه صنعت ساخت وجود دارند، این درحالی است که ترکیب ارزش افزوده فعالیتهای ۲۴گانه مزبور در ارزش افزوده کل کارگاههای صنعتی ۱۰۰ نفر کارکن و بیشتر، حاکی از تمرکز بالای برخی فعالیت های صنعتی در ایران است؛ به این معنا که شش گروه فعالیت صنعتی شامل صنایع تولید محصولات شیمیایی، صنایع تولید فلزات اساسی، صنایع تولید وسایل نقلیه موتوری، صنایع تولید مواد غذایی، صنایع تولید محصولات کانی و غیرفلزی و صنایع تولید دارو، در مجموع ۸۰درصد از ارزش افزوده صنعت ساخت را تشکیل می‌دهند؛ ضمن اینکه سهم ۱۸گروه فعالیت مابقی از ارزش افزوده کل صنعت ساخت، فقط ۲۰درصد است.
حالا گزارش‌های رسمی از مشارکت رشته فعالیتهای صنعتی در رشد ۳.۱درصدی شاخص تولید کارگاههای بزرگ صنعتی در سال ۱۴۰۰ حکایت از آن دارد که در ۲۴ رشته فعالیت صنعت ساخت، تعداد ۲۰ فعالیت مثبت و ۴ فعالیت مشارکت منفی در رشد مزبور داشته اند، ضمن اینکه ۵ فعالیت صنعتی شامل صنایع دارویی با ۰.۹۲درصد، صنایع تولید ماشین‌آلات مولد و انتقال برق و دستگاههای برقی ۰.۵۲درصد رشد تولید، صنایع غذایی ۰.۴۷درصد رشد تولید، صنایع تولید ماشین آلات و تجهیزات ۰.۳۰درصد رشد تولید، صنایع تولید وسایل نقلیه موتوری ۰.۲۶درصد رشد تولید در مجموع مشارکت مثبت ۲.۴۷واحد درصدی در افزایش ۳.۱درصدی شاخص تولید صنعتی دارا بوده‌اند.
از سوی دیگر بر خلاف روال سالهای قبل، مشارکت فعالیت تولید فلزات اساسی در رشد تولید صنعتی سال ۱۴۰۰ فقط ۰.۰۲ واحد درصد و مشارکت فعالیت تولید محصولات کانی و غیرفلزی منفی ۰.۱۵واحد درصد بوده است.
از سوی دیگر روند سالانه شاخص تولید و اشتغال کارگاههای بزرگ صنعتی طی بازه ۶۷ تا ۹۹ نشان می دهد که هر چند روند عمومی هر دو شاخص طی بازه زمانی مزبور، افزایشی بوده است اما رشد شاخص تولید همواره به رشد کمتری در شاخص اشتغال منجر شده است.
بر این اساس میانگین نرخ رشد سالانه شاخص تولید و اشتغال کارگاههای بزرگ صنعتی طی بازه زمانی ۵۷ تا ۹۹ به ترتیب برابر با ۶.۶درصد و ۱.۳۸درصد بوده که نرخ رشد سالانه شاخص تولید تقریبا ۴.۸برابر شاخص اشتغال است؛ ضمن اینکه مقایسه تغییرات دو شاخص مزبور طی چهار دهه گذشته موید این است که بالاترین رشد سالانه شاخص تولید در دهه ۸۰ و بالاترین رشد سالانه شاخص اشتغال در دو دهه ۶۰ و ۷۰ اتفاق افتاده است؛ ضمن اینکه طی سالهای ۹۱تا ۹۹ متوسط رشد سالانه شاخص اشتغال کارگاههای بزرگ صنعتی حدود ۰.۶درصد و متوسط رشد سالانه شاخص تولید حدود ۱.۳درصد بوده است.
بررسی این نکات در مقایسه رشد شاخص تولید و اشتغال مجددا موید آن است که رشد تولید در کارگاههای صنعتی با ۱۰۰نفر کارکن و بیشتر، منجر به ایجاد اشتغال بالایی نمی‌شود و راه‌حل ایجاد اشتغال باید در بنگاه‌های کوچک دنبال شود.
