اقتصاد آنلاین – سیده زهرا محمودی؛ امروز اولین مناظره انتخاباتی ریاست جمهوری1400، آغاز خواهد شد و با این وجود در این روزهایی که از اعلام اسامی نامزدهای ریاست جمهوری گذشته است، هنوز نکته امیدوارکننده‌ای در صحبت کاندیداها دیده نمی‌شود. اوضاع اقتصادی کشور بسیار نامساعد بوده و شرایط معیشت افراد هر روز رو به وخامت می‌رود؛ اما نقطه روشنی در وعده‌های انتخاباتی دیده نمی‌شود و این وعده‌ها تنها به ناامیدی مردم و کارشناسان می‌افزاید.
وعده‌های مطرح‌شده تا کنون تنها شعارهایی بوده که با واقعیت فرسخ‌ها فاصله دارد و نتیجه آن نیز چیزی جز بدتر شدن شرایط نیست. این وعده‌ها در ظاهری زیبا و عوام فریب مطرح می‌شود؛ اما باطن آن به قدری مخرب است که آثار نامطلوب آن به این آسانی‌ها جبران نخواهد شد. اقتصاد آنلاین سعی دارد تا با هدف آگاه‌سازی عموم هر شب در کلاب هاوس خود به نقد و بررسی این وعده‌ها و نتایجی که برای اقتصاد کشور به دنبال دارد، بپردازد. این برنامه هر شب ساعت20 از کلاب هاوس و سایر شبکه‌های اجتماعی اقتصاد آنلاین پخش می شود. در ادامه مشروح نقد و بررسی وعده‌های 14خرداد 1400 را خواهید خواند.
امیر مهدی‌زاده، دبیر سرویس بورس اقتصادآنلاین در ابتدا به وعده‌های ابراهیم رئیسی پرداخت. ابراهیم رییسی گفته است: مهم ترین هزینه در تامین مسکن، هزینه زمین است و ما زمین‌های زیادی داریم؛ باید از فعالیت‌های اقتصادی غیر مولد جذابیت‌زدایی کنیم و مالیات یکی از ابزارهای تنظیم‌گر در این حوزه است اما از آن سو باید حتما برای فعالیت‌های اقتصادی تولیدی جذابیت ایجاد کنیم. بورس از منابع مهم تامین مالی برای تولید است و در مورد ظرفیت تولید گفتند اگر به مساله کمیت و کیفیت تولید خودرو توجه کنیم می‌توانم در یک سال اول رقم تولید را به یک میلیون و ۶۰۰ و ظرف دو سال به دو میلیون برسانیم.
وقتی تولید بالا برود اما قیمت سرکوب شود، تولیدکننده چه نفعی خواهد برد؟
مهدی‌زاده در مورد گفته‌های ایشان در مورد مسکن گفت: این تز همان طرح مسکن مهر یا همان ویژگی‌ها است که باید منتظر جزئیات بیشتر آن ماند و این صحبت‌ها حاکی از علاقه ایشان به طرح مسکن مهر است. آقای رییسی گفتند زمین برای ساخت و ساز دهک‌های پایین خواهند داد. در مورد جذابیت‌زدایی از فعالیت‌های غیرمولد هم ابزار را مالیات نام بردند اما نکته‌ای برای ایجاد جذابیت برای تولید نام نبرده‌اند. در مورد اینکه بورس منبع تامین مالی تولید است نیز توضیح داده شد که بازار بدهی می‌تواند باشد اما سازوکارهایی دارد که در مورد سازوکارها توضیحی داده نشده است. بازار سهام، بازار پر ریسکی است. در حوزه خودرو هم ظرفیت را یک میلیون و ۶٠٠ عنوان کردند و فکر می‌کنم تا اینجا مساله قیمت‌گذاری دستوری و واردات قطعات برای خودروساز هاست و وقتی ظرفیت بالا برود اما همچنان قیمت سرکوب شود، صرفه آن برای تولیدکننده چیست؟ این‌ها مواردی است که در اقتصاد خرد بدان پرداخته می‌شود و به زور نمی‌توان ظرفیت را بالا برد. در مورد سرریز صنایع دفاعی در خودرو نیز مفصلا توضیح داده شد. ایشان بهترین راه برای حمایت از سفره مردم را جدا کردن ارز از سفره مردم دانستند و چگونگی اجرای این تصمیم مشخص نیست و معلوم نیست چرا اینگونه با مشکلات برخورد می‌شود و کاندیداها نباید بگویند همه چیز را باید خودمان تولید کنیم.
زمین رایگان هزینه ملک را کاهش نخواهد داد
صادق الحسینی در مورد وعده‌های رئیسی اظهار داشت: بحث‌های آقای رییسی در مورد زمین و مسکن از مهم‌ترین مواد مطرح‌شده توسط ایشان است و هنوز یک ایده غلط در فضای اقتصادی کشور وجود دارد که فکر میکنند یا باید زمین رایگان به همه دهیم و یا هیچ زمینی به کسی ندهیم. این یک دوگانه جعلی است. دولت نباید به کسی زمین رایگان دهد و از آن سو نیز زمین‌خواری می‌شود که این اتفاق هم نباید بیافتد. راه حل این است که زمین‌های موجود با برنامه واگذار شود که بخش زیادی از کسری بودجه با واگذاری زمین انجام شود برای مثال در چین فروش زمین درایور توسعه محلی است. دولت باید زمین را به قیمت منطقی خود طوری که منافعش برای کل ملت تامین شود، واگذار کند. زمین رایگان هیچگاه قیمت ملک را کاهش نمی‌دهد. هزینه فرصت زمین است که هزینه زمین را می‌سازد نه قیمت زمین. باید بدانیم که متاسفانه کاندیدهای ما متوجه نیستند که با رایگان دادن منابع کشور، هزینه‌ها کاهش نخواهد داشت. چه ارز باشد چه مسکن چه....
کاندیداها فکر میکنند هرچه تصمیم پوپولیستی‌تر باشد، بهتر است
الحسینی افزود: در کل متاسفانه ذهنیت منسجم از اقتصاد کشور و بازارهای مختلف، در ذهن کاندیداها مشخص نیست و فکر میکنند هر چه تصمیم پوپولیستی‌تر باشد، بهتر است. حال باید دید که در آینده با آگاه‌سازی‌ها چه خواهد شد و امیدواریم کشور به سمتی برود که حرف از زمین رایگان و... در صحبت‌های افراد دیده نشود.
هزینه فرصت است که قیمت را مشخص می‌کند
سعید عباسیان، سردبیر اقتصاد آنلاین با اشاره به اینکه در مورد مسکن، ما تصور اشتباهی از مفهوم قیمت داریم عنوان کرد: ما در مورد قیمت‌گذاری مبنایی اشتباه داریم و فکر می‌کنیم که هر کالایی که تولید می‌شود چه قدر هزینه داشته و بعد مبلغی هم به عنوان سود می‌گذاریم و می‌گوییم قیمت این عدد بوده و این روش مبنای قیمت‌گذاری خواهد شد. درصورتی که اقتصاد با این روش کار نمی‌کند و هزینه فرصت است که قیمت را مشخص می‌کند. عمدتا طرح‌های مسکن هم با این تصورات اشتباه ارایه شده و تصور می‌شود بدین روش مشکلات حل خواهد شد. در مورد جذابیت‌زدایی از فعالیت‌های اقتصادی غیرمولد به وسیله مالیات نیز باید گفت: در شرایط تورمی سال‌های اخیر این ابزارها نمی‌تواند موثر باشد و اول باید تورم را کنترل کنیم. اگر تورم کنترل شود، قیمت‌گذاری دستوری نداشته باشیم و... تولیدکننده خود به تولید تشویق خواهد شد. ایشان همچنین به مساله خودرو نیز اشاره کردند و آن را با صنابع دفاعی مقایسه میکنند که این مقایسه درست نیست. ما مفتخریم که در صنایع دفاعی خوب عمل کردیم اما این موضوع جدا از بحث خودرو است. در رابطه با ارز ۴٢٠٠تومانی نیز متاسفانه ایشان دوباره بحث نظارت را مطرح کردند که می‌دانیم این رانت عظیم با نظارت کنترل نمی‌شود. در مورد جداسازی ارز نیز مشخص نیست منظور ایشان چیست؟
چرا کاندیداها فکر میکنند باید در مورد همه چیز اظهار نظر کنند؟
عباسیان اضافه کرد: در مورد کشاورزی نیز توسعه مهم است اما ابتدا باید دید حاضریم سیاست‌های ارزی خود را اصلاح کنیم و... یا خیر. نهایتا ایشان بحث ظرفیت‌های بلااستفاده تولید و تولید اسباب بازی و... را برای پر کردن این خلا نام بردند که اصلا مشخص نیست چرا این موضوع هم حتی از سمت کاندیداها مشخص می‌شود و کاندیدها فکر میکنند باید در همه چیز اظهار نظر کنند.
نامزد بعدی که در این برنامه مورد نقد قرار گرفت، جلیلی بود. ایشان امروز گفتند: لازمه پیشرفت اقتصادی ثبات است و دولت نباید به ثبات ضربه بزند. رییس جمهور نقش مهمی در استقرار ثبات اقتصادی دارد. دولت نباید به ثبات اقتصادی لطمه بزند. اصناف نگران این هستند که دولت تصمیمات مختلف گرفته و این تصمیمات هماهنگ نیست و موجب پیش بینی ناپذیری شرایط می‌شود. برای ثبات نباید منتظر مسایل موهوم برجام و... بود. دولت در خصوصی‌سازی اشتباه کرد . یکی از اشتباهات این بود که نگاه درآمدزایی در خصوصی سازی وجود داشته است. در مسیر خصوصی‌سازی به تفاوت شرکت‌ها توجه نشد. هپکو و ماشین سازی شرکت های راهبردی هستند که باید به اهمیت آنها توجه می‌شد. ما امروز نیازمند ایجاد جمهوریت هستیم و در اقتصاد باید رضایت عموم را مورد نظر قرار دهیم. همه وزارتخانه‌ها و دستگاه‌ها باید برای ارزآوری و ایجاد اشتغال برنامه داشته باشند و ارزآوری فقط وظیفه وزارت نفت نباشد. نباید مثل آنچه در بورس رخ داد، در بین وزارتخانه‌های دولت اختلاف باشد.
دولت فهم درستی از اقتصاد داشته باشد
مهدی‌زاده توضیح داد: اگر قرار است مردم اقتصاد را شکل دهند، چه طور باید برنامه مرکزی داشته باشیم که همه دستگاه‌ها برای ارزآوری فعالیت کنند. در مورد اینکه لازمه پیشرفت اقتصادی ثبات است نیز اتفاق نظر داریم اما مساله به این سادگی نیست و هم تیم اقتصادی باید هماهنگ باشد و هم رئیس جمهور فهم درست اقتصادی داشته باشد.
الحسینی در مورد گفته‌های جلیلی خاطر نشان کرد: در مورد مباحث خصوصی‌سازی ایشان باید گفت خصوصی‌سازی‌های بدی در ایران انجام شده و اینکه در مورد جایی مثل هپکو و... بگوییم آنقدر سرمایه دارد و... درست نیست و باید دید علت این نابودی چه بوده است. حس من از حرفهای ایشان است که او دنبال این است که شرکت‌ها را به شکل ETFهای آقای روحانی که در بورس عرضه کرد، واگذار کند. به لحاظ سیاسی دیگر امکان خصوصی‌سازی در ایران از بین رفته در نتیجه به جای اینکه روی خصوصی‌سازی به شیوه سابق تاکید کنیم، باید تاکیدات و جهت‌گیری خود را تغییر دهیم. پیشنهاد خود ما برای این امر نیز این است که باید به این سمت برویم که اموال دولت را در صندوقی متمرکز کنیم و تارگت‌های مشخص بازدهی مشخص شود و شرکت‌های کوچک باید کم کم در غالب IPO واگذار شود و مدیریت آن را نیز واگذار کند.
سعید عباسیان در این باره اظهار داشت: در رابطه با خصوصی‌سازی ما برای آن می‌گوییم بنگاه خصوصی فعالیت‌هایی را انجام دهد که برایشان سود خواهد داشت و فعالیت خود را ادامه می‌دهد. اما در واگذاری شرط می‌شود که شما حق تعدیل نیرو ندارید و بنگاه توان مدیریت هزینه را ندارد و قیمت‌گذاری دستوری هم داریم و قیمت محصولش بر اساس شرایط بازار نیست و در نتیجه سودآوری نیز کنترل می‌شود. در چنین شرایطی، اساسا خصوصی‌سازی می‌تواند موفق باشد؟
مطمئن نیستم که خصوصی‌سازی با تورم 50درصدی ایران کار درستی باشد
الحسینی با تاکید بر اینکه ما باید در ابتدا ببینیم دولت چه چیزی دارد و بعد زمان برای اصلاحات قیمتی داشته باشیم، یادآور شد: من مطمئن نیستم در کشوری با تورم ۵٠درصدی خصوصی‌سازی تصمیم درستی باشد. ابتدا باید ثبات پولی و مالی ایجاد کنیم و این فرایندی دو الی سه ساله خواهد بود. ابتدا با کنترل تورم، ثبات به اقتصاد بازگردد و فرایندها شفاف شود و سپس افکار عمومی نیز باید اقناع شود. مغان بهترین خصوصی‌سازی تاریخ ایران بود اما حتی آن را هم پس گرفتند. یعنی این خصوصی‌سازی به اهلش هم واگذار شد، تولید چندبرابر و پس از چند سال آن را بازگرداندند. تجربه دنیا را هم که ببینیم، تجربه خصوصی‌سازی جواب ثابتی ندارد و باید باتوجه به شرایط سیاسی، ثبات اقتصادی و شرایط افکار عمومی انجام شود.
ریزش بورس طبیعی بود؛ علت بالا رفتن غیر طبیعی را پیدا کنید
درخشانی در مورد بحث‌های جلیلی در مورد وعده‌های بورسی جلیل تصریح کرد: من این امر(اختلافات) را عامل ریزش بورس نمی‌دانم. ریزش بورس به این دلیل بود که بورس زیاد بالا رفت و نمی‌دانم چرا به این مفاهیم مرتبط می‌شود. به اعتقاد من بازار به دلیل زیاد بالا رفتن ریخت و ریزش طبیعی بود و باید علت بالا رفتن را پیدا کرد نه ریختن.
حجت صیدی نیز در مورد اظهارات جلیلی گفت: در مورد خصوصی‌سازی من هم معتقدم پیش‌نیاز خصوصی‌سازی به دلیل عدم شفافیت و... آماده نیست و بنابراین اگر بنده مشاور رئیس جمهور باشم می‌گویم تا یک سال به دنبال خصوصی‌سازی نرو و شرکت‌ها را برای خصوصی‌سازی آماده کن. ایشان همچنین گفته بودند که ما می‌توانیم با بانک‌های تحریمی آمریکا کار کنیم که به نظرم این موضوع هم امکانش کم است و هم اگر ممکن باشد، بسیار پرهزینه خواهد بود.
طرح رضایی و قاضی‌زاده به بورس رونق نمی‌دهد
نامزد بعدی قاضی‌زاده بود که ایشان گفتند: اگر رئیس جمهور شوم پول‌های خارح شده توسط دولت را در قالب صندوق تثبیت به بازار بورس برمی‌گردانم. مهدی‌زاده در خصوص این ادعا عنوان کرد: من نمی‌دانم این شرکت‌هایی که دولتی نبوده را چه می‌خواهند کنند؟ کاندیداها فقط می‌خواهند بازار مثبت شود و بالا رود و کاری با بقیه بازار ندارند.
صیدی نیز در همین خصوص اظهار داشت: من عصر صحبت‌های آقای رضایی را شنیدم و به نظرم طرح ایشان و آقای قاضی‌زاده حتی اگر موفق شود به بازار رونق نخواهد داد و تنها ممکن است پول مالباختگان بازگردد؛ اما بازار را بر نمی‌گرداند.
مهرعلیزاده از دیگر نامزدهایی بود که در این برنامه مورد نقد قرار گرفت: ایشان در مورد بورس گفتند بورس مانع تورم خواهد شد و بحث جدیدی که مطرح کردند مربوط به مداخله دولت در بورس در زمان شکست بازار است. عباسیان نیز در رابطه با این ادعا توضیح داد: من منظور ایشان از شکست بازار را متوجه نمی‌شوم. در مورد یارانه‌ها، نظام مالیاتی و ارز نیز تنها بحث‌های کلی بدون جزئیات از سوی ایشان عنوان شد و در مورد مسکن هم به تسهیلات ارزان قیمت اشاره داشتند که منبع این تسهیلات هم مشخص نشده است.
اعلام رقم یارانه، رشوه به مردم است
همتی نامزد آخری بود که در کلاب هاوس اقتصاد آنلاین مورد نقد قرار گرفت؛ ایشان در 13خرداد نیز صحبت‌هایی را در کلاب هاوس مطرح کرده بودند که در ادامه خواهید خواند: نتیجه کار میدان و دیپلماسی باید توسعه اقتصادی باشد و هر خروجی باید در جیب مردم دیده شود. ایشان به منطقه اشاره کردند و گفتند ما کمک‌های زیادی به کشورهای عراق و... کردیم که باید در جهت منافع ایران از آنها استفاده کنیم. به رشد جمعیت گریزی زدند و اعلام داشتند: رشد جمعیت باید بالا رود و شرط انجام آن را توسعه اقتصادی دانستند. در مورد بنزین گفتند با افزایش قیمت بنزین در آبان٩٨ مخالف بودند و در پاسخ به اینکه چرا مخالفت خود را اعلام نکردند گفت: من رئیس کل بانک مرکزی بودم نه وزیر نفت. در مورد بورس نیز گفتند من بسیار متاسف هستم که مردم ضرر کردند امیدوارم قدرتی بالاتر از رئیس کل بانک مرکزی داشته باشم تا به مردم کمک کنم. بحث تورم را به سیاست‌های بودجه‌ای ربط دادند و به استقلال بانک مرکزی اعتقاد داشتند. در ادامه به یارانه یک میلیون تومانی هم اشاره کردند و گفتند اگر رقم بدهیم به منزله رشوه به مردم است و اشاره کردند رقم مشخصی اعلام نمی‌کنند. در مورد بورس هم بورس را آیینه بخش حقیقی اقتصاد دانستند و مشخصا برنامه خود را حذف قیمت‌گذاری دستوری دانستند نه اینکه منابعی تزریق شود.
دلیل ریزش بورس دعوای دو نفر نیست
سعید درخشانی در مورد گفته‌های همتی در مورد بورس تاکید کرد: از آقای همتی بعید است که این حرف‌ها را در مورد بورس بزنند. قطعا دلیل ریزش بازار دعوای دو نفر نیست. ما انتظار شنیدن حرفهای دقیقی داریم.
ناامنی سرمایه‌گذاران زیر سایه امنیت مجرمان
علی دادپی نیز مواضع خود را اینگونه تشریح کرد: دولت‌های جاری و قبلی ایران همیشه با نوعی خودفریبی سراغ افزایش هزینه‌های عمومی رفتند و هیچ وقت سعی نکردند هزینه‌ها و درآمد را متناسب کنند و در نتیجه هزینه‌ها را بین مردم تقسیم کردند. من جز آقای همتی هیچ یک از کاندیداها را نه در مورد ریشه‌های درک صادق می‌بینم و نه معتقدم که اصلا درکی وجود داشته باشد. من با این وضعیت به بهبود وضعیت اقتصاد خوشبین نیستم و مشکل اصلی را ناامنی فعالیت‌های اقتصادی می‌دانم. من بارها دیدم افرادی می‌دانند مجرم هستند ولی احساس امنیت میکنند. فکر نمی‌کنم در دوره هیچ یک از کاندیداها، افزایشی در سرمایه‌گذاری اقتصاد و حجم فعالیت‌ها صورت گیرد و از وضعیتی که می‌بینم، بسیار ناامید هستم. این تصورات، تصوراتی است که در خواب و رویا وجود دارد، نه واقعیتهای اقتصادی.
چیزی در مورد عواقب قیمت‌گذاری دستوری به گوش نامزدها رسیده است؟
عباسیان در ادامه اظهار داشت: به نظر می‌رسد افرادی که نامزد شدند، برخی جملات علمی را بازگو میکنند؛ مثلا کنترل تورم ولی از آن سو وعده‌هایی می‌دهند که تورم را به دنبال خواهد داشت و مشخص نیست این وعده‌ها بر چه اساسی داده شده است و تعداد وعده‌ها آنقدر زیاد شده که حرفهای جدید زیادی مانند نوشتن قیمت روی بیلبوردهای شهر، عنوان می‌شود و این یعنی فرد اصلا چیزی در خصوص عواقب قیمت‌گذاری دستوری به گوشش نخورده است و یا تصورات اشتباهی در مورد بالا بودن ارز پولی ملی و یا خودکفایی در همه حوزه‌ها و... وجود دارد که این به معنی کنارگذاشتن علم اقتصاد است، چون اساسا اقتصاد با مبادله همراه است. اما متاسفانه این وعده‌ها ادامه دارد و هر روز شاهد وعده‌های جدیدی هستیم.
کشور در حال مستهلک‌شدن است/ دیگر حتی مذاکرات هم اوضاع را درست نمی‌کند
دادپی در اظهارات پایانی خود در این اتاق، عنوان کرد: ما هنوز در گروه‌های حاکم به واقع‌بینی در مورد اقتصاد نرسیدیم و حتی در مورد تعریف پول قوی و... به یک توافق ملی نرسیدیم و تعریف هرکس از پول قوی و... متفاوت است. کشور ما در حال مستهلک شدن است و این موضوع برای من بسیار دردآور است. نامزدها باید بیدار شوند. باید به افراد اجازه فعالیت‌های اقتصادی دهیم و هیچ کدام از نامزدها در این باره حرفی نمی‌زنند و این برای من بسیار ناراحت‌کننده است. جمع‌بندی من این است که تغییر خاصی در ایران اتفاق نمی‌افتد و حتی مذاکرات وین هم موفق نخواهد بود زیرا دنیا فهمیده چه در ایران می‌گذرد.
دولت وظایف خود را انجام دهد و به فکر جزئیات زندگی مردم نباشد
عباسیان با تایید گفته‌های دادپی این برنامه را اینگونه به پایان رساند: ما حداقل می‌توانیم تجربه سایر کشورها را ببینیم که متاسفانه این کار را هم انجام نمی‌دهیم و متاسفانه مسیرهای اشتباهی را طی می‌کنیم. اینکه تصور کنیم هر وعده‌ای بدهیم و بعد که اثرات تورمی آن آشکار شد، با قیمت‌گذاری دستوری کنترلش کنیم، درست نیست. اگر فردی از بیرون وعده‌ها را ببینید، فکر می‌کند منابع زیادی داریم و تنها مشکلمان چگونگی استفاده از این منابع است. به نظرم باید از نامزدها توقع داشته باشیم که در هر حوزه‌ای برنامه ارائه ندهند. دولت باید وظایف مشخص خود را انجام دهد و اگر این وظایف را انجام دهد لازم نیست به فکر همه جزئیات زندگی مردم باشد. ما همچنان امیدواریم این حرف‌ها موثر باشد و نامزدها این موارد را بپذیرند و تغییری در وضعیت ایجاد کنند.
