به گزارش اقتصاد آنلاین؛ اما چه می‌شود که در سیاه‌چاله یوتیوب و اینستاگرام ساعت‌ها سرگردان می‌شویم؟ اصلاً چه می‌شود که دچار حواس پرتی می‌شویم؟ علت کم حافظه شدن چیست؟ در این دوره و زمانه دیگر کسی به انگشتانش نخ نمی‌بندد تا کارهایی که باید انجام دهد را فراموش نکند ولی انسان امروز همچنان دچار فراموش کاری می‌شود. آیا درمانی برای حواس پرتی هست؟
علت حواس پرتی
علت حواس پرتی و مغز مه آلود چیست؟ چه عواملی در آن دخیل هستند؟ به‌احتمال زیاد، این دست سؤال‌ها از گوشه ذهن شما هم عبور کرده است. پرتی حواس علت‌های زیادی دارد، اما به‌طور کل می‌توان آن را در دو دسته کلی تقسیم‌بندی کرد:
عوامل درونی
ذهن خسته و پریشان می‌تواند از مهم‌ترین علت‌های حواس پرتی باشد. ریشه خیلی از مشکلات از درون ماست و اگر آن‌ها را ریشه‌کن نکنیم، ممکن است مشکلات خیلی بزرگ‌تری برای ما ایجاد کنند و مانند یک دومینو معضلی پس از معضل دیگر برای ما رخ دهد. افسردگی، خستگی ذهنی، کم‌خوابی، عدم اهمیت به رژیم غذایی و…
در این زمینه بخوانید؛
چرا با اینکه استراحت می کنم بازم خسته ام؟ / چند راهکار برای استراحتی اثر بخش
همچنین دیپاک چوپرا و رودُلف تانزی در کتاب ابر مغز به ما راه‌ورسم چگونه در دست گرفتن افسار مغز را آموزش داده‌اند و نشان می‌دهند که چطور با استفاده از مغزمان به شادی، رشد فکری و معنوی برسیم و با حواس جمع به زندگی ادامه دهیم.
عوامل بیرونی
ما در عصر انفجار اطلاعات هستیم و الی ماشاالله مواردی هستند که می‌توانند موجب حواس پرتی ما شوند. نوتیفیکیشن‌های گوشی همراه، صدای تلویزیون، تیک‌تاک ساعت، سروصدای محیط، میزان روشنایی محیط اطراف، رفت‌وآمد افراد و… از علت‌های بیرونی این پدیده هستند.
پرتی حواس گاهی نظم و دیسیپلین را از زندگی ما می‌دزدد و مانند یک سد، مانع رسیدن ما به موفقیت‌های کوچک و بزرگ می‌شود. ما باید در پی درمان پرتی حواس باشیم تا آسیب کمتری ببینیم.
در قسمت‌های بعدی دلایل این غول چندسر را موشکافانه‌تر بررسی می‌کنیم و نوش‌داروی این درد را قبل از مرگ به سهراب می‌رسانیم.
اگر بخواهیم دلایل حواس پرتی و عدم تمرکز را نام ببریم، نیاز به لیستی بلندبالا داریم که آوردن همه آن‌ها در این مقاله، خودش موجب عدم تمرکز می‌شود. در اینجا به چند مورد از مهم‌ترین دلایل این دو پدیده اشاره می‌کنیم:
۱. اهمال کاری؛ ایشالا از شنبه
به‌احتمال قریب‌به‌یقین همه ما حداقل برای یک‌بار هم شده برنامه‌ریزی کرده‌ایم که از شنبه به باشگاه برویم، برای کنکور بخوانیم یا فلان دوره آموزشی که در گوشه هارد کامپیوترمان خاک می‌خورد را شروع کنیم اما…
نگاه به آینده و برنامه‌ریزی بر اساس آن به‌هیچ‌وجه کار اشتباهی نیست، با این حال بیشتر روزها و زمانمان را فقط برای دیالوگ‌هایی زیر تلف می‌کنیم و زیبایی و پتانسیل استفاده از زمان حال را از دست می‌دهیم.
از شنبه شروع می‌کنم (شنبه کذایی!).
ساعت رُند بشه میرم سر درس‌هام.
قسمت دوم سریال رو ببینم، کارم رو شروع می‌کنیم.
بذار نیمه اول فوتبال تموم شه، میرم سراغ زندگیم!
اما بعد از رسیدن به شنبه و ساعت رند، اتمام قسمت دوم و نیمه اول فوتبال یادمان رفته که چه کاری را می‌خواستیم انجام دهیم. البته گاهی وقت‌ها این اهمال‌کاری ما ناشی از کمال‌گرایی ماست، چرا که می‌خواهیم شرایط ایدئال را فراهم کنیم و بعد شروع کنیم. استفان گایز در کتاب چگونه کمال گرا نباشیم به ما آموزش می‌دهد تا چگونه خود را از شر کمال‌گرایی رها کنیم. شما می‌توانید خلاصه کتاب چگونه کمال گرا نباشیم را از اینجا بخوانید.
۲. ذهن سرگردان؛ امان از اشتباهات گذشته!
معمولا زیر دوش حمام به دعواها و بحث‌هایی که باختیم، فکر می‌کنیم و تقاضای ویدئوچک می‌دهیم. «عه! عه! چرا فلان جواب رو بهش ندادم!»، «تو رو خدا می‌بینی، چی گفت؟ چرا همون جا جوابشو ندادم؟»
غرق شدن در افکار یکی از دلایل مغز مه آلود است. طبق آمار، ۶۲ درصد تصادفاتِ ناشی از حواس پرتی، به سرگردانی ذهن و تفکر طولانی مدت در هنگام رانندگی تعلق دارد و استفاده از تلفن همراه تنها با ۱۲ درصد با اختلاف زیادی در رتبه دوم است.
باید یاد بگیریم که چگونه اشتباهات بزرگ زندگی را تکرار نکنیم و با درس گرفتن از این اشتباهات، زنجیره ارتکاب اشتباهات بعدی را قطع کنیم.
۳. خواب ناکافی؛ مرگ تدریجی حافظه!
زندگی‌مان در عصر دیجیتال با لوازم الکترونیک گره خورده است. ساطع شدن نور آبی از تجهیزات دیجیتال مانند لپ‌تاپ و موبایل، باعث کاهش سطح ملاتونین در بدن می‌شود. ملاتونین نوعی ماده شیمیایی است که موجب به خواب رفتن‌مان می‌شود. یکی از معضلات زندگی در این دوران، کمبود خواب است. ما برای تاب‌آوری و پویایی در این دنیای پرتحرک نیاز به خواب کافی داریم. متیو واکر در کتاب چرا می خوابیم روایت‌های وحشتناکی را از سرگذشت افرادی که دچار کمبود خواب بودند، تعریف کرده است.
۴. موبایل؛ نوتیفیکیشن‌های لعنتی!
از مهم‌ترین دلایل حواس پرتی و عدم تمرکز، گوشی موبایلمان است. زمانی را تصور کنیم که در اپلیکیشن در حال مطالعه کتاب هستیم، ناگهان یک پیام از بانک دریافت می‌کنیم که به حسابمان پول ریخته شده؛ کنجکاوی امانمان را می‌برد و تا زمانی که نفهمیم چه کسی این پول را به حسابمان ریخته است، آرام نمی‌گیگیریم. (البته همه پیام‌ها مانند این پیام، خوشحال‌کننده نیست!)
۵. سروصدای محیط
تیک‌تاک ساعت که یکی از آزاردهنده‌ترین صداها برای برخی از افراد است، صدای صحبت خانواده و همکاران، صدای پرنده و… از عوامل پرت شدن حواس هستند. طبق یک مصاحبه با مهندسان راه‌آهن و لوکوموتیورانان، سروصدای محیط (مسافران، تجهیزات و خدمه) را یکی از دلایل حواس پرتی خود می‌دانند.
۶. خستگی ناشی از کار
کار زیاد، خستگی ذهن را به همراه دارد و زمانی که ذهن خسته باشد، از عملکرد پردازشی ذهن و قدرت مغز انسان کاسته می‌شود و این کاهش عملکرد، خود شرایط پرت شدن حواس را فراهم می‌کند.
۷. عوامل بصری محیط
رفت‌وآمد انسان‌ها، بی‌نظمی و شلوغی محیط اطراف و میز کار، پرواز پرندگان، تابش آفتاب و… . عوامل بصری مهم‌ترین دلیل حواس پرتی در رانندگان است. شاید برایتان جالب باشد که در اوایل دهه ۱۹۰۰، برف‌پاک‌کن یکی از دلایل پرت شدن حواس در رانندگان بود چراکه رانندگان را مسحور خود می‌کرد. طبق گزارش اخیر کمپانی فورد، رانندگان بریتانیایی بیشتر از رانندگان دیگر کشورها، حواسشان پرت یک عابر پیاده جذاب می‌شود!
تحقیقات دو روان‌شناس دانشگاه هاروارد نشان می‌دهد، سرگردانی و آشفتگی ذهن، مهم‌ترین دلیل پرت شدن حواس و عدم تمرکز است. باید در فکر علاج و درمان فراموشکاری باشیم. خلاصه کتاب تمرکز نوشته دنیل گلمن مانند یک دفترچه راهنما برای داشتن تمرکز در زندگی عمل می‌کند و ما را برای جنگ با پرتی حواس و عدم تمرکز تجهیز می‌کند.
تفاوت حواس پرتی و آلزایمر
گاهی حواس پرتی با آلزایمر اشتباه گرفته می‌شود، مثلا وقتی کلید خود را جا می‌گذاریم یا به‌دنبال عینکی که بالای سرمان هست می‌گردیم، می‌گوییم: «هی خدا… پیر شدیم رفت، آلزایمر گرفتم‌هااا.»؛ درباره اختلال پرت شدن حواس حسابی صحبت کردیم و گفتیم ناشی از عوامل و محرک‌های درونی و بیرونی است ولی آلزایمر ناشی از بیماری زوال عقل است و معمولا در سنین پیری رخ می‌دهد.
آلزایمر علاوه بر اینکه بر روی حافظه اثر می‌گذارد، تاثیراتی را بر گفتار و رفتار افراد دارد و موجب اختلال در آن‌ها نیز می‌شود. شاید بتوان گفت، حواس پرتی بیش از حد می‌تواند زنگ خطری برای شروع آلزایمر باشد. فرقی نمی‌کند در چه سنی باشیم، همواره یکی از دغدغه‌های ما این است که چگونه حافظه قوی داشته باشیم و از آلزایمر در هنگام پیری جلوگیری کنیم. کوین هورسلی در کتاب حافظه نامحدود، راه‌کارها و استراتژی‌هایی را برای استفاده حداکثری از قدرت حافظه جمع‌آوری کرده است که می‌تواند ما را در داشتن حافظه‌ای قوی یاری کند.
حافظه نامحدود
خلاصه کتاب حافظه نامحدود
چگونه با استراتژی‌های یادگیری پیشرفته، سریع‌تر یاد بگیریم، بیشتر به خاطر بسپاریم و عملکرد بالاتری داشته باشیم؟
اختلال حواس پرتی و تاثیر آن بر موفقیت
اگر به راز موفقیت افراد موفق که در این مقاله بیان شده، نگاهی بیندازیم، می‌بینیم که تمام رازها و اصول موفقیت، نیاز به ذهنی متمرکز دارد. یکی از این اصول، خلاقیت است و اختلال حواس پرتی، دشمن بزرگ این اصل موفقیت است. در وهله اول شناخت ریشه پرتی حواس و در قدم بعدی رفع آن به‌وسیله یکی از روش‌هایی که در ادامه می‌گوییم، مهم‌ترین قدم‌ها برای رسیدن به موفقیت هستند.
تاکتیک‌ها، روتین‌ها و استراتژی‌های موفق‌ترین افراد دنیا مانند گنجینه‌هایی در جزیره‌ای اسرارآمیز مدفون شده‌اند. تیموتی فریس در کتاب ابزار موفقیت بزرگان این گنجینه‌های مدفون را از دل خاک بیرون کشیده و در اختیارمان قرار داده است. خواندن اصول موفقیت افراد سرشناس، یکی از دلایلی است که این کتاب را برای هر فردی خواندنی کرده است. اگر تاکنون این کتاب را نخوانده‌اید،
درمان حواس پرتی
گاهی این‌قدر میزان فراموشی ما زیاد می‌شود که باعث بروز مشکلات زیاد و مختل شدن زندگی‌مان می‌شود و باید به فکر درمان بود، چرا که نمی‌خواهیم اثر پیگمالیون گریبان‌گیر ما شود و دیگران ما را به‌عنوان فردی حواس‌پرت بدانند و طبق این اثر، میزان شدت بروز حواس پرتی ما در پیش آن‌ها تشدید شود.
روش های رفع حواس پرتی
روش های رفع حواس پرتی مانند راه‌های رسیدن به خدا بی‌شمار است اما ما باید موثرترین و کارآمدترین آن‌ها را انتخاب کنیم تا سریع‌تر به مقصودمان برسیم.
۱. مدیتیشن
همان طور که گفتیم، مهم‌ترین دلیل وقوع فراموشی، ذهن پریشان است و چه راهکاری بهتر از مدیتیشن برای درمان حواس پرتی هایی ناشی از این مورد. رابین شارما در فصلی از کتاب باشگاه پنج صبحی ها که فرمول ۲۰/۲۰/۲۰ را بیان می‌کند، می‌گوید که مدیتیشن با کاهش سطح کلسترول، میان شما و استرس، فرسنگ‌ها فاصله می‌اندازد.
۲. برنامه‌ریزی و اولویت‌بندی
بروز اختلالی این چنینی در بسیاری از افراد، ناشی از نبود همین دو مورد است. چه اهدافی که می‌توانستند زندگی ما را بهبود ببخشند اما با حواس پرتی ناشی از بی‌برنامگی در پستوی ذهنمان گم شدند. چقدر برنامه ریزی برای رسیدن به هدف هایمان را بلدیم؟ چقدر کارهای روزمره‌مان را برنامه ریزی کرده‌ایم؟
یکی از بهترین روش‌های برنامه‌ریزی، استفاده از روش برنامه‌ریزی بولت ژورنال است. رایدر کارول در کتاب برنامه ریزی به روش بولت ژورنال، روشی شگفت‌انگیز را برای تسخیر زمان و آینده معرفی کرده است. او با این روش به ما کمک می‌کند تا ذهن آشفته‌مان را که هر لحظه از شاخه‌ای به شاخه دیگر می‌پرد کنترل کنیم و روی هدف و کاری که در این لحظه باید انجام دهیم، تمرکز کنیم.
در کنار برنامه‌ریزی، اولویت‌بندی کارها و هدف‌ها هم بسیار مهم است. اینکه در زمان درست روی چیز درست دست بگذاریم. کتاب چک لیست نوشته آتول گاواند، آموزش می‌دهد که چطور از چک‌لیست‌ها برای این منظور استفاده کنیم.
۳. خواب کافی
خواب کافی یکی از مواردی است که از کاهش عملکرد و کارایی ذهن جلوگیری می‌کند. درباره اهمیت خواب کافی بالاتر صحبت کردیم.
۴. تغذیه مناسب
رژیم غذایی نامناسب و عدم توجه به تغذیه سالم، موجب اختلال در هورون‌های بدن و در نتیجه آن بروز حواس پرتی و عدم تمرکز می‌شود. در بخش اصلاح رژیم غذاییِ مقالۀ سبک زندگی سالم و شاد چگونه است اشاره کردیم که گنجاندن غذاهای گیاهی در رژیم غذایی با دریافت آنتی‌اکسیدان‌ها، ویتامین‌ها و مواد معدنی می‌تواند روند پیری و عوارض ناشی از آن را کندتر کند.
۵. دور کردن عوامل مزاحم از محیط اطراف
در سال ۱۹۸۰ قانونی وضع شد که براساس آن، خدمه هواپیما در هنگام نشستن و برخاستن هواپیما ملزم بودند از برهم زدن تمرکز خلبان اجتناب کنند. زیرا تمرکز نداشتن خلبان در این دو وضعیت، می‌تواند فاجعه‌های جبران‌نشدنی را در پی داشته باشد.
فرقی نمی‌کند کارمند باشید یا فریلنسر، می‌توانید میز خود را جوری بچینید تا از عواملی که تمرکزتان را برهم می‌زنند، دوری کنید. مثلا می‌توانید میزتان را رو به دیوار بچینید تا رفت‌وآمد افراد حواستان را پرت نکند. با چسباندن یک برگه روی در اتاق یا روی میزتان از بقیه بخواهید که در این ساعت، مزاحمتان نشوند.
اگر مدیر یا رهبر سازمان یا شرکتی هستید توصیه می‌کنیم، خلاصه کتاب اسرار کار اثر لازلو باک را مطالعه کنید. نویسنده کتاب، اسراری را از فرهنگ و ساختار محیط کار شرکت گوگل فاش می‌کند که می‌تواند با دگرگونی شیوه زندگی و مدیریتتان، اثربخشی و عملکرد کارکنانتان را هم بهبود ببخشد.
۶. کنترل حواس پرتی های دیجیتال
احتمالا برای همه‌مان رخ داده است که وقتی در اینستاگرام، کار واجبی داشتیم، ناگهان با دیدن یک پست، ساعت‌ها در دریای اکسپلور این برنامه غرق شدیم و در نهایت آن کارمان هم به‌دست فراموشی سپرده شد. شبکه‌های اجتماعی یکی از عُمربَربادبِده‌ترین پدیده‌هایی است که انسانِ امروز دچارش است. وابستگی بیش‌ازحد مردمان امروز به فناوری‌های دیجیتال از مهم‌ترین دلایل وقوع این پدیده در آن‌ها است.
کال نیوپورت نویسنده و مهندس آمریکایی، به‌پشتوانه تحقیقات انجام شده روی ۱۶۰۰ داوطلب، کتابی با عنوان مینیمالیسم دیجیتال به‌رشته تحریر درآورده که به ما آموزش می‌دهد چگونه در دوران پرهیاهوی فناوری‌های دیجیتال به زندگی خود نظم بدهیم.
جلوگیری از حواس پرتیجلب توجه در عصر امروز حتی از نفت هم ارزشمندتر است! شرکت‌های دیجیتال دست به هر کاری می‌زنند تا جلب توجه کنند، چراکه منبع درآمدشان از همین جلب توجه انسان‌ها در فضای دیجیتال است. ما برای اینکه در زمین این شرکت‌ها بازی نکنیم، باید تاکتیک‌هایی بچینیم که در این بازی، گل‌های کمتری بخوریم!
«بدون گوشی همراه، به پیاده‌روی رفته و با خود خلوت کنید.» و « یک گوشی معمولی‌تر تهیه کرده و از دستگاه‌های تک‌منظوره استفاده کنید.» دو تاکتیک از چندین تاکتیکی است که نیوپورت در این کتاب، برای درمان حواس پرتی ارائه کرده است.
۷. استفاده از نرم‌افزارهای دیجیتال!
برخی نرم‌افزارهای دیجیتال طرفدار ما هستند و می‌توانیم از آن‌ها مانند اسب تروا استفاده کنیم تا بهترین بهره‌وری را در فضای دیجیتال داشته باشیم. یک‌سری نرم‌افزارهای دیجیتال هستند که می‌توانیم با آن‌ها برنامه‌ریزی کنیم که از هر شبکه‌اجتماعی چقدر استفاده کنیم یا برای انجام کاری مشخص تمرکز کنیم. به‌عنوان مثال با استفاده از نرم‌افزار Forest می‌توانیم کمر اعتیاد به تلفن همراه را بشکنیم و بر یکی از مهم ترین موانع مدیریت زمان فائق بیاییم.
علاوه بر همه نرم‌افزارهای مدیریت زمان، خود گوشی‌های هوشمند قابلیتی به اسم do not disturb دارند که تا زمان فعال بودنش، نوتیفیکیشن‌ها و تماس‌ها را نشان نمی‌دهد. البته این ویژگی، قابلیت شخصی‌سازی هم دارد تا نوتیفیکیشن‌های مهم را از دست ندهیم.
۸. روش گروکشی
در این روش، مجازات‌هایی را در صورت ارتکاب حواس پرتی تعیین می‌کنیم. به‌طور مثال عهد بستیم که از ساعت هشت تا ده شب در کنار خانواده باشیم، کتاب بخوانیم و از تلفن همراه دوری کنیم. اگر در این دو ساعت به‌سراغ تلفن همراه رفتیم باید جریمه و مجازاتی را در نظر بگیریم. برای مجازات لازم نیست مانند نیر ایال، نویسنده کتاب ذهن حواس جمع، یک صد دلاری بسوزانیم، می‌توانیم مقداری پول به یکی از دوستان یا اعضای خانواده‌تان بدهیم تا با هر بار ارتکاب این اختلال، مقداری از آن را به حساب موسسه یا سازمانی که از آن متنفریم بریزد.
به‌طور مثال اگر پرسپولیسی شش‌آتشه هستیم، ۶۶۶ هزار تومان را به دوستتان بدهیم تا با هر بار حواس پرتی، ۱۱۱ هزار تومان به حساب باشگاه استقلال بریزد. اگر استقلالی چهارآتشه باشیم، می‌توان ۴۴۴ هزار تومان کنار گذاشت تا در صورت حواس پرتی، خزانه باشگاه پرسپولیس را پر از پول کنیم. احتمالا عمل کردن به تمام این موارد، کمی سخت باشد؛ برای عمل به این موارد و رهایی از فراموش کاری نیاز به ایجاد یک‌سری عادت‌های جدید در خودمان داریم. جیمز کلییر در کتاب عادت های اتمی روشی ساده و قابل اتکا برای رهایی از عادت‌های بد و ایجاد عادت‌های خوب ارائه کرده است.
