به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از همشهری؛ بحران اقتصادی در سال‌های اخیر قدرت تهیه مسکن را برای مردم به حداقل رسانده است. به موازات افزایش جمعیت شهر تهران، خرید مسکن توسط خانواده‌ها دشوار شده و بسیاری را برای اسکان به حاشیه شهر کشانده است. پیروز حناچی، شهردار تهران معتقد است در قانون شهرداری‌ها به «مسکن اجتماعی» اشاره ضعیفی شده و مانند یک مأموریت برای شهرداری به این موضوع پرداخته نشده است. مسکن اجتماعی پدیده‌ای است از قرن نوزدهم و در برخی کشورهای پیشرفته مطرح شد، به این ترتیب که اقشار کم‌درآمد جامعه در خانه‌های کوچک‌مقیاس اسکان یافته و صاحب خانه شوند. این شرایط امروز در شهر تهران به‌وجود آمده و طرح خانه‌های 25متری در مجلس شورای اسلامی در دست بررسی است. مجلس یازدهم در آغاز فعالیت خود چندان به این طرح روی خوش نشان نداده است و به‌نظر می‌رسد مجلس به‌دنبال طرح جایگزین است. محمدرضا رضایی‌کوچی، رئیس کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی یکی از مخالفان ساخت خانه‌های 25متری است. با اینکه خانه‌های 25متری درصورت اجرا قرار است بهینه ساخته شود و بیشتر از این متراژ در اختیار خانواده‌ها قرار بگیرد. در کشورهای توسعه‌یافته خانه‌های کوچک‌مقیاس قابلیت‌های بالای خود را برای زندگی خانواده‌ها نشان داده است. با این حال، رضایی معتقد است تولید مسکن کوچک موجب می‌شود که جوانان به زندگی مجردی و تجردگرایی سوق داده شوند، زیرا در خانه‌ای با متراژ 25متر یک خانواده نمی‌تواند زندگی کند. در روزهای اخیر خبرهایی مبنی بر موافقت مجلس با این طرح شنیده شد، اما این عضو کمیسیون عمران مجلس تأکید می‌کند که این خبر کذب است. البته در طرح جایگزین قرار است تسهیلاتی به مردم ارائه شود تا بتوانند صاحب خانه شوند. پیروز حناچی با اشاره به وضعیت مسکن در تهران میگوید: «طبیعتا اگر منابعی که اختصاص داده می‌شود همچون تسهیلات بانکی مربوط به مسکن، به شهرداری‌ها هم تخصیص داده شود و در کل حمایت و پشتیبانی کنند، شهرداری به این حوزه وارد می‌شود. مثل همه جای دنیا ابزارهای این موضوع در اختیار شهرداری هست؛ همچون صدور پروانه، زمین اختصاص یافته و حتی اجاره‌داری بعد از ساخت که معمولا توسط شهرداری‌ها صورت می‌گیرد.» شهردار تهران با تأکید بر اینکه ظرفیت‌های کمک به بخش مسکن در شهرداری وجود دارد، تأکید می‌کند: «به‌عبارتی دیگر اگر پشتیبانی و حمایت‌هایی که معمولا از الگوی مسکن اجتماعی و مسکن مهر با دادن تسهیلات با بهره‌های پایین به این موضوع صورت گیرد، انجام این هدف عملی خواهد بود.» مجلس شورای اسلامی با مخالفت از طرح تولید خانه‌های 25متری، نظر به اجرای تولید مسکن بالای 40 متر را دارد. با همه اینها، طرح تولید خانه‌های 25متر به بن‌بست رسیده و برای برون‌رفت از این وضعیت با توجه به مشکلات اقتصادی مردم به‌نظر می‌رسد هرچه سریع‌تر کاری باید صورت بگیرد.
مسکن اجتماعی پدیده‌ای است از قرن نوزدهم و در برخی کشورهای پیشرفته مطرح شد، به این ترتیب که اقشار کم‌درآمد جامعه در خانه‌های کوچک‌مقیاس اسکان یافته و صاحب خانه شوند. این شرایط امروز در شهر تهران به‌وجود آمده و طرح خانه‌های 25متری در مجلس شورای اسلامی در دست بررسی است
ناکارآمدی ضوابط بالادستی شهری ما
کاوه حاج‌علی‌اکبری، مدیرعامل سازمان نوسازی شهرداری تهران :
رشد جمعیت شهر تهران در سال کمتر از یک درصد است، اما میانگین این موضوع در شهرهای پیرامونی بالای 5درصد در سال است. شرایطی که ما با آن مواجه هستیم، اسکان در استان تهران و اشتغال در شهر تهران است. در واقع شهر تهران اشتغال کل استان را به دوش می‌کشد و پیامدش این است که روزانه یک میلیون سفر آونگی در شهرهای پیرامونی شکل می‌گیرد. یعنی جمعیتی که در شهر کار می‌کنند، اما در پیرامون شهر اسکان دارند و نتیجه آن ترافیک، افزایش آلودگی و ایجاد شهرهایی است که اساسا هیچ عنصر و شاخصه‌ای از امکانات شهری را ندارند و به‌عبارتی خوابگاه‌های بزرگ‌اندازه به‌حساب می‌آیند. از این منظر ما اساسا به بحث جمعیت‌پذیری خیلی در مقیاس شهر نمی‌توانیم بپردازیم. بی‌مورد به‌نظر می‌رسد که جمعیت شهر از یک اندازه‌ای بیشتر نمی‌تواند باشد؛ چون جمعیت توزیع خود را در مقیاسی فراتر از شهر تعیین می‌کند. ما می‌توانیم ساده‌انگارانه فکر کنیم که شبانه جمعیتی کمتر از 8میلیون نفر در تهران می‌خوابند، ولی واقعیت این است که جمعیت تهران خیلی بیشتر از اینهاست.
نکته دیگر درباره رابطه بین مرکز و پیرامون است. واقعیت این است که همه گروه‌های اجتماعی و اقتصادی باید حق انتخاب برای زندگی در داخل یا حومه شهر را داشته باشند. اتفاقی که در کشورهای توسعه‌یافته می‌افتد، به این صورت است که هرچقدر از مرکز به سمت حومه می‌رویم، سرانه‌ها و کیفیت زندگی به‌طور محسوسی افزایش می‌یابد؛ به‌گونه‌ای که خانه‌ها بزرگ‌تر می‌شود، یعنی از آپارتمان به خانه نقل مکان می‌کنید، حیاط دارید و از خدمات بیشتری بهره می‌برید. بنابراین با دوری از مرکز کیفیت زندگی بهتری خواهید داشت.
در کشور ما برعکس است و هرچه از شهر دورتر می‌شویم، کیفیت زندگی کاهش می‌یابد. مثلا واحدهای مسکونی کوچک‌تر می‌شوند و با سکونتگاه‌هایی مواجه هستیم که حداقل خدمات را هم ندارند. در عین حال، زیرساخت‌های حمل‌ونقل هم وجود ندارد. در مقیاس شهر تهران ما در شرایطی هستیم که قیمت مسکن به‌شدت افزایش پیدا کرده است. ما می‌بینیم که در شهر تهران تقاضا بیشتر روی خانه‌های با متراژ بین 50 تا 57متر است، درحالی‌که عرضه به سمت بیشتر از 100متر رفته است. این نشان از ناکارآمدی ضوابط بالادستی شهری ما دارد و به این خاطر اصرار بیش از اندازه به استانداردسازی دارند. اینکه همه باید از یک استاندارد استفاده کنند، عملا گروه‌های اجتماعی- اقتصادی را از بازار خرید و فروش و تامین مسکن کنار می‌گذارد. این در حالی است که واقعیت از زندگی تعداد زیادی خانواده در یک‌خانه 35متری حکایت می‌کند و در طول زمان توانسته‌اند به یک‌الگوی بهینه برای بهره‌برداری از این مساحت کوچک دست پیدا کنند. در عین حال که برخی فضاها را به‌طور مشترک دارند، اما هر خانواده هم برای خود قلمرو مستقل دارد.
واقعیت این است که طبق طرح جامع در سال96، یعنی قبل از بحران اقتصادی در سال‌های بعد از آن، 40درصد خانوارهای تهران زیر خط فقر مسکن قرار دارند. این دو حالت دارد؛ اینکه خانواده‌هایی بد مسکن هستند و بدتر از آن دهک‌هایی که حتی امکان تامین سرپناه را هم در شهر تهران دارند از دست می‌دهند. یعنی دچار اسکان‌نایابی حیثیتی شده‌اند.
در هیچ جای دنیا خانه 25متری نداریم
محمدرضا رضایی‌کوچی، رئیس کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی:
فرض کنید خانواده‌ای برای زندگی یک خانه 25متری را انتخاب می‌کنند و سؤال اینکه آنها چگونه قرار است در این خانه کوچک زندگی کنند؟ حالا نه یک خانواده پرجمعیت بلکه یک زن و شوهر به همراه تنها فرزند خود. در واقع سبک زندگی ایرانی- اسلامی ما ملاحظات و محدودیت‌هایی دارد؛ مثلا اتاق فرزند از اتاق پدر و مادر خود باید جدا باشد. حالا چطور می‌شود در یک خانه 25متری چنین فضایی را طراحی کرد.
اینکه گفته می‌شود در دنیا خانه‌های کوچک‌مقیاس داریم، درست نیست. در واقع ساخت و سازهای کوچک مقیاس در کشورهای دیگر کاربری تجاری دارد و ما خانه 25متری برای زندگی در هیچ جای دنیا نداریم. خانه‌های کوچک اندازه مشکلات بسیاری خواهد داشت. زیرا در انبوه‌سازی‌ها می‌بینیم که همه خانه‌ها بالکن ندارند یا مشکلاتی بابت پارکینگ وجود دارد. حالا برای خانه‌های کوچک‌مقیاس چگونه قرار است پارکینگ طراحی شود. به‌لحاظ شهرسازی، امنیت و سبک زندگی ایرانی- اسلامی ما، امکان ساخت خانه‌های 25متری وجود ندارد. فرض کنید چنین خانه‌هایی ساخته شد و در یک طبقه10 در ورودی باز شود، چه اتفاقی می‌افتد؟ غیر از این است که در یک خانه به سمت در خانه دیگر باز می‌شود؟ با اجرا شدن چنین طرح‌هایی تداخل‌های فردی زیاد می‌شود. زیرا با ساخت خانه‌های کوچک خانواده‌های زیادی در یک محیط کوچک زندگی خواهند کرد و این موضوع سبب تداخل می‌شود. مثلا برای استفاده از آسانسور و پارکینگ خواه ناخواه تجمع می‌شود یا ارتباطات خیلی نزدیک خانوادگی ایجاد شده و ناهنجاری‌های اجتماعی درست می‌کند. در واقع هیچ جای دنیا سابقه ندارد که برای زندگی و تشکیل خانواده آپارتمان 25متری درنظر گرفته شود. اینکه گفته می‌شود 25متر را با طراحی تبدیل به خانه‌ای 70متری می‌کنند، به‌نظر من غیرممکن است. برای همین، ما به‌عنوان نمایندگان مردم در کشور طرح می‌آوریم. ما در کشورمان زمین کم نداریم ولی می‌بینیم که در شهرهای مختلف عده‌ای دست به احتکار زمین زده‌اند. چطور در مورد مسائل دیگر با احتکار برخورد می‌کنند؟ مثلا در مورد همین احتکار لیموترش هم برخورد شد، اما چرا با فردی که در شهرها زمین‌های بسیاری خریداری کرده و رها می‌کند، برخورد نمی‌شود. بعد می‌بینیم که این فرد به بحث اجاره و فروش خانه ورود نمی‌کند. این احتکار است.
ما راهکارهای زیادی داریم که به‌سمت تولید مسکن برویم. در واقع تولید باید راه بیفتد تا اقتصاد کشور فعال شود. راهکار این است که بانک‌ها کمک کنند، تسهیلات ارزان قیمت بدهند، زمین‌های دولتی در اختیار تولیدکنندگان قرار بگیرد و در بعضی شهرها زمین می‌تواند به طرح موجود الحاق شود. به‌طور کلی مکانیسم‌های مختلفی وجود دارد که مسکن از حالت فعلی خارج شود. 2روز پیش جلسه مفصلی درباره این موضوع در مجلس داشتیم که حتما به صحن هم خواهد آمد.
واقعیت این است که دولت موضوع مسکن را رها کرده است. یعنی با وضع موجود همچنان باید انتظار بحران‌های بیشتری داشته باشیم، کمااینکه من در سال گذشته به رئیس‌جمهور نامه زدم، زیرا این شرایط را پیش‌بینی کرده بودم. اگر حالا هم ورود نکنیم و این شرایط استمرار پیدا کند، مطمئنا وضعیت مسکن در آینده بحرانی‌تر خواهد شد.
