اقتصاد آنلاین – سجاد رفیع؛ افزایش چالش‌های زیست‌محیطی و همچنین کاهش ذخایر نفتی جهان به ویژه طی سالیان اخیر منجر به حرکت کشورهای مختلف به سمت جایگزینی خودروهای احتراقی شده است. تخصیص بودجه‌های کلان توسط دولت‌ها و شرکت‌های مختلف در جهت طراحی و تولید انبوه خودروهای الکتریکی را در همین راستا می‌توان تفسیر نمود. در ایران نیز با توجه به تشدید چالش‌های زیست‌محیطی در سالیان اخیر، موضوع توسعه ناوگان حمل و نقل الکتریکی در کانون توجه دولتمردان و سیاستگذاران کشور قرار گرفته است. در همین زمینه، در ادامه به بررسی وضعیت این ناوگان در ایران و جهان خواهیم پرداخت.
تفاوت خودروهای هیبریدی و برقی
در این قسمت و به منظور درک بهتر مباحث مطرح در این گزارش، به معرفی انواع خودروهای الکتریکی و تفاوت‌های موجود میان آن‌ها خواهیم پرداخت.
• خودروی هیبریدی: به طور کلی، موتور الکتریکی در خودروهای هیبریدی نقش مکمل موتور احتراقی را بر عهده دارد. در همین رابطه، امکان شارژ باتری این خودروها در منزل و یا ایستگاه‌های مخصوص وجود نداشته و فرایند شارژ از طریق تبدیل سرعت به انرژی در هنگام ترمز یا کاهش سرعت انجام می‌گیرد.
• خودروی پلاگین هیبریدی (PHEV): پلاگین هیبریدی را می‌توان به عنوان خودروی گذار از مرحله هیبریدی به برقی در نظر گرفت. امکان شارژ باتری در منزل و یا ایستگاه‌های مخصوص را می‌توان مهمترین مزیت خودروهای PHEV نسبت به اتومبیل‌های هیبریدی دانست.
• خودروی برقی: خودروهای برقی فاقد پیشران احتراقی و تنها متکی به موتور الکتریکی خود هستند. آلایندگی صفر و امکان شارژ باتری در منزل و یا ایستگاه‌های مخصوص، نوید روزهای به مراتب روشن‌تری را برای این نوع از خودروها می‌دهد.
روند تولید خودروهای الکتریکی در جهان
روند تولید و فروش خودروهای الکتریکی در جهان حاکی از رشد فزاینده این صنعت، به ویژه طی سالیان اخیر است. در همین زمینه، پیش‌بینی‌ها حاکی از فروش 25 میلیون دستگاه خودروی برقی در سال 2025 است. این در حالی است که میزان فروش این نوع خودرو در سال 2015، تنها 600 هزار دستگاه بوده است. در همین رابطه، شواهد موجود حاکی از عرضه بیش از 780 هزار خودروی پلاگین هیبریدی و برقی در نیمه اول سال 2018 است. طی این مدت، بزرگترین بازار این نوع خودروها به ترتیب متعلق به کشورهای چین، آمریکا و نروژ بوده است.
به طور کلی، دستیابی به فناوری ساخت و ارتقاء باتری را می‌توان یکی از مهمترین مولفه‌ها در فرایند تولید خودروهای هیبریدی و برقی دانست. در همین رابطه می‌توان فرانسه را پیشتاز کشورهای جهان در زمینه فناوری‌های مرتبط با خودروهای الکتریکی دانست. کشوری که تنها در سال 2017، بالغ بر 950 میلیون یورو صرف توسعه صنعت خودروی برقی خود کرده است. در کنار فرانسه می‌توان از کشورهای آلمان و کره جنوبی به عنوان دیگر صاحبان فناوری‌های برتر در این حوزه نام برد.
بر اساس مطالعات صورت گرفته در این حوزه، رقابت‌پذیری خودروهای الکتریکی در مقابل اتومبیل‌های احتراقی مستلزم کاهش قیمت هر کیلو وات ساعت به 150 دلار است. در همین رابطه، پیش‌بینی‌ها حاکی از کاهش قیمت یک کیلو وات ساعت به کمتر از 100 دلار در سال 2030 است.
علاوه بر فناوری، زیرساخت مناسب از جمله دیگر ملزومات توسعه صنعت خودروهای الکتریکی در هر کشور است. چین با برخورداری از 214 هزار ایستگاه شارژ باتری در سال 2017، در صدر کشورهای جهان از این حیث قرار داشته است. در همین رابطه، کشورهای آمریکا و هلند در رده‌های بعدی این فهرست قرار دارند.
ساخت خودروهای الکتریکی در ایران
کارنامه مراکز علمی و تحقیقاتی ایران در زمینه طراحی و ساخت خودروهای هیبریدی و برقی را می‌توان در قالب چهار محصول شاخص خلاصه نمود.
• خودروی تمام الکتریکی قاصدک نصیر توسط محققان دانشگاه خواجه نصیرالدین طوسی طراحی و ساخته شد. این خودرو پس از هر بار شارژ، توانایی پیمودن 90 کیلومتر مسافت را داشته و حداکثر سرعت آن 90 کیلومتر بر ساعت است.
• خودروی یوز قابلیت پیمودن 200 کیلومتر مسافت پس از 3 ساعت شارژ را داشته و حداکثر سرعت آن 80 کیلومتر بر ساعت است. محصول دانشگاه آزاد اسلامی را می‌توان مهمترین دستاورد ایران در حوزه خودروهای الکتریکی دانست.
• خودروی یاس دانشگاه علم و صنعت با ظرفیت دو سرنشین، سومین مورد از این نوع خودرو است. یاس پس از هر بار شارژ، قادر به پیمودن 100 کیلومتر مسافت با حداکثر سرعت 45 کیلومتر بر ساعت خواهد بود.
• خودروی هیبریدی مپنا در نتیجه ایجاد تغییراتی در پیشران خودروی پژو 405 ساخته شده است. این خودرو دارای یک سامانه برقی - بنزینی بوده و توانایی پیمودن 55 کیلومتر مسافت پس از هر بار شارژ را دارد.
تجاری‌سازی خودروهای الکتریکی در ایران
با وجود طراحی و ساخت انواع خودروهای الکتریکی، همچنان شاهد خلاء تولید انبوه این نوع خودروها در کشور هستیم. در همین زمینه، در ادامه به تشریح دو مورد از مهمترین دلایل این مساله خواهیم پرداخت.
1) نبود زیرساخت‌هایی مانند ایستگاه‌های شارژ باتری از جمله مهمترین دلایل عدم گسترش ناوگان حمل و نقل الکتریکی در کشور است. ایجاد چنین زیرساخت‌هایی علاوه بر سرمایه‌گذاری، نیازمند استفاده گسترده از شبکه برق سراسری است. مساله‌ای که می‌تواند منجر به ایجاد فشار بیش از حد به این شبکه و متعاقبا بروز برخی اختلالات در آن شود.
2) واقعیت آن است که تولید خودروهای الکتریکی برای شرکت‌های خودروساز داخلی به دلیل قیمت بسیار بالای باتری و تجهیزات مربوطه، فاقد توجیه اقتصادی است. در همین رابطه، بر اساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، هزینه تولید نوع برقی خودروهایی مانند تیبا و رانا در تیراژ محدود، بیش از سه برابر نوع بنزینی آن‌ها است.
آینده خودروهای الکتریکی در ایران
چالش‌های گسترده زیست‌محیطی و کاهش ذخایر نفتی جهان، حرکت کشورهای مختلف از جمله ایران به سمت استفاده گسترده از خودروهای الکتریکی را تبدیل به امری اجتناب‌ناپذیر کرده است. برخی کارشناسان از اعطای یارانه و مشوق‌های مالیاتی به تولیدکنندگان و کاربران خودروهای الکتریکی به عنوان اقداماتی ضروری در جهت توسعه ناوگان حمل و نقل الکتریکی کشور نام می‌برند. در همین رابطه، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در گزارشی، بر ضرورت گنجاندن یارانه ویژه خرید خودروهای الکتریکی در بودجه سالانه دولت تاکید کرده است.
