اقتصادآنلاین/گروه ارز:
بازار ارز فعالترین و مهمترین بازار دارایی در ایران است و به طور غالب یک بازار نقد « داخلی» برای دلار محسوب میشود و معاملات به طور عمده بین بانک و مشتری است از این رو بانک مرکزی به عنوان عرضه کننده اصلی، نقش تعیین کننده و مداخله کننده در بازار ایفا میکند. با توجه به اینکه بخش عمدهای از صادرات کشور را فروش نفت و فرآوردههای نفتی در اختیار دولت تشکیل میدهد، لذا عمده ترین عرضه کننده ازر در بازار ارز، بانک مرکزی ( از طرف دولت) است. به گزارش ایسنا، اکثریت کارشناسان اقتصادی بر این اعتقادند که تک نرخی شدن قیمت ارز ضمن از بین بردن سوءاستفادههای ناشی از اختلاف قیمت بازار با نرخ مرجع، ریسک معاملات را به شدت کاهش میدهد و یکی از مواردی که میتواند در تک نرخی بودن ارز (به صورت شناور) موثر باشد، بازار بورس ارز است. براساس بررسی های معاونت اقتصادی و پشتیبانی بورس کالا، شواهد تاریخی نشان میدهد که نرخ ارز در بازار غیر رسمی، اقتصاد ایران را به طور قابل ملاحظهای متاثر میکند ( نوسانات اخیر در مورد نرخ ارز شاهد این مدعاست). لذا نوسان و کاهش ارزش پول ملی در بازار غیر رسمی اثرات نامطلوبی بر متغییرهای کلان اقتصادی مانند سرمایهگذاری، تولید ناخالص داخلی و تقاضا برای پول دارد و نوسانات شدید آن افزایش ریسک و کاهش سرمایهگذاری را به دنبال دارد. این درحالی است که کاهش ریسک و از بین بردن اثر ناپایداری نرخ ارز بر اقتصاد ایران و کاستن از نیاز به مداخله در تعیین نرخ ارز و فراهم آوردن معیاری برای پیشبینی رفتار آینده نرخ ارز از مزایای احتمالی توسعه ابزارهای مالی مشتقه ارزی در بازار ایران است. لذا بحثهای اخیر در مورد راه اندازی معاملات ارز در بورس را میتوان در این راستا مثبت ارزیابی کرد. بورس کالای ایران در گزارشی که در بهمن ماه 1390 در این راستا منتشر کرده است با بررسی تجارب سایر کشورها از جمله ترکیه، مدعی شده است که راه اندازی قرارداد آتی ارز باعث کاهش نوسانات آن میشود. در دنیا نیز اولین بار پس از فروپاشی نظام ارزی و افزایش بیثباتی ارزها، معرفی قراردادهای آتی ارز آغاز شد. برهمین مبنا بورس کالای شیکاگو برای اولین بار قراردادهای آتی ارز را در سال 1972 با معاملات مربوط به هفت نوع ارز آغاز کرد. هرچند در عرصه جهانی اختلافات دیدگاه در خصوص آثار مثبت و منفی بازار آتیها بر بازار نقد ارز کاملا مشهود است ؛ هم در مباحث نظری و هم در مطالعات تجربی انجام شده طی سالهای مختلف، برخی از مدلها،نشان دهنده آثار مثبت ایجاد بازار آتیها بر کاهش بیثباتی بازار نقد دارند. برخی دیگر از مدلها بر آثار منفی ایجاد بازار آتی بر بیثباتی بازار داراییهای پایه دلالت میکنند. کشور ترکیه از جمله کشورهایی است که آثار این نوع قراردادها را در اقتصاد خود تجربه کرده است. این کشور در سال 2001 قانون ایجاد و عملیات بورس معاملات قراردادهای آتی و اختیار معامله را تصویب و در سال 2002 شرکت انجام معاملات مزبور به نام «ترک دکس» را تاسیس کرد که طی مطالعات اخیر بانک مرکزی ترکیه، نشان میدهد که ایجاد بازار قراردادهای آتی ارز و انجام معاملات آن بیثباتیهای نرخ ارز در بازار نقد ارز را کاهش داده است. براساس تحقیقات معاونت اقتصادی و پشتیبانی شرکت بورس کالای ایران، کشورهایی همچون هند، روسیه، آمریکا، برزیل، کره جنوبی ، ژاپن و ... تجربه بورس آتی را داشتهاند بنابراین با توجه به اینکه تغییرات قیمت سکه نشات گرفته از تغییرات قیمت جهانی طلا و قیمت ارز است و دارای نوسانات شدیدی است که ریسک سفته بازی بسیار بالایی را به مشتریان تحمیل میکند، در صورتی که قراردادهای آتی ارز نیز در این بازار راه اندازی شوند معامله گران میتوانند نوسانات نرخ ارز را با استفاده از این قراردادها پوشش دهند و فقط متاثر از نوسانات قیمت جهانی طلا باشند که این مساله خود میتواند فعالان جدید را وارد بازار معاملات آتی سکه طلا در بورس کالای ایران کند. ناگفته نماند که راهاندازی بازار معاملات آتی ارز در ایران باید با نظارت و مشارکت فعال بانک مرکزی صورت گیرد. این بانک میتواند در بازار معاملات آتی ارز نیز به عنوان معامله گر وارد شود.