آیا ترامپ ترکیه را تحریم خواهد کرد؟

به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از اعتماد،  وزارت دفاع ترکیه این خبر را با انتشار توییتی منتشر کرد، همزمان مدیریت صنایع دفاع ترکیه با صدور بیانیه‌ای تاکید کرده‌ است که روند انتقال قطعات سامانه در طول روزهای آینده ادامه خواهد یافت. دیمیتری پسکوف، سخنگوی کاخ کرملین هم در گفت‌وگو با خبرنگاران تاکید کرد: «همه چیز بر اساس توافق‌ها و قرارداد امضا شده پیش می‌رود و همه تعهدهای روسیه در حال اجراست.» مقام‌های رسمی ترکیه و روسیه هنوز تاریخ دقیقی برای عملیاتی شدن این سامانه در خاک ترکیه اعلام نکرده‌اند. این اقدام ترکیه در شرایطی صورت می‌گیرد که دولت امریکا آنکارا را در صورت دریافت سامانه اس-400 به تحریم تهدید کرده‌است. به گزارش سی‌ان‌ان یک مقام ارشد ناتو تاکید کرده‌است که این سازمان از ورود سامانه اس-400 به ترکیه نگران است. به نوشته سی‌ان‌ان این مقام روز جمعه به سی‌ان‌ان گفت: «از نظر ما هر یک از متحدان حق دارند تجهیزات نظامی را که انتخاب می‌کنند، بخرند اما ما نسبت به عواقب بالقوه این تصمیم ترکیه نگرانیم. هم‌کنش‌پذیری نیروهای نظامی میان کشورهای عضو ناتو یکی از اصول بنیادین این سازمان است که اجرای عملیات و ماموریت‌های ما را ممکن می‌کند.» مولود چاووش اوغلو با اشاره به اجرای توافق خرید اس -400 به خبرنگاران گفته‌است: «ما همواره گفته‌ بودیم که این یک توافق تمام شده‌است. فرآیند انتقال سامانه ادامه خواهد یافت.»نیک هراس، پژوهشگر اندیشکده مرکز امنیت امریکای نوین به آژانس فرانس‌پرس می‌گوید: «خرید اس-400 کاملا وضعیت ترکیه را در منطقه‌ای که کشورهای همسایه‌اش همگی نیروهای هوایی قدرتمند دارد، تغییر می‌دهد. تردیدی وجود ندارد که اردوغان قصد دارد ترکیه را به یک قدرت اوراسیایی تبدیل کند، به همین دلیل آنکارا مجبور است که تعادلی در رابطه‌اش با واشنگتن و ناتو و چین و روسیه ایجاد کند. هیچ تضمینی وجود ندارد و نداشت که آنکارا همواره در جبهه امریکا بماند.»

شکست ضرب‌الاجل امریکایی

دولت ایالات متحده امریکا به‌شدت به آنکارا در مورد دریافت این سلاح روسی هشدار داده‌بود. امریکایی‌ها معتقدند که این سامانه روسی با تجهیزات نظامی سازمان ناتو سازگار نیست و همچنین توانایی دارد اطلاعات فناوری‌های محرمانه جنگنده‌های مدرن اف -35 امریکایی را جمع‌آوری کند؛ رویه‌ای که می‌تواند اطلاعات محرمانه مربوط به طراحی و عملیات این جنگنده‌ها را در اختیار روسیه قرار دهد. سرپرست پیشین وزارت دفاع امریکا، پاتریک شاناهان به ترکیه تا 31 جولای (18 روز دیگر) ضرب‌الاجل داده‌بود تا قرارداد خرید اس -400 را لغو کند اما ترکیه پیش از فرارسیدن این ضرب‌الاجل روند اجرایی کردن این توافق را آغاز کرده‌ است تا تردیدی باقی نباشد که آنکارا قصد حرف‌شنوی از واشنگتن را در این زمینه ندارد. مارک اسپر، سرپرست کنونی وزارت دفاع امریکا در حاشیه اجلاس ناتو تاکید کرد: «خیلی ساده است، اگر ترکیه اس-400 بگیرد، اف- 35 نخواهد گرفت.» ترکیه به‌شدت نسبت به تهدید امریکا برای حذف این کشور از برنامه تولید جنگنده‌های پیشرفته اف- 35 اعتراض کرده‌است تا جایی که رجب طیب اردوغان چنین اقدامی را «دزدی» توصیف کرده ‌است چرا که ترکیه از سال‌های پیش در تولید اف- 35 سرمایه‌گذاری مالی و صنعتی کرده‌است. توافق خرید سامانه اس-400 دو سال پیش میان آنکارا و مسکو امضا شد و رقم آن حدود 2 میلیارد و 500 میلیون دلار برآورد شده‌است.

رجب طیب اردوغان، رییس‌جمهور ترکیه، به رغم اعتراض مکرر دولت امریکا در مورد قرارداد خرید اس-400، حاضر به کوتاه آمدن در مورد خرید این سامانه نشد. آغاز فرآیند استقرار سامانه پدافندی روسی در خاک ترکیه، قطعا باعث افزایش اختلاف‌ها در رابطه پرتنش میان آنکارا و واشنگتن خواهد شد. واشنگتن پیش از این اعلام کرده‌بود که ترکیه را از برنامه مشترک تولید جنگنده‌های مدرن پنهانکار اف- 35 خارج می‌کند و هیچ‌یک از جنگنده‌های ترکیه را به این کشور تحویل نخواهد داد. دولت امریکا همچنین تهدید کرده‌ است که تحریم‌هایی را علیه ترکیه در نظر خواهد گرفت. یک سخنگوی وزارت خارجه امریکا در پاسخ به نشریه فارن‌پالیسی در مورد عواقب اجرای توافق خرید اس-400 برای ترکیه می‌گوید: «ایالات متحده امریکا مستمرا و به وضوح روشن کرده‌است که ترکیه در صورت اجرایی کردن قصدش برای خرید اس-400 با عواقب بسیار واقعی و منفی مواجه خواهد شد، از جمله حذف دایم از عضویت در برنامه تامین قطعات و فعالیت‌های صنعتی مربوط به جنگنده اف- 35.»

موضع متفاوت ترامپ

دونالد ترامپ، رییس‌جمهور امریکا در حاشیه دیدارش با رجب طیب اردوغان، رییس‌جمهور ترکیه، بر خلاف کنگره و وزارت دفاع امریکا، موضعی نرم‌تر در قبال این اقدام ترکیه گرفته ‌بود. در حاشیه اجلاس جی20 در اوزاکای ژاپن، دونالد ترامپ در دیدار با رجب طیب اردوغان، دولت پیشین امریکا به ریاست باراک اوباما را متهم وضعیت کنونی شناخت و تاکید کرد «دنبال راه‌حل‌های متفاوتی برای حل این مساله» می‌گردد. رییس‌جمهور امریکا گفت: «با وضعیت پیچیده‌ای روبه‌روییم، چرا که رییس‌جمهور اردوغان اجازه پیدا نکرد سامانه پاتریوت امریکایی را بخرد. در نتیجه او هم موشک‌های دیگری را خرید و حالا یکهو ما به آنها می‌گوییم که خب بیایید موشک‌های ما را بخرید، اینجوری نمی‌شود معامله کرد.» فارن پالیسی این اظهارات ترامپ را خلاف واقع توصیف می‌کند و می‌نویسد: «ترکیه تا پیش از خرید سامانه موشکی پاتریوت دست‌کم دوبار با امریکا وارد مذاکره شده‌بود و قراردادهایی با شرایط بهتر از پیشنهاد اخیر به این کشور ارایه داده‌شد، اما هر دوبار آنکارا بر موضع خود برای انتقال فناوری ساخت موشک‌های پاتریوت پافشاری کرد که باعث به هم خوردن مذاکرات شد.» بر اساس گزارش رسانه‌های روسیه و ترکیه، بر خلاف واشنگتن، مسکو با انتقال فناوری ساخت سامانه‌های موشکی به آنکارا موافقت کرده‌است و حتی قصد دارد پروژه تولید سامانه‌های موشکی پدافندی نسل آینده‌اش، موسوم به اس-500 را با مشارکت آنکارا پیگیری کند.

تحریم‌های احتمالی

به نوشته فارن‌پالیسی، کارشناسان معتقدند که رییس‌جمهور امریکا با لحن مسالمت‌جویانه‌ای که در حاشیه اجلاس جی‌20 در اوزاکای ژاپن به کار گرفت ممکن است جلوی اجرای تحریم‌ها علیه ترکیه بعد از اجرای قرارداد خرید اس-400 را کاملا سد کند یا اینکه بر اساس اختیارات ترکیه را از بخشی از تحریم‌ها معاف کند. بر اساس قانون کاتسا (قانون مقابله با دشمنان امریکا از طریق تحریم) که تابستان سال 1396 پیش تصویب شد، قرارداد اس-400 در شمول مواردی قرار می‌گیرد که دولت امریکا را موظف به اعمال تحریم علیه ترکیه خواهد کرد. بر اساس این قانون وزیرخارجه امریکا برای تنبیه کشوری که «خریدی چشمگیر از صنایع نظامی و امنیتی روسیه انجام دهد» از میان 12 تحریم ممکن، دست کم 5 گزینه را انتخاب می‌کند. این تحریم‌ها در ضعیف‌ترین حالت می‌تواند شامل لغو حق روادید امریکا برای اتباع ترکیه که در این معامله نقش داشته‌اند بشود، سخت‌ترین تحریم پیش‌بینی شده قطع کامل دسترسی دولت ترکیه به نظام مالی ایالات متحده امریکا است. هر چند وزیر خارجه امریکا موظف است در بازه زمانی مشخصی این تحریم‌ها را به کنگره امریکا اعلام کند، اما رییس‌جمهوری می‌تواند با اختیارات اجرایی خود اجرای آنها را به صورت موقت متوقف کند.

کارشناسان اقتصادی با اشاره به وضعیت شکننده اقتصاد ترکیه و سقوط ارزش برابری لیر در برابر دلار، اجرای تحریم‌های اقتصادی امریکا علیه این کشور را یک ضربه خطرناک به اقتصاد ترکیه ارزیابی می‌کنند. در برابر ترکیه نیز ابزارهایی برای اعمال فشار به ایالات متحده امریکا در اختیار دارد. آنکارا می‌تواند مجوز بهره‌برداری واشنگتن را از پایگاه اینجرلیک ترکیه که بخش عمده‌ای از عملیات هوایی امریکا در خاورمیانه از آن انجام می‌شود، محدود کند. بخشی از تسلیحات هسته‌ای امریکا که با بهانه مبارزه با نفوذ شوروی به آسیا انتقال داده‌شده‌اند، همچنان در پایگاه هوایی اینجرلیک نگهداری می‌شوند.