به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از فرهیختگان، تعطیلی دانشگاه‌ها و آنلاین‌شدن کلاس‌های درس، بازگشت دانشجویان بین‌المللی به کشورهای خود و درنتیجه کاهش درآمد دانشگاه‌ها از عمده دلایلی است که وضعیت آموزش عالی را دچار بحران کرده است. در این چندماه حرف‌های ضد و نقیضی مطرح شد و کارشناسان این حوزه نظرات متفاوتی پیرامون آینده سیستم آموزش عالی و دانشگاه‌ها درصورت تداوم ویروس کرونا در دنیا داشتند. برخی مدعی بودند وضعیت دانشگاه‌ها و آموزش عالی هرگز به دوران پیش از کرونا برنمی‌گردد و نمی‌توان انتظار داشت رونقی که ماه‌ها قبل شاهد آن بودیم، دوباره تکرار شود؛ اما از طرفی برخی بر این باورند که این وضعیت می‌تواند فرصتی برای ایجاد رونق در دانشگاه‌ها و گرایش بیشتر دانشجویان به تحصیل در برخی رشته‌ها باشد. تا به‌امروز همه این بحث‌ها در حد گمانه‌زنی مطرح شده و باید دید آیا واقعا می‌توان به آینده آموزش عالی و رونق دوباره دانشگاه‌ها امیدوار بود یا خیر. دانشجویان بین‌المللی موضوعی است که بسیاری کشورها با تمرکز روی آن می‌توانند چالش ایجاد‌شده برای دانشگاه‌ها را سروسامان دهند.
گام مهم استرالیا در رونق جذب دانشجویان خارجی
در بیشتر کشورهایی که غالبا تحت‌عنوان سردمداران جهان در آموزش عالی شناخته می‌شوند، استخدام دانشجویان بین‌المللی راهکاری برای فرار از معضلات پیش‌رو مطرح شده است به‌طوری که جریان‌های جهانی دانشجویان، استعداد علمی و جریان‌های حیاتی مهم درآمدی را برای دانشگاه‌های غربی به‌همراه دارند. این درصورتی است که با توقف یا کاهش چشمگیر دامنه مسافرت‌های بین‌المللی و جذابیت آن، بحران کروناویروس تهدیدی جدی برای این الگو به‌شمار می‌رود. به گزارش تایم، پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد سهم جهانی نیوزیلند از دانشجویان بین‌المللی حدود یک درصد است که در ترم جدید تحصیلی و به لطف مهار سریع کرونا، حدود 10 هزار ثبت‌نام بیشتر را هم دربرمی‌گیرد. دان تهان، وزیر آموزش فدرال استرالیا برآورد کرده است در استرالیا که جدی‌تر با ویروس کرونا درگیر بوده، این سهم از دانشجویان بین‌المللی حدود 2 درصد است. به گفته او، ما پیش‌تر از هر کشور دیگری اقدام کرده‌ایم و نخستین قدم‌هایمان را به‌سوی برگرداندن دانشجویان بین‌المللی به کشور و به‌نوعی احیای دانشگاه‌هایمان برداشته‌ایم. این مساله از آنجایی حائز اهمیت است که آموزش بین‌المللی، ارتباطات ما را با دیگر کشورهای دنیا برقرار می‌کند و باعث می‌شود این ارتباط متصل باقی بماند که درنهایت به‌نفع آموزش عالی و دانشگاه‌های ما تمام می‌شود.
نوسان آمار دانشجویان بین‌المللی در دوران کرونا
محققان با بررسی بیش از 40 هزار دانشجوی بین‌المللی توانسته‌اند نمایی کلی از جریان دانشجویان بین‌المللی به‌رغم تداوم شیوع ویروس کرونا به دست آورند. این تحقیقات بیانگر آن است که تنها حدود 330 هزار دانشجوی خارجی در سال جاری در 5 کشور مقصد در حال تحصیل هستند که نسبت به 09/1 میلیون نفر در سال 2019 کاهش نشان می‌دهد. اما سال 2021 شاهد آن خواهیم بود که قریب 85/1 میلیون نفر در کشورهای خارجی به تحصیل مشغول شوند و دانشجویانی هم که امسال به‌دلیل شرایط کرونایی به کشورهایشان بازگردانده شدند هم جزء این آمار محسوب می‌شوند. آمارها حکایت از آن دارد که حتی اگر اثرات همه‌گیری کرونا حدود یک دهه هم ادامه داشته باشد، ثبت‌نام جدید دانشجویان بین‌المللی تا سه‌سال آینده در حدود 1/1 میلیون نفر باقی خواهد ماند. این پیش‌بینی‌های خوش‌بینانه از آنجایی نشأت می‌گیرد که بررسی‌ها نشان می‌دهند دانشجویانی که بعد از این وارد دانشگاه می‌شوند، با توجه به‌سرعت انتشار کووید-19 در دنیا، با آن سازگار می‌شوند. در ماه فوریه، طی آماری که از دانشجویان مورد مطالعه گرفته شد، مشخص شد حدود 10 درصد از آنها برنامه درسی و تحصیلی خود را لغو کرده و حدود 37 درصد در نظر داشتند تحصیل خود را به تعویق بیندازند. این آمار تا ماه آوریل به 65 درصد رسید و 30 درصد دیگر از دانشجویان هم نسبت به تغییر برنامه‌های تحصیلی به سبک‌های دیگر اعلام آمادگی کردند. در این میان، فقط 5 درصد کاملا تحصیلات خود را به‌عنوان دانشجوی بین‌المللی متوقف کرده و از ادامه تحصیل منصرف شدند.
انگیزه دانشجویان هندی برای ادامه تحصیل
این گزارش همچنین بر این نکته تاکید می‌کند که بین دانشجویان بین‌المللی، دانشجویان شبه‌قاره هند بیشترین مقاومت را در ادامه تحصیل در شرایط سخت کرونایی از خود نشان دادند و با همه دشواری‌هایی که بر سر راه تحصیل در کشورهای دیگر داشته‌اند، بازهم از ادامه تحصیل منصرف نشده‌اند. بررسی‌ها و نظرسنجی‌های به‌دست‌آمده حاکی از آن است که بیشتر دانشجویان هندی که بعد از این دوره وارد دانشگاه می‌شوند، علاقه‌مندند به‌سرعت در رشته‌های مورد علاقه خود در خارج از کشور تحصیل کنند. طبق این آمارها، انگیزه دانشجویان هندی برای تحصیل در ماه آوریل امسال به‌رغم وجود کرونا از سال گذشته به‌مراتب بیشتر شده بود.
کرونا، فرصتی برای ایجاد بازارهای جدید آموزشی
درحالی‌که دانشجویان چینی در مقایسه با دانشجویان دیگر کشورها حساسیت بیشتری نسبت به سلامت خود داشته و محتاط‌تر بودند، می‌توان نیوزیلند و استرالیا را به‌عنوان مقاصد ایمن برای تحصیل دانشجویان بین‌المللی به‌شمار آورد. اما گزارش‌ها حاکی از آن است که در این میان، برنده اصلی کاناداست که 6 درصد بیشتر از سهم بازار آموزش بین‌المللی جهانی را با احتساب همسایه جنوبی به دست آورده که به‌نظر می‌رسد عملکرد ضعیفی در مواجهه با همه‌گیری کرونا داشته‌اند. این گزارش پیش‌بینی می‌کند که ثبت‌نام دانشجویان بین‌المللی در مقطع تحصیلات تکمیلی به‌ویژه در سطح دکتری با قدرت بازخواهد گشت زیرا دانشجویان فعلی ترجیح می‌دهند به‌جای آزمودن شانس خود در بازار نابسامان کار، به ادامه تحصیل بپردازند. اما در این میان، ثبت‌نام مقاطع کارشناسی با آهستگی و به کندی پیش می رود چراکه آزمون‌های نهایی در بسیاری از نقاط جهان به تاخیر افتاده است. طبق این گزارش، علاقه دانشجویان بین‌المللی به آموزش‌های دیجیتال باوجود تجربه ناموفق دروس دانشگاهی در این حوزه، رشد خوبی را نشان می‌دهد و نمودارهای آن رشد صعودی دارند که این مساله فرصتی استثنایی را پیش‌روی بازارهای جدید ارائه‌کننده‌های آموزش عالی به‌ویژه در طبقه متوسط به پایین قرار می‌دهد.
تلاش آمریکایی‌ها برای برگرداندن دانشجویان خارجی
ایالات متحده آمریکا را با اختلاف می‌توان اصلی‌ترین مقصد دانشجویان بین‌المللی برای تحصیل عنوان کرد و در این میان، دانشجویان چینی، بیشترین شمار دانشجویان خارجی در آمریکا را به خود اختصاص داده‌اند. دانشجویان بین‌المللی حدود 3 درصد ثبت‌نامی‌های مقاطع کارشناسی‌ارشد و 13 درصد از ثبت‌نامی دانشجویان مقطع فارغ‌التحصیلی را تشکیل می‌دهند. در پی بحران کرونا، دانشگاه‌های آمریکا مدام ترس از دست دادن دانشجویان بین‌المللی خود را داشتند و مقیاس خسارت‌های ناشی از کاهش این حجم از دانشجو را محاسبه می‌کردند. بررسی‌های صورت گرفته در انجمن مدرسان بین‌المللی آمریکا برآورده کرده است که دانشگاه‌های این کشور در این بازه زمانی و بعد از لغو کلاس‌های دانشگاهی در ماه مارس، بیش از 600میلیون دلار به دانشجویان خارجی و کارمندان کمک مالی ارائه کرده است. طبق این برآوردها، دانشگاه‌های آمریکا در این مدت به دلیل کاهش ثبت‌نام دانشجویان بین‌المللی در ترم پاییز چیزی قریب به 3 میلیارد دلار خسارت مالی را متحمل شده‌اند که این رقم، بسیاری از دانشگاه‌ها را با بحران مالی و درآمدی روبه‌رو کرده است.
راشل بنکس، مدیر ارشد سیاست‌های عمومی و استراتژی قانون‌گذاری انجمن مدرسان بین‌المللی آمریکا می‌گوید: «سیاست‌ها، برخی صحبت‌ها و اقدامات رئیس‌جمهور فعلی آمریکا و دولت ترامپ جزء بزرگ‌ترین عناصر سیاسی هستند که بر تعداد ثبت‌نامی‌های دانشجویان بین‌المللی تاثیر می‌گذارد. سفارتخانه‌ها و کنسولگری‌های آمریکا بدون هیچ توضیحی مبنی‌بر تغییر سیاست‌ها، همچنان تعطیل هستند. دولت ترامپ در دوران کرونا محدودیت‌هایی برای صدور ویزای جدید به‌ویژه برای فارغ‌التحصیلان و محققان چینی اعمال کرد و همه اینها در پایین آمدن شمار دانشجویان بین‌المللی به‌ویژه دانشجویان چینی بی‌تاثیر نبوده است. چندی پیش هم ترامپ دستور خروج دانشجویان بین‌المللی را درصورت تداوم کلاس‌های آنلاین دانشگاه‌ها داده بود که اعتراض‌های زیادی را به دنبال داشت و دانشجویان خارجی یا باید آمریکا را ترک کنند یا به دانشگاهی منتقل شوند که کلاس‌های حضوری در آن برگزار می‌شود. همه این محدودیت‌ها، دانشگاه‌ها و سیستم آموزش عالی آمریکا را با بحران مواجه کرده است.»
انگلیس در دوران کرونا امن‌تر از آمریکاست
انگلیس ازجمله کشورهایی بود که در دوران کرونا، کاهش شمار دانشجویان بین‌المللی به‌ویژه از منطقه آسیای شرقی، تاثیر زیادی روی دانشگاه‌ها گذاشت و سیستم آموزش عالی دانشگاه‌ها را با خسارت 463میلیون پوندی مواجه کرد. دولت انگلیس برای بهبود این روند، برخی قوانین اخذ ویزا را برای این قبیل دانشجویان تسهیل کرد به‌طوری که به‌طور موقت به دانشجویان اجازه داده که برای اخذ ویزای جدید یا تعویض آن دیگر نیازی به بازگشت به کشور خود نداشته باشند. وزارت آموزش‌وپرورش هم اقداماتی برای افزایش شمار دانشجویان خارجی در انگلیس انجام داده است. باوجوداین، در ابتدای شروع بحران کرونا، دانشجویان بین‌المللی با توجه به تعطیلی برخی دانشگاه‌ها و اعمال قرنطینه، میان بازگشت به کشورهای خود و ماندن در انگلیس سردرگم بودند؛ حتی دانشجویان چینی در چنین شرایطی از سوی مراکز انگلیسی طرد می‌شدند و شرایط نامناسبی برای آنها برقرار بود. سیمون مارگینسون، استاد دانشگاه آکسفورد معتقد است مساله اصلی اینجا بود که آیا یک کشور می‌تواند در دوران شیوع کرونا برای دانشجویان بین‌المللی مکان امنی باشد. بعد از اعمال قرنطینه در انگلیس و سختگیری‌های کمتری که نسبت به دیگر کشورهای اروپایی و نیز استرالیا و نیوزیلند، در این کشور حاکم بود، می‌توان انتظار داشت انگلیس سریع‌تر بتواند روند بهبود جذب دانشجویان بین‌المللی را از سر گیرد و از آنجایی که انگلیس در مقایسه با آمریکا، کشور امن‌تری از نظر شیوع کرونا محسوب می‌شود، این پیش‌بینی وضعیت روشن‌تری را ارائه می‌دهد.
بسته‌های حمایتی استرالیا برای دانشجویان خارجی
تقریبا تمام مناطق استرالیا برای بهبود وضعیت دانشگاه‌های خود و بهبود جذب دانشجویان بین‌المللی، بسته‌هایی را اختصاص داده‌اند که شامل بسته‌های حمایت غذایی و اقامت کوتاه‌مدت تا ارائه 4100 پوند کمک مالی به این قبیل دانشجویان می‌شود. این درحالی است که بیشتر دانشگاه‌ها هیچ تخفیف شهریه‌ای را در دستور کار خود قرار نداده‌اند. با ادامه این بحران، دولت فدرال به برخی دانشجویان خارجی امکان استفاده از مستمری را داده است که تنها به افراد شاغل در استرالیا در مشاغل پرستاری، پرستار سالمند و کارگران سوپرمارکت‌ها تعلق می‌گیرد، اما به‌طور موقت محدودیت‌های آن برداشته شده است تا دانشجویان راحت‌تر بتوانند از این مزایا بهره‌مند شوند. در استرالیا، اقداماتی پیرامون تسهیل روند اخذ ویزا برای دانشجویان بین‌المللی صورت نگرفته است. این درحالی است که نخست‌وزیر استرالیا از ارائه این حجم از امکانات به دانشجویان بین‌المللی ابراز ناراحتی و عنوان کرده است که ارائه این خدمات باعث شده دانشگاه‌ها از خدمات‌رسانی به دانشجویان بومی غافل شوند.
کانادا، مقصدی بدون محدودیت
کانادا یکی از راحت‌ترین کشورها برای ورود دانشجویان بین‌المللی در دنیاست که علاوه‌بر سیاست‌های نسبتا راحت مهاجرت، هم سطح زندگی مناسبی را ارائه می‌دهد و هم حمایت‌های دولتی خوبی دارد. با شیوع کرونا، دولت فدرال این کشور قوانین ثبت‌نام را برای دانشجویان خارجی تسهیل کرد و محدودیت ساعت و محل کار را برای آنها لغو کرد. طبق شرایط کانادا، زمان تحصیل در خارج از این کشور از زمان اشتغال بعد از فارغ‌التحصیلی کسر می‌شود و این شرط ماندگاری در کانادا به‌شمار می‌رود. دولت این کشور در دوران کرونا از اجرای این شرط صرف‌نظر کرد. علاوه‌براین، دانشجویان خارجی در مدت تحصیل در این کشور می‌توانند از حمایت درآمدی به دلیل بیکار شدن ناشی از بحران کرونا استفاده کنند.
