زیرا علاوه بر کاربردهای پزشکی این محصول، از آن به‌عنوان ماده اولیه کارخانه‌های تولیدکننده مواد ضدعفونیکننده هم استفاده می‌شود، به‌همین‌دلیل مدیران وزارت صمت نه‌تنها صدور پروانه برای تولید اتانول را که به‌دلیل اشباع ظرفیت کشور متوقف شده بود، از سر گرفته‌اند، بلکه روندها را به‌نحوی تسهیل کرده‌اند که هرکس کارخانه‌ای متروکه داشته، وارد این فضا شود.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از همشهری، طبق آمار منتشرشده از سوی مسئولان وزارتخانه 40کارخانه تولید الکل در کشور وجود دارد که در یک سال اخیر 3کارخانه جدید هم به آن اضافه شده. گفته می‌شود که کارخانه شمس که پیش از انقلاب الکل تولید می‌کرد هم بعد از مدت‌ها دوباره وارد مدار تولید شده است. مدیران کارخانه‌ها از افزایش تولیدات خود خبر می‌دهند. به‌عنوان مثال کارخانه آسیب دیده هفت تپه در شمال خوزستان به تولید روزانه ۱۵هزار لیتر الکل مشغول است که درصورت حمایت دولت توان تولید ۴۰هزار لیتر دیگر را با راه‌اندازی خط دوم تولید الکل خواهد داشت. شرکت خمیرمایه و الکل رازی در اتوبان اهواز- آبادان بزرگ‌ترین تولیدکننده بیواتانول و خمیرمایه در ایران نیز ۸۰درصد الکل طبی مورد نیاز کشور را در این روزها تولید می‌کند. شرکت کیمیا الکل زنجان هم به‌عنوان یکی از برترین تولیدکنندگان انواع الکل اتیلیک مطلق ۸/۹۹، طبی ۹۶درصد، ۷۰درصد و صنعتی در کشور با مدرن‌ترین تکنولوژی روز اقدام به افزایش تولیدات خود کرده است. اما باید دید در بازار افزایش تولیدات الکلی نظارت‌ها چگونه است تا سلامت جامعه همچنان به‌عنوان یک اولویت مهم حفظ شود. یکی از سازمان‌هایی که بر تولید، شبکه توزیع و قیمت‌گذاری الکل و محصولات ضدعفونیکننده نظارت مستقیم دارد، سازمان حمایت مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان است که در بحران کرونا حجم نظارت هایش افزایش یافته تا جو جامعه در این خصوص دچار آشفتگی نشود. اسماعیل مهدی پور، مدیرکل نظارت بر محصولات بهداشتی، دارویی و تجهیزات پزشکی سازمان حمایت مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان از نحوه نظارت‌ها در این روزها می‌گوید که ماحصل آن را می‌خوانید:
نحوه نظارت بر تولید و شبکه توزیع و قیمت‌گذاری درخصوص الکل چگونه است و چه تفاوتی با قبل کرده است؟
تا قبل از شیوع ویروس کرونا، عرضه الکل به‌صورت غیرمتمرکز و با حواله‌های دانشگاه‌های علوم پزشکی هر استان صورت می‌پذیرفت و کالای مذکور مشمول نرخ‌گذاری تثبیتی نیز نبود، اما پس از بحران بیماری کرونا و افزایش تقاضا برای الکل اتانول و به تبع آن محصولات ضدعفونیکننده و در راستای نظارت بر منابع موجود الکل کشور و نحوه توزیع آن و جلوگیری از سوءاستفاده‌های احتمالی، حسب مصوبات ستاد مقابله با کرونا در اسفند‌ماه سال98 قیمت هر لیتر الکل برای عرضه به‌صورت بالک، 150000ریال تعیین شد (هم‌اکنون نرخ هر لیتر الکل به‌واسطه افزایش مواداولیه و هزینه‌های تبعی تولید حداکثر 170000ریال است) و مقرر شد عرضه به‌صورت متمرکز و صرفاً با حواله‌های سازمان غذا و دارو در اختیار واحدهای تولیدکننده اقلام ضدعفونیکننده منتخب ستاد قرار گیرد و هرگونه فروش خارج از شبکه مذکور مصداق عرضه خارج از شبکه تلقی شود. مضاف بر اینکه براساس تکالیف محوله و در راستای اجرای تصمیمات ستاد مذکور، این سازمان ضمن ابلاغ دستورالعمل‌های نظارتی به سازمان‌های صنعت معدن تجارت استان‌ها، نسبت به استقرار بازرسان مقیم در محل واحدهای تولیدکننده الکل و اخذ آمار مستمر و روزانه میزان تولید الکل به تفکیک هر یک از واحدهای تولیدکننده الکل اقدام کرد.
درخصوص نظارت بر تولید الکل چه کاستی‌هایی وجود دارد که در این شرایط کرونا بیشتر مورد توجه بوده و مشکل ساز شده است؟
براساس مصوبات ستاد مقابله با کرونا واحدهای تولیدکننده الکل صرفاً ملزم به عرضه الکل براساس حواله‌های صادره سازمان غذا و دارو به واحدهای تولیدکننده منتخب محصولات ضدعفونیکننده بر پایه الکل بوده‌اند. لیکن با توجه به بخشی‌نگری صورت گرفته در برخی استان‌ها و یا صدور حواله راساً توسط دانشگاه‌های علوم پزشکی استان‌ها، برخی واحدهای تولیدکننده الکل بعضاً اقدام به فروش محصول خود خارج از فرایند تعیین شده و با قیمت‌های بالاتر از نرخ مصوب کردند که این اقدام ضمن بروز مشکل در فرایند توزیع، منتج به فروش محصولات ضدعفونیکننده از سوی واحدهایی غیراز فهرست منتخب ستاد با قیمت‌های بالاتر در سطح عرضه و مراکز غیرمجاز شد.
اینکه وزارت صمت اعلام کرده تولید الکل تا اطلاع ثانوی نیازمند اخذ مجوز نیست، چه تأثیری بر روند نظارت بر تولید، تنظیم بازار و قیمت‌گذاری داشته است؟
هرگونه تولید مستلزم اخذ مجوز از مراجع ذیصلاح است. حسب تصمیمات ستاد مقابله با کرونا مقرر شده به جهت ساماندهی فرایند تولید، توزیع و مصرف الکل در واحدهای تولیدی ذیربط، آن دسته از واحدهایی که تاکنون از کد IRC موقت برای واردات یا تولید برخوردار شده‌اند تا پایان خرداد‌ماه سال‌جاری باید نسبت به اخذ کد IRC دائمی اقدام کنند. پس از اتمام زمان مقرر اقدام لازم برای ابطال کد IRCهای موقت صورت خواهد پذیرفت.
آیا تغییر سیاست‌ها باز به روال سابق برخواهد گشت یا روند کنونی در پیش گرفته می‌شود؟
این امر نسبی بوده و متناسب با شرایط پیش رو قابل تصمیم‌گیری خواهد بود، لیکن هم‌اکنون حسب تدابیر اتخاذ شده و اقدامات صورت گرفته، به‌واسطه تولید مکفی اقلام ضدعفونیکننده در کشور، شاهد اشباع بازار از محصولات ضدعفونیکننده هستیم. به‌گونه‌ای که مقرر شده در راستای حمایت از تولیدکنندگان داخلی، حفظ بازارهای صادراتی و ارزآوری، صادرات اقلام ضدعفونیکننده مشروط به واردات الکل مورد نیاز برای تولید به‌صورت ورود موقت، تا پایان تیر‌ماه سال‌جاری انجام شود. البته شایان ذکر است نظارت بر عملکرد واحدهای تولیدکننده الکل کماکان با هدف جلوگیری از سوءاستفاده‌های احتمالی در دستور کار قرار دارد و در این راستا از ظرفیت سامانه‌هایی چون بهین‌یاب، جامع تجارت و تی تک نیز استفاده می‌شود.
نظارت وزارت بهداشت
وزارت بهداشت متولی الکل طبی در کشور است و روی کیفیت، کمیت و تولید آن در کارخانجات و همچنین واحدهای تولیدکننده محلول‌های ضدعفونیکننده نظارت دارد. چرا که الکل یک بالک دارویی محسوب می‌شود و برای صنایع داروسازی، صنایع ضدعفونیکننده و آرایشی و بهداشتی کاربرد دارد. الکل 96درصد زمانی که در واحدهای تولیدکننده محلول‌های ضدعفونیکننده مورد استفاده قرار می‌گیرد درصد خلوص آن به 70تقلیل می‌یابد. چرا که الکل بالاتر یا پایین‌تر از 70درصد خاصیت میکروب‌کشی را پایین می‌آورد. در این روزها که درخواست تولید محلول‌های ضدعفونی بالا رفته، واحدهای تولیدکننده فرمولاسیون خود را به معاونت غذا و داروی دانشگاه‌های سراسر کشور می‌دهند و کارشناسان فنی نیز آن را بررسی و تأیید می‌کنند و مجوز تولید می‌دهند. البته وزارت صمت هم اعلام کرده تولید الکل در واحدهای تولیدی بدون مجوز امکان‌پذیر است. البته بدیهی است الکل تولید شده در این واحدها براساس حواله‌های سازمان غذا و دارو و تحت نظارت دانشگاه‌های علوم پزشکی استان‌ها، بین مراکز تولیدکننده ژل ضدعفونیکننده توزیع می‌شود. البته دکتر غلامحسین مهرعلیان، مدیرکل دارو و مواد تحت کنترل سازمان غذا و دارو هم در مورد آزاد‌سازی الکل می‌گوید: «متولی الکل طبی در کشور وزارت بهداشت است و هیچ ارگان یا مسئولی در این مورد حق اظهارنظر ندارد. ابلاغیه‌ای که از سوی وزارت صمت در مورد آزاد‌سازی الکل مطرح شده فقط در حد یه نامه بود و ما باید مجوز می‌دادیم که ندادیم». در مجموع با تمام نظارت‌هایی که روی تولید محلول‌های ضدعفونیکننده وجود دارد اما حجم محصولات تقلبی در بازار به حدی زیادشده که خارج از کنترل شده است و در هر مغازه ابزارفروشی و یا سوپرمارکتی می‌توان آنها را یافت. دکتر سعید برومند رئیس اداره امور داروخانه‌ها و شرکت‌های پخش سازمان غذا و دارو می‌گوید: «اگر نظارت به تنهایی دست وزارت بهداشت بود و وزارت صمت در برخی جاها ورود پیدا نمی‌کرد شاید اوضاع تحت کنترل بیشتری بود. چون ما روی الکل طبی اشراف بهتری داریم. چون برخی افراد در حوزه تولید به شکل سر خود ورود پیدا کردند و از الکل صنعتی در محلول‌های شوینده و ضدعفونی کننده‌ها استفاده کردند که بسیار خطرناک و سرطان زاست. چون در این محصولات الکل به میزان کافی استفاده نشده و مردمی که با تصور ضدعفونی شدن دست‌ها اقدام به استفاده از این محصولات می‌کنند، در خطر جدی قرار دارند. لذا بهتر است مردم ضدعفونی کننده‌ها را از داروخانه‌ها تهیه کنند چون آنها از شرکت‌های معتبر می‌گیرند و تحت کنترل ماست».
نظارت سازمان استاندارد
در مرحله تولید الکل در کارخانه‌ها، سازمان ملی استاندارد هم به‌عنوان یک سازمان نظارتی و حاکمیتی بر محصولاتی که مشمول مقررات استاندارد اجباری هستند، نظارت مستمر دارد. به گفته نیره پیروزبخت، رئیس سازمان ملی استاندارد ایران فقط استاندارد الکل خالص 96درصد مشمول استاندارد اجباری است که تحت نظارت و کنترل استاندارد قرار دارد. 40واحد تولیدی در کشور الکل خالص 96درصد تولید می‌کنند که از این تعداد 34واحد پروانه کاربرد علامت استاندارد را دارند و بقیه واحدها در مراحل تشریفات اداری برای دریافت پروانه هستند. این سازمان در انتهای سال گذشته 271نمونه الکل 96درصد را مورد آزمایش قرار داد که از این تعداد 235مورد قبول و 36مورد مردود اعلام شد. این سازمان درصورت مشاهده تخلف واحدهای تولیدی، پروانه کاربرد علامت استاندارد را باطل می‌کند و خط تولید آن فراورده خاص را تا رفع مشکل و تأیید مجدد استاندارد متوقف می‌کند.
مهدی‌پور، مدیرکل نظارت بر محصولات بهداشتی، دارویی و تجهیزات پزشکی سازمان حمایت:
آن دسته از واحدهایی که تاکنون از کد IRC موقت برای واردات یا تولید برخوردار شده‌اند تا پایان خرداد‌ماه سال‌جاری باید نسبت به اخذ کد IRC دائمی اقدام کنند
