به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از همشهری، کارشناسان 2عامل را در این افزایش قیمت مؤثر شمرده‌اند که یکی از آنها چنان که می‌توان حدس زد، نبود تعادل میان عرضه و تقاضاست. افزایش چشمگیر تقاضا برای اجناس خوراکی و هجوم مردم به سوپرمارکت‌ها، خواربارفروشی‌ها و فروشگاه‌های بزرگ و زنجیره‌ای برای تهیه مایحتاج ایام قرنطینه، خیلی زود قفسه فروشگاه‌ها را خالی کرد و هرجا که اجناس به سرعت جایگزین نشدند قیمت‌ها افزایش یافت. قیمت حبوبات نیز تابع همین شرایط از اوایل اسفندماه رو به افزایش گذاشت و شیب این روند افزایشی با نزدیک شدن به ماه رمضان تندتر شد تا جایی که برخی اقلام حبوبات رشد 2برابری قیمت را نسبت به قبل از کرونا تجربه کردند.
عوامل مؤثر بر قیمت حبوب
عوامل مهمی در تعیین قیمت حبوبات نقش دارند که از آن جمله می‌توان به نوسان نرخ ارز، میزان تولید داخلی، عرضه و تقاضا و همچنین میزان و زمان واردات و صادرات اشاره کرد، اما گاهی عوامل دیگری نیز در این زمینه تأثیرگذار هستند.
محمد آقاطاهر، رئیس اتحادیه بنکداران مواد غذایی مهم‌ترین دلیل افزایش قابل‌توجه نرخ حبوبات را ترخیص‌نشدن بموقع اقلام وارداتی اعلام می‌کند. او با اشاره به افزایش تقاضا در ماه‌های اسفند و فروردین می‌گوید: کرونا از دوجنبه در این موضوع دخیل بود. سیاست قرنطینه خانگی برای جلوگیری از شیوع این بیماری از یک سو تقاضا را بالا برد و از سوی دیگر با توجه به اینکه دولت مشغول ترخیص کالاهای بهداشت‌محور بود، سایر کالاها از اولویت خارج شدند و در گمرک ماندند. تامین نشدن بازار همزمان با رشد تقاضا، به افزایش قیمت‌ها منجر شد. با ترخیص این کالاها قیمت‌ها تا حدودی کاهش می‌یابد؛ اگرچه به قیمت قبل از شیوع کرونا نخواهد رسید. او در پاسخ به این پرسش که چرا با وجود تولید قابل توجه داخلی، واردات تا این حد بر شرایط بازار تأثیرگذار است؟ می‌گوید: تولید داخلی ما همین امروز به اندازه 3 تا 4ماه و در برخی اقلام تا 8ماه هم جوابگوی بازار است، ولی واردات تنظیم‌کننده بازار است و می‌تواند قیمت را در ماه‌هایی که تولید نداریم ثابت نگه دارد.
مانور قیمتی فروشگاه‌های زنجیره‌ای
رئیس اتحادیه بنکداران مواد غذایی اختلاف قیمت میان حبوبات فله و بسته‌بندی‌شده در فروشگاه‌های زنجیره‌ای را بسیار زیاد و وحشتناک توصیف می‌کند و معتقد است: این فروشگاه‌ها هر قیمتی می‌خواهند روی بسته‌ها درج می‌کنند و قیمت‌های بالا را با اعمال تخفیف می‌پوشانند در حالی‌که حتی تخفیف و حراج هم این اقلام را به قیمت واقعی آنها نمی‌رساند. به همین دلیل حتی برخی عمده‌فروشان برای اینکه مصرف‌کنندگان بتوانند اجناس را با قیمت واقعی خریداری کنند، خرده‌فروشی هم انجام می‌دهند که البته خلاف قانون و باعث تداخل صنفی است، اما در شرایط کنونی و با این قیمت‌ها که قدرت خرید پایین آمده، قابل توجیه است.
با اینکه در سال جدید قیمت همه انواع حبوبات افزایشی بوده، اما قیمت انواع لوبیا در مقایسه با سال قبل افزایش قابل‌ملاحظه‌ای داشته است، به‌طوری که هر کیلوگرم از این محصول بسته به برند بین 30 تا 46هزار تومان به فروش می‌رسد. هر بسته لوبیا سفید 900گرمی هم بین 33هزار و30تومان تا 43هزار تومان به فروش می‌رسد. هر بسته 900گرمی لوبیا قرمز بین29 هزار و 500تومان تا 29هزار و 900تومان قیمت‌گذاری شده و نرخ هر بسته 900گرمی لوبیا چیتی تا 38هزار و 900 تومان است. در حالی که انواع لوبیا با این نرخ‌ها، قیمت‌گذاری شده است تا اسفندماه سال گذشته، هر بسته 900گرمی‌این محصولات قیمت‌هایی در محدوده 19تا 22هزار تومان داشت و به‌صورت فله‌ای هر کیلوگرم آن به قیمت 17هزار تومان به فروش می‌رسید.
چه عواملی بر قیمت بازار مؤثر است؟
قیمت جهانی حبوبات معمولا ثابت است و تابع شرایط خاص دچار تغییر می‌شود. عواملی مثل کاهش یا افزایش بارندگی و سایر عوامل طبیعی و غیرطبیعی تأثیرگذار بر میزان تولید، می‌توانند قیمت جهانی این اقلام را دچار نوسان کنند. به گفته کارشناسان گسترش امکانات ارتباطی باعث شده است کشاورزان با اطلاع از قیمت‌های جهانی محصولاتشان را ارزان نفروشند. هزینه‌های تولید طی سال‌های اخیر برای کشاورزان نه‌تنها پایین نیامده بلکه افزایش یافته و کشاورز با محاسبه این هزینه‌ها حاضر نیست محصولش را زیر قیمت بفروشد. دیگر عامل بسیار مؤثر بر قیمت‌های بازار صادرات و واردات بموقع است. رئیس اتحادیه بنکداران مواد غذایی در این زمینه می‌گوید: واردات باید بموقع و درست در زمان نیاز بازار انجام شود، در غیراین صورت ایجاد کمبود در یک محصول، بازار را از تعادل خارج می‌کند و به رشد قیمت منجر می‌شود. از سوی دیگر محصولی مثل نخود که زمان برداشت، در بازار با افزایش عرضه مواجه می‌شود، صادرات بموقع مازاد تولید می‌تواند از کاهش قیمت و زیان تولیدکننده جلوگیری کند.
نوسان قیمت حبوبات
مشاهدات میدانی نشان می‌دهد که حبوبات بعد از شیوع ویروس کرونا بین 20تا صددرصد افزایش قیمت را تجربه کردند. بیشترین افزایش قیمت مربوط به انواع لوبیا بوده که قیمت آن دوبرابر شده است. قیمت سایر محصولات هم بین 20 تا 60درصد رشد داشته است. قیمت نخود که عمدتا در دو استان کرمانشاه و لرستان کشت می‌شود، در قیاس با سایر حبوبات با کمترین نرخ نوسان و افزایش روبه‌رو بوده است. پیش‌بینی می‌شود قیمت این محصول با عادی شدن بازار بین 7 تا 11هزار تومان باشد. لوبیا قرمز به‌طور کلی در 2دسته لوبیا قرمز خمین و لوبیا قرمز زنجان به بازار عرضه می‌شود که قیمت هر دو نوع تا اواخر سال98 با افزایش قابل توجهی، به 16هزار تومان رسید و پیش‌بینی می‌شود با عادی‌شدن بازار نیز در حدود همین قیمت بماند؛ هر چند تولیدات جدید و واردات می‌تواند اندکی قیمت این محصول را با کاهش روبه‌رو کند. پرمصرف‌ترین محصول حبوبات ایران لوبیا چیتی است که در شهرهای خمین، زنجان، اقلید و ازنا بیشتر کشت می‌شود. این محصول در سال98 قیمت 17هزار تومان را به خود دیده است و در شرایط عادی با توجه به برداشت این محصول زراعی در سال99 به‌نظر می‌رسد قیمت آن بیش از این افزایش نداشته باشد. عدس ایرانی سهم کمی از بازار عدس کشور را به خود اختصاص داده است، چون عدس روسی و کانادایی به وفور در بازار کشور وجود دارد. قیمت این محصول در سال98، دوبرابر شد. قیمت لپه نیز همچون سایر حبوبات در سال98 با افزایش قابل توجهی روبه‌رو بود و به بالای 20هزار تومان رسید. در نخستین هفته پس از تعطیلات سال‌جاری، قیمت هر کیلو عدس ایرانی 8500تومان و عدس کانادایی برحسب کیفیت 10 الی 12هزار تومان بود که هم‌اکنون قیمت عدس ایرانی به 12هزار و500تومان و عدس خارجی به قیمت هر کیلویی 17هزار تومان رسیده است.
می توانیم خودکفا باشیم
استان‌های کرمانشاه، لرستان، مرکزی، فارس، زنجان و آذربایجان شرقی تولیدکنندگان عمده حبوبات در کشور هستند و با وجود اینکه این محصولات به میزان زیادی در این استان‌ها تولید می‌شود، همچنان ما نیاز به واردات داریم. از میان حبوبات، نخود به میزان بیشتری در کشور تولید می‌شود، اما حتی در این محصول هم ایران به‌خودکفایی کامل نرسیده و نیاز به واردات وجود دارد. ایران به‌دلیل مصرف بالای حبوبات، سالانه بخشی از این نیاز را از دیگر کشورها همچون کانادا، آمریکا، اتیوپی و روسیه وارد می‌کند که اگر موانع وارداتی این محصول رفع شود شاید شاهد تأثیر عمده‌ای در کاهش قیمت حبوبات در کشور باشیم. رئیس مؤسسه تحقیقات کشاورزی دیم کشور درباره میزان تولیدحبوبات می‌گوید: به اندازه کافی در کشور تولید می‌شود و هیچ نیازی به واردات این محصولات به کشور وجود ندارد. صابر گلکاری می‌افزاید: اخیرا توانسته‌ایم میزان تولید حبوبات را افزایش دهیم. از طرف دیگر ارقام پربازدهی را به کشاورزان هر منطقه معرفی کرده‌ایم و این امر سبب توسعه تولید شده است. علاوه بر این اراضی کشاورزی کشور با بارندگی‌های اخیر ظرفیت دوبرابر‌شدن تولید حبوبات را هم دارند. در چنین شرایطی به راحتی می‌توانیم این ظرفیت را ایجاد کنیم، اما کشاورزان نگران بازارشان هستند. دولت می‌تواند با بازاریابی مناسب در کشورهای همسایه، همچون هند، زمینه شکوفایی صادرات را ایجاد کند. او معتقد است: مبارزه با دلالی و ثبات قیمت حبوبات می‌تواند سبب تشویق کشاورزان به کشت این محصولات شود.
حبوبات بسته‌بندی‌شده گران است
اختلاف قیمت میان حبوبات فله و بسته‌بندی‌شده در فروشگاه‌های زنجیره‌ای وحشتناک است، این فروشگاه‌ها هر قیمتی می‌خواهند روی بسته‌ها درج می‌کنند و قیمت‌های بالا را با اعمال تخفیف می‌پوشانند، درحالی‌که حتی تخفیف و حراج هم این اقلام را به قیمت واقعی آنها نمی‌رساند
