به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از همشهری؛ فصل چین بهاره چای از راه رسیده و افزایش 28 درصدی قیمت خرید تضمینی برگ سبز درجه یک هم نتوانسته رضایت چایکاران را جلب کند. هرچند مسئولان این رقم را کف قیمت خرید می‌دانند، اما چایکاران با اشاره به هزینه‌های سنگین تولید معتقدند این قیمت باید حداقل 5-6 هزار تومان تعیین می‌شد. شیوع کرونا که در استان‌های شمالی پررنگ‌تر بود هم باری بر مشکلات کشاورزان اضافه کرده است تا چین بهاره نسبت به سال‌های قبل با شرایط خاصی همراه باشد؛ رعایت پروتکل‌های وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در هنگام برداشت و فروش محصول، چای مانده از سال قبل و هدایت منابع مالی استانی برای کنترل کرونا از مشکلاتی است که چین بهاره 99 را با سال‌های گذشته متفاوت کرده.
پیش‌بینی برداشت 135 هزار تن برگ سبز
بنا بر اعلام سازمان چای کشور، حدود 32 هزار هکتار از اراضی شمال کشور (90 درصد در گیلان و حدود 10 درصد در مازندران) به کشت چای اختصاص دارد که در خوشبینانه‌ترین حالت از هر هکتار، حدود 7 تن چای برداشت می‌شود. پیش‌بینی می‌شود امسال 135 هزار تن برگ سبز چای در 2 استان گیلان و مازندران تولید شود که 40 درصد از این میزان از هفته جاری تا نیمه اول خرداد برداشت خواهد شد.
رئیس سازمان چای کشور در این باره می‌گوید: «امسال قیمت خرید تضمینی هر کیلوگرم برگ سبز، 4600 تومان برای چای درجه یک اعلام شد که نسبت به سال گذشته 28 درصد افزایش یافته است. همچنین قیمت خرید تضمینی چای درجه دو هم با 50 درصد افزایش به 3300 تومان رسیده است.»
حبیب جهان‌ساز در پاسخ به گلایه کشاورزان از قیمت پایین خرید تضمینی نسبت به هزینه‌های تولید، توضیح می‌دهد که قیمت تضمینی معمولا قیمت حداقل و کف است و تقریبا هر سال کارخانه‌داران برگ سبز چای را با قیمت بالاتری از چایکاران خریداری می‌کنند. در واقع این قیمت به عنوان پشتوانه‌ای برای کشاورزان تعریف می‌شود و قیمت نهایی و مقطوع بازار نیست.
وی با تاکید بر این‌که سود و صرفه اقتصادی چای، کارخانه‌داران را مجاب به خرید برگ سبز با قیمت بالاتر از کشاورزان کرده است، ادامه می‌دهد: «خوشبختانه با کنترل واردات چای این محصول خوب فروش می‌رود. با این همه، برای حمایت از چایکاران سال گذشته 55 میلیارد تومان تسهیلات با سود 4 درصد و بازپرداخت 4 ساله به چایکاران و کارخانه‌داران پرداخت شد که نسبت به سال قبل از آن، رشد سه برابری داشت.»
سود پایین 55 هزار خانوار چایکار
هرچند رئیس سازمان چای از فروش بالا، سود خوب این محصول و حمایت‌های دولت از چایکاران می‌گوید، اما اغلب 55 هزار خانوار چایکار، کشاورزانی خرده‌پا محسوب می‌شوند که باغ چایشان معمولا زیر یک هکتار است و سود چندانی از این محصول به جیبشان نمی‌رود.
برخی از کشاورزان عطای زمین را به لقایش بخشیده‌اند، برخی با اجاره زمین‌های کوچک با قیمت 2 میلیون تومان در سال فقط به زنده بودن باغ چایشان دل خوش کرده‌اند و برای آن‌هایی هم که هنوز چایکاری می‌کنند، قیمت خرید تضمینی سود چندانی ندارد.
یک باغ چای، هزینه‌های زیادی چون هرس، شخم و برداشت دارد که برای هر کدام به تعدادی کارگر نیاز است. در بهترین حالت، یک هکتار باغ چای در چند مرحله به کارگر روزمزد نیاز دارد؛ شخم زمستانه، بلوزنی یا شخم دوم، هرس و 4 مرحله برداشت که در مجموع حدود 16 میلیون تومان هزینه روی دست می‌‌گذارد. حتی اگر این یک هکتار زمین در کل سال 7 تن (میانگین تولید چای در هر هکتار) چای درجه یک به بار دهد، با قیمت خرید تضمینی 4600 تومان فقط 32 میلیون و 200 هزار تومان دست چایکار را می‌گیرد که با کسر هزینه های جاری(15750000 تومان) و سرشکن کردن الباقی آن در طول سال، ماهانه یک میلیون و 370 هزار تومان می‌شود. این در حالی است که جز بخش محدودی از چین بهاره بقیه محصول چای به عنوان برگ سبز درجه دو و سه خریداری می‌شود و از سوی دیگر، هزینه کود، نگهداری از باغ و حمل محصول به کارخانه هم بر دوش چایکار است.
مدیرعامل اتحادیه تعاونی چایکاران با استناد به همین هزینه‌ها، چایکاری را شغلی کم‌سود و از دست رفته توصیف می‌کند که اگر مسئولان از آن حمایت نکنند، تا چند سال دیگر ردی از آن بر جای نخواهد ماند.
چایکاران امیدی ندارند
مدیرعامل اتحادیه تعاونی چایکاران از حضور نداشتن نماینده کشاورزان در جلسه تعیین قیمت خرید تضمینی گلایه دارد و تاکید می‌کند این تعیین قیمت بدون در نظر گرفتن هزینه‌های تولید و در نهایت به ضرر کشاورزان است. احمد میربلوکی قیمت مناسب برای خرید تضمینی را 6 هزار تومان می‌داند و می‌گوید: «سال گذشته که به جلسه تعیین قیمت خرید تضمینی دعوت شده بودیم، هرچه درخواست کردیم کف قیمت 5 هزار تومان باشد، مسئولان توجهی نکردند و در نهایت ما هم صورت‌جلسه را امضا نکردیم. امسال هم که از نماینده چایکاران برای حضور در جلسه دعوت نکردند و در نهایت قیمت اعلام شده از کف قیمت پیشنهادی ما در سال گذشته هم کمتر است.» او قیمت 4600 تومان را برای چای درجه دو مناسب می‌داند و تاکید می‌کند با توجه به این قیمت و مشکلات معیشتی، اغلب چایکاران امیدی به کار ندارند و هر سال عده زیادی از آنها باغ‌هایشان را رها می‌کنند. او به باغ‌های رهاشده در لاهیجان اشاره می‌کند که حالا به جای برداشت چای، محل زندگی حیوانات جنگلی شده است تا جایی که احیای دوباره‌شان گاهی غیرممکن می‌شود.
میربلوکی در ادامه تصریح می‌کند: «اغلب چایکاران تهی‌دست هستند و به دلیل نداشتن پول کافی مراحل شخم زمستانه و هرس و بلوزنی را انجام نمی‌دهند و در نتیجه چای تولیدی‌شان درجه‌چندم می‌شود که پول آن را هم باید چند ماه بعد از دولت دریافت کنند.»
واردات بی‌رویه چای خارجی
نکاتی که میربلوکی به آن اشاره می‌کند، تقریبا فصل مشترک گلایه اغلب چایکاران و کارخانه‌داران است. پرویز شعبانی، عضو هیات مدیره چایکاران ایران، که هم باغ چای دارد و هم کارخانه چای، از جمله افرادی است که قیمت خرید تضمینی را برای هیچ‌کدام از بهره‌برداران این بازار مناسب نمی‌داند.
او با اشاره به افزایش نرخ تورم، گرانی اقلام و مشکلات زندگی از چایکارانی می‌گوید که زمین‌هایشان را در روستا رها کرده‌اند و حالا در کارخانه‌ای در شهر مشغول به کار شده‌اند یا در حاشیه شهرها به مشاغل کاذب روی آورده‌اند.
شعبانی همچنین از رویکرد دولت در پرداخت مطالبات چایکاران هم گلایه می‌کند و می‌افزاید: «دولت پرداخت 75 درصد قیمت خرید تضمینی را بر عهده کارخانه‌داران گذاشته و فقط 25 درصد را تقبل کرده است در صورتی که این رویه باید برعکس باشد.»
او دلیل این خواسته را مشکلات کارخانه‌داران می‌داند که نتیجه واردات بی‌رویه چای از کشورهای هندوستان و سریلانکا با تعرفه پایین، فروش نرفتن محصول سال گذشته به دلیل واردات و بسته شدن مرزها در روزهای پایانی سال و حمایت نکردن دولت است.
این کارخانه‌دار در ادامه توضیح می‌دهد که قیمت برگ سبز چای حداقل باید دو برابر قیمت فعلی باشد در غیر این صورت چایکاری نه برای کشاورز سودی دارد و نه برای کارخانه‌دار.
گلایه از تاخیر در پرداخت وام
5 هزار تن چای از سال گذشته روی دست کشاورزان مانده است و احتمالا در پایان چین بهاره کارخانه‌داران رغبت زیادی به خرید چای کشاورزان نخواهند داشت. این البته فقط یکی از مشکلاتی است که شیوع کرونا بر بازار چای تحمیل کرده و هدایت منابع مالی استانی برای کنترل بیماری هم کار دست چایکاران داده؛ بسیاری از کشاورزانی که چند ماه پیش برای انجام اموری چون شخم زمستانه، هرس یا تهیه کود ناچار به دریافت تسهیلات با سود 4 درصدی (رئیس سازمان چای در ابتدای گزارش به آن اشاره کرده بود) شدند، هنوز این وام را دریافت نکرده و زیر بار قرض آن مانده‌اند. این را یکی از چایکاران لاهیجان می‌گوید و توضیح می‌دهد: «بیش از 50 روز پیش برای دریافت وام اقدام کردم، اما با وجود این‌که برای تامین هزینه هرس و خرید کود زیر بار قرض رفته‌ام، هنوز وام را دریافت نکرده‌ام. این در حالی است که بعد از فروش چای بهاره هم چند ماه طول می‌کشد تا مطالبات ما را پرداخت کنند.»
محسن موسی‌پور با اشاره به تصمیم دولت مبنی بر پرداخت 75 درصد هزینه خرید چای از سوی کارخانه‌دار توضیح می‌دهد که کارخانه‌داران از همین الان به این تصمیم معترض هستند، زیرا چای سال گذشته‌شان هنوز در انبار مانده و معلوم نیست کی بتوانند پول چایکاران را پرداخت کنند. او قیمت خرید تضمینی را هم بسیار پایین ارزیابی می‌کند و معتقد است مسئولان باید قیمت چای درجه 2 را گران‌تر تعیین کنند، زیرا چای درجه یک فقط در چند روز اول چین بهاره خریداری می‌شود و عمده محصول به عنوان چای درجه دو به فروش می‌رسد.
معطلی کشاورزان برای دریافت کود به دلیل بسته بودن راه‌های بین استانی، تعلل در پرداخت وام، تاخیر در پرداخت پول چای و قاچاق مشکلاتی است که موسی‌پور تاکید می‌کند برای حفظ صنعت چای باید رفع شوند. نیاز داخل کشور به چای خشک حدود 130 هزار تن است و سال گذشته حدود 16 هزار تن چای خشک در کشور تولید شد که حدود یک‌سوم آن هنوز در انبار مانده است. این اعداد به گفته موسی‌پور سندی است که نشان می‌دهد واردات چای خارجی و قاچاق چطور به این صنعت ضربه زده است.
معیشت بیش از 80 هزار خانوار به صورت مستقیم و غیرمستقیم به صنعت چای وابسته است که از این تعداد، 55 هزار خانواری که به صورت مستقیم روزی‌شان از کار در باغ‌های چای به دست می‌آید بیشتر در معرض آسیب فقر و بیکاری قرار دارند؛ چایکارانی که چشم امیدشان به تصمیم مسئولان است تا شاید برای حفظ این صنعت دیرپای چاره‌ای بیندیشند.
برداشت چای در زمانه کرونا
رئیس سازمان چای کشور معتقد است به دلیل وسعت باغ چای و پراکندگی نیروی انسانی، نگرانی از بابت شیوع کرونا در میان این قشر وجود ندارد. با وجود این، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی دستورالعملی برای چایکاران تدوین و روی سایت سازمان چای کشور قرار داده است. برداشت مکانیزه، خشک کردن با حرارت بالا و همچنین فرایند دم کردن چای هم احتمال انتقال ویروس از طریق این محصول را به صفر رسانده است.
