این موضوع درحالی رخ می‌دهد که ایرانی‌ها خاطره چندان خوشی از آزادسازی قیمت‌ها ندارند و نگرانند گرانی‌های بی‌حساب و کتاب دامنگیرشان شود؛ اتفاقی که در زمان آزادسازی قیمت بلیت هواپیما رخ داد و تا مدت‌ها بلیت‌های ٦٠٠هزار تومانی، ٨٠٠هزار تومانی و حتی گاهی یک‌میلیون تومانی سر زبان‌ها افتاده بود. با وجود این، وزارت ارتباطات به مردم اطمینان خاطر داده که آزادسازی به معنی رها کردن شرکت‌ها به حال خودشان نیست و حتما به موضوع گرانفروشی‌ها یا کم‌فروشی‌ها نظارت می‌کند. از سوی دیگر، کارشناسان می‌گویند آزادسازی قیمت‌ها اتفاقا رفتار درستی است و می‌تواند جلوی فساد برخی‌ها را بگیرد و در مجموع فضا را به نفع مصرف‌کننده تغییر دهد.
حالا چیزی حدود ٦٢درصد ایرانی‌ها از خدمات اینترنت استفاده می‌کنند و تعرفه‌ها برایشان اهمیت زیادی دارد. در این گزارش بررسی می‌کنیم که دقیقا قرار است چه اتفاقی بیفتد.
دقیقا چه اتفاقی می‌افتد؟
قرار است تا پایان تابستان امسال قیمت‌گذاری اینترنت آزاد شود. این موضوع یعنی اینکه شرکت‌ها براساس خدماتی که به مشترکان می‌دهند، بسته‌های اینترنتی‌شان را خودشان قیمت‌گذاری می‌کنند. حالا بیشتر از ٢٢ شرکت بازیگران اصلی فروش اینترنت هستند و همین تعداد برای آزادسازی قیمت‌ها کافی به نظر می‌رسد. البته کارشناسان می‌گویند شرط موفقیت آزادسازی قیمت‌ها در بازار این است که دولت برای خودش شرکت ایجاد نکند تا روی قیمت‌ها تاثیرگذار باشد و صفر تا صد ماجرا را به دست خصوصی‌ها بسپارد. به عقیده سهیل مظلوم، تحلیلگر فناوری اطلاعات و ارتباطات، شرکت‌ها با این اقدام تشویق می‌شوند که اینترنت با سرعت و کیفیت بهتری در اختیار مشترکان بگذارند و قیمت‌ها رقابتی می‌شود. او می‌گوید: درحال حاضر ٢٢ بازیگر اصلی در حوزه اینترنت وجود دارد که در صورت آزادسازی قیمت، فضای رقابتی بین آنها شکل می‌گیرد و هر یک از شرکت‌ها برای اینکه سهم بیشتری از بازار را به تصاحب خود درآورد، سعی می‌کند که خدمات با کیفیت بهتر و قیمت ارزان‌تر ارایه دهد.
به گفته او، دخالت دولت در قیمت‌گذاری اینترنت در سال‌های گذشته تنها فساد و دزدی را در این بخش زیاد کرده بود و هر شرکتی که احساس می‌کرد خدمات با قیمت همخوانی ندارد یا کیفیت خدمات را کمتر می‌کرد یا تعداد اشتراک‌گذاری‌ها را بیشتر می‌کرد که این موضوع باعث کم شدن سهم افراد از پهنای باند می‌شد.
اینترنت ارزان می‌شود یا گران؟
احتمال اینکه تعرفه اینترنتِ همه ارزان‌تر بشود، تقریبا صفر است اما مدلی در وزارت ارتباطات وجود دارد که اپراتورها و شرکت‌های فروش اینترنت روی آن بحث می‌کنند و آن این است که احتمالا تعرفه برای مصرف‌کنندگانی که از اینترنت بیشتری استفاده می‌کنند، کمتر شود و برای کم‌مصرف‌ها تعرفه بیشتر باشد. این مدل مطابق بازار جهانی است و در کشورهای زیادی اجرا می‌شود.
با این‌حال، اپراتورها و شرکت‌های خدمات اینترنتی معتقدند اینترنت موبایل در ایران بسیار ارزان است و امکان ارزان‌تر کردن آن وجود ندارد، اما بحث‌های اصلی روی قیمت اینترنت ثابت است که حتی وزارت ارتباطات هم معتقد است سرعت پایین و قیمت‌ها بسیار بالاست، بنابراین در بحث اصلاح تعرفه‌ها که وزارت ارتباطات در آن مشارکت دارد، به احتمال فراوان قیمت اینترنت ثابت ارزان‌تر و قیمت اینترنت موبایل بیشتر شود.
از این ارزان‌تر نداریم
اما در شرایطی از اینترنت، موبایل ایران به‌عنوان یکی از ارزان‌ترین‌ها یاد می شود و دولتمردان امیدوارند که با خروج دولت از قیمت‌گذاری اینترنت شرایط مشترکان به مراتب بهتر شود که محمدمهدی عطوفی، معاون بازاریابی و فروش همراه اول پیشتر در پاسخ به این سوال که در شرایط فعلی تا چه اندازه امکان کاهش تعرفه‌های اینترنت موبایل وجود دارد، بر این نکته تاکید دارد که بدون درنظرگرفتن تسهیلاتی از سوی دولت امکانی برای ارزانی بیش از این اینترنت موبایل نمی‌توان متصور شد. او ادامه می‌دهد: «به‌طور معمول زمانی که برای ورود یک سرویس یا تکنولوژی جدید سرمایه‌گذاری می‌شود، در تمام دنیا شرایط این‌گونه است که آن سرویس برای مدتی لوکس محسوب شده و در اختیار قشری از جامعه که توان پرداخت هزینه‌های آن را دارند، قرار می‌گیرد تا به این ترتیب هزینه‌های مربوط به سرمایه‌گذاری تامین شود و پس از آن، سایر افراد هم بتوانند به استفاده از سرویس مربوطه بپردازند. ما این نکته را در دولت قبل هم به وزیر وقت ارتباطات یادآور شدیم اما سیاست‌های وزارت ارتباطات و دولت به گونه دیگری بود و حساسیت‌هایی که روی قیمت وجود داشت، مانع از انجام این کار شد و اپراتورها نتوانستند هزینه‌های خود را تامین کنند و سرویس ارزان‌تری در اختیار مردم قرار دهند». او می‌گوید: «اکنون ما در مقطعی هستیم که قیمت‌های ما در کمترین حالت ممکن قرار داشته و اگر قرار باشد قیمت‌ها حتی اندکی از آن‌چه که هست، پایین‌تر بیاید، قطعا ما در سرمایه‌گذاری‌های خود با مشکلات متعددی مواجه می شویم.» او در پاسخ به این سوال با این تعبیر باید گفت که قیمت اینترنت موبایل ارزان‌تر از حد فعلی نخواهد شد، می‌گوید: «با توجه به قیمت‌های فعلی، نمی‌توان چنین امکانی متصور شد، مگر اینکه دولت تسهیلاتی درنظر گرفته و به‌عنوان مثال اعلام کند که هزینه‌های گمرکی ورود تجهیزات ما کاهش می‌یابد یا هزینه پهنای باندی که به شرکت‌ها واگذار می‌شود را کاهش دهد؛ چراکه در غیر این صورت امکان کاهش بیش از این در قیمت‌های اینترنت موبایل وجود نخواهد داشت، حال نیز با توجه به هدف‌گذاری وزیر جدید برای افزایش ٥،٢برابری اندازه بازار ارتباطات و فناوری اطلاعات به نظر می رسد همکاری دولت و کاهش تعرفه‌ها لازم و ملزوم یکدیگر است و طبق قاعده دولت باید چنین رویکردی را مدنظر داشته باشد».
٦٢ درصد ایرانی‌ها مشتری اینترنت هستند
ضریب نفوذ ٧٠درصدی اینترنت و نفوذ ١٢٦درصدی موبایل در بین ایرانیان و علاقه‌مندی آنان به استفاده از اینترنت و حضور در فضای مجازی باعث شده تا ایران به‌عنوان یکی از کشورهای در حال رشد در عرصه تجارت الکترونیک شناخته شود. گزارش‌های مرکز آمار حاکی از آن است که ٦٢.۲۱ درصد از خانوارهای ایرانی به اینترنت دسترسی دارند؛ به این معنی که اینترنت در خانه ١٥ میلیون و ٥١ هزار و ٣٤٨ ایرانی وجود دارد. این شاخص در سال ٩٤ حدود ٥٥,٥ درصد بود و در این زمینه رشد ۱۲ درصدی حاصل شده است. بر اساس تخمین اعلام‌شده از سوی مرکز آمار ایران در انتهای سال ١٣٩٥، نسبت کاربران اینترنت در کشور در مقایسه با سال ١٣٩٤ معادل ۱۷.٥ درصد رشد داشته است؛ به‌نحوی که هم‌اکنون ٥٣.۲۳ درصد ایرانی‌ها از اینترنت استفاده می‌کنند و شمار کاربران اینترنت بالای ٦ سال در کشور، ۳۸ میلیون و ٩٩٦ هزار و ٤٨٠ نفر اعلام شده است. این رقم در سال ٩٤ بالغ بر ٤٥.۳ درصد گزارش شده بود. همان‌طور که آمارها نشان می‌دهد، ضریب نفوذ اینترنت در ایران بهتر از بسیاری از کشورهای منطقه است، اما کیفیت اینترنت نسبت به کشورهای دیگر، به‌ویژه کشورهایی که سهم بیشتری از تجارت الکترونیک دارند بسیار پایین‌تر است. طی سال‌های اخیر، با توجه به رشد کمی مصرف‌کنندگان اینترنت اتفاق موثری در کیفیت این خدمات نیفتاده است. بخشی از دلایل فراگیرشدن استفاده از اینترنت در بین ایرانیان، افزایش گرایش ایرانیان به استفاده از موبایل‌های هوشمند است. تعداد زیادی از کاربران اینترنت در حال حاضر از طریق تلفن همراه خود با فضای مجازی ارتباط دارند.
٦٠٠ شرکت فروش اینترنت در ایران فعالند
درحال حاضر بیش از ٦٠٠ شرکت ارایه‌کننده خدمات اینترنتی و زیرمجموعه‌های مرتبط با آنها در کشور فعالیت می‌کنند و پس از ٢٢سال فعالیت، هنوز اینترنت ایران یکی از گران‌ترین و کم‌کیفیت‌ترین اینترنت‌های دنیاست. براساس گزارش سالانه وب‌سایت معتبر نت ایندکس درباره میانگین سرعت اینترنت در کشورهای مختلف، ایران رتبه ١٦٩ را از میان ١٩٢ کشور جهان از آن خود کرده است. این رده‌بندی هرساله براساس میلیون‌ها تست تنظیم می‌شود. این وضع را زمانی بهتر درک می‌کنیم که بدانیم متوسط سرعت اینترنت در افغانستان یک، در سوریه ١,٥٧، در پاکستان ١.٤٦، در قطر ٣.١٩ و در بحرین٢.٣١ مگابایت بر ثانیه است، اما متوسط سرعت اینترنت در ایران تنها ٦٣صدم مگابایت بر ثانیه است.
ارزان‌ترین اینترنت جهان چقدر قیمت دارد؟
البته بررسی‌های انجام‌شده نشان می‌دهد اوکراینی‌ها برای خرید یک سرویس ADSL نامحدود با سرعت ١٠مگابیت بر ثانیه در ماه تنها ٤٤/ ٣ دلار پرداخت می‌کنند که حدود ٥٧برابر ارزان‌تر از گران‌ترین خدمات اینترنت در دنیاست. پس از اوکراین، ارزان‌ترین اینترنت عرضه‌شده در جهان به شهروندان روسیه ارایه می‌شود تا روسی‌ها همین خدمات را با هزینه ٥/ ٥ دلار در ماه تهیه کنند. در رتبه بعدی ١٠ کشور دارای کمترین هزینه اینترنت، رومانی قرار دارد که خدمات مذکور را به ارزش ٨ دلار عرضه می‌کند. در رتبه‌های بعدی نیز می‌توان به مولداوی، بلغارستان و بلاروس اشاره کرد.
چگونه از کم‌فروشان اینترنت شکایت کنیم؟
اینکه چرا سرعت اینترنت کُند است یا کمتر از آن سرعتی است که فروخته شده است؟ چگونه می‌توان با شرکت‌هایی که از کیفیت خدمات و سرعت اینترنت می‌زنند، مقابله کنیم؟ و ... موضوعی است که مدت‌ها بر سر آن بحث شده است. برخی سایت‌های ایرانی یا خارجی نرم‌افزار یا راه‌هایی را پیشنهاد می‌کنند که بتوان از طریق آن سرعت واقعی اینترنت را فهمید اما هیچ‌کدام از این نرم‌افزارها استاندارد نیست و نمی‌توان آن را سند شکایت از شرکت فروشنده قرار داد. به‌تازگی وزارت ارتباطات در یکی از سایت‌های زیرمجموعه خود بخشی به نام سامانه سنجش سرعت اینترنت افتتاح کرده است. این سایت matma.ir نام دارد که با رفتن به زیر بخش http: //ist.matma.ir می‌توان با توجه به راهنمایی‌هایی که در ابتدای این بخش آمده به‌راحتی پیگیری سرعت اینترنت مورد استفاده را انجام داد. مهمترین موضوع این است که سرعتی که این سایت نشان می‌دهد، اگر مطابق با گفته شرکت خدمات‌دهنده نباشد، اطلاعات سایت قابل استناد برای شکایت است و می‌توان با شماره تلفن ١٩٥ شکایات وزارت ارتباطات تماس برقرار کرد.
